Subskrybuj nas na Youtube
W styczniu zamierzamy przyjąć w gminie uchwałę w sprawie dotowania zabytków. Czy, jak było dotychczas, dotacje muszą być ograniczone tylko do zabytków wpisanych do rejestru zabytków? Czy możemy uzależnić ich przyznanie od braku zaległości publicznoprawnych wobec publicznych podmiotów, np. z tytułu podatków?
Z wysokim prawdopodobieństwem takie zapisy mogą skutkować interwencją organu nadzoru, czyli regionalnej izby obrachunkowej. Aby uniknąć ewentualnego stwierdzenia nieważności wadliwych zapisów uchwały, właściwe jest więc uprzednie pozyskanie stanowiska wspomnianej instytucji.
Wybór po stronie samorządu
W art. 81 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (dalej: u.o.z.o.z.) w ust. 1 wskazano, że w trybie określonym odrębnymi przepisami dotacja na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru albo znajdującym się w gminnej ewidencji zabytków może być udzielona przez organ stanowiący gminy, powiatu lub samorządu województwa na zasadach określonych w podjętej przez ten organ uchwale. Przepis stanowi podstawę prawną do stworzenia systemu dotacyjnego m.in. w gminie przez radę gminy, przy czym ustawodawca nie obliguje do podjęcia takiej uchwały, a jedynie przewiduje taką możliwość, o czym świadczą słowa „może być udzielona”. Natomiast przyznanie dotacji ma już wymiar dwuetapowy, w tym sensie, że aby pieniądze trafiły do konkretnego podmiotu, np. do parafii, potrzebne są łącznie dwie uchwały rady gminy.
Co istotne, ów przepis uległ zmianie, bowiem od 9 września 2017 r. dodano możliwość udzielenia dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku znajdującym się również w gminnej ewidencji zabytków. Do czasu nowelizacji nie było podstaw prawnych do objęcia systemem dotacyjnym tego rodzaju zabytków, a jedynie tych wpisanych do rejestru zabytków w rozumieniu ww. ustawy. Ten zaś został zdefiniowany w art. 8 ust. 1, w którym postanowiono, że rejestr zabytków znajdujących się na terenie województwa prowadzi wojewódzki konserwator zabytków. Zatem obecnie istnieje prawna możliwość dotowania nie tylko obiektów wpisanych do rejestru zabytków w rozumieniu art. 8 ust. 1 u.o.z.o.z., lecz także wpisanych do wspomnianej ewidencji gminnej. Jednostce samorządowej przysługuje prawo wyboru dotowania określonej grupy zabytków, może więc zdecydować się tylko na wpisane do rejestru zabytków, albo wpisane zarówno do rejestru, jak i ewidencji, lub ograniczyć się tylko do zabytków znajdujących się w ewidencji gminnej.
Warunki dotacji związane z jej celem
Natomiast kwestia ustalania różnych warunków przekazania dotacji dla beneficjenta wymaga nie tylko analizy upoważnienia ustawowego z ww. art. 81 ust. 1 ustawy, lecz także uwzględnienia naczelnych zasad konstytucyjnych. Sposób zredagowania tego przepisu daje podstawy do przyjęcia stanowiska, że stanowienie takich wymogów wykracza poza określoną tam delegację ustawową. Trzeba przy tym podkreślić, że tryb postępowania w sprawie udzielania dotacji oznacza wskazanie sposobu działania, który będzie obowiązywał zarówno podmiot ubiegający się o dotację, jak i udzielający jej. Określając go, organ stanowiący wyznacza wymogi formalne, które muszą być spełnione przy udzielaniu dotacji. W konsekwencji w oparciu o powyższy przepis rada gminy nie może uzależniać przyznania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach ruchomych i nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków od spełnienia warunków całkowicie niezwiązanych z przedmiotem i celem, na jaki ma być udzielona. Takie stanowisko prezentowane jest przez niektóre regionalne izby obrachunkowe (por. np. uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku z 2 czerwca 2016 r. (znak 140/P123/D/16).
Odnośnie do wspomnianego warunku, warto również zauważyć, że organ stanowiący, podejmując akt prawa miejscowego, zobowiązany jest działać ściśle w granicach upoważnienia ustawowego. Nie ma prawa regulować tego, co już zostało uregulowane w trybie ustawy, ani wykraczać poza zakres upoważnienia ustawowego określonego w wyżej cytowanym art. 81 ust. 1 u.o.z.o.z. Zgodnie bowiem z zasadą legalizmu, o której stanowi art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Z zasady tej wynika zatem, że organ stanowiący JST może podejmować uchwały tylko wtedy, gdy istnieje przepis prawa uprawniający go do takiego działania. Warunkiem zgodności z prawem jest nie tylko przestrzeganie zakresu własnych kompetencji, wymaganej procedury, lecz także zgodność aktu z dyspozycją prawa materialnego. Prowadzi to do wniosku, że w obecnym stanie prawnym nie istnieją regulacje upoważniające radę gminy do wprowadzania zapisów uzależniających (warunkujących) przyznanie dotacji celowej wynikającej z art. 81 ust. 1 u.o.z.o.z. od terminowego wywiązywania się z zobowiązań na rzecz podmiotów publicznoprawnych.
WAŻNE
W obecnym stanie prawnym nie można uzależnić dotacji celowej na prace konserwatorskie lub budowlane przy zabytku od terminowego wywiązywania się ze zobowiązań na rzecz podmiotów publicznoprawnych.
Podstawa prawna
Art. 81 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2187).
Art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483).
