Urzędom został tylko miesiąc na przygotowanie raportu dostępności

Jednostki samorządu terytorialnego, szkoły, przedszkola, instytucje kultury i inne podmioty publiczne muszą go sporządzić i opublikować w BIP do 31 marca 2025 r. Ministerstwo zachęca, by wypełnić formularz w systemie GUS. Aby jednak formalnościom ustawowym stało się zadość – część podmiotów musi go przekazać do wojewody

„Podmiot publiczny sporządza co cztery lata, najpóźniej do 31 marca danego roku, raport o stanie zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w danym podmiocie i publikuje go na swojej stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej, a jeżeli nie ma strony podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej – na swojej stronie internetowej” – tak wynika z art. 11 ust. 1 ustawy z 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (dalej: u.d.). W tym roku zatem podmioty publiczne (w tym m.in. jednostki samorządu terytorialnego, szkoły, przedszkola, urzędy administracji centralnej) muszą sporządzić taki raport już po raz drugi w historii – pierwsze raporty składały w 2021 r.

Raport zawiera informacje, jak dany podmiot publiczny spełnia minimalne wymagania służące zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Chodzi m.in. o dostępność architektoniczną, informacyjno-komunikacyjną oraz dodatkowo dostępność cyfrową, określoną w ustawie z 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych oraz aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.

Obowiązek przekazania raportu

Ustawa wyraźnie wskazuje, że podmioty publiczne muszą dodatkowo przedłożyć sporządzony raport właściwemu wojewodzie (art. 11 ust. 4 pkt 2 u.d.). Wyjątek dotyczy ministerstw i centralnych urzędów administracji rządowej i urzędów państwowych – one przekazują raport ministrowi ds. rozwoju regionalnego.

– W myśl art. 11 ust. 3 ustawy raport musi być przygotowywany na formularzu opracowanym przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego, zaś ten formularz ma być udostępniany na stronie podmiotowej BIP tego ministerstwa – wskazuje Aneta Fornalik, adwokat z kancelarii Sowisło Topolewski Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych S.K.A.

I dodaje, że ustawa precyzyjnie opisuje także procedurę dalszego postępowania z raportami. – Wojewoda, w myśl art. 11 ust. 6 ustawy w terminie do 30 czerwca danego roku, przygotowuje zbiorczy raport o stanie zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami na terenie danego województwa, uwzględniający dane z otrzymanych raportów i przekazuje go ministrowi – mówi Aneta Fornalik.

Z kolei minister, na podstawie raportów zbiorczych od wojewodów i innych podmiotów zobowiązanych do przekazania takich raportów (podmiotów publicznych o krajowym zasięgu działania), przygotowuje, w terminie do dnia 30 listopada danego roku, raport o stanie zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w kraju i przekazuje go do zaopiniowania Radzie Dostępności (czyli organowi opiniodawczo-doradczemu ministra). Po uzyskaniu opinii Rady minister przedkłada raport do wiadomości rady ministrów.

Niepełne informacje

Tymczasem informacja na stronie Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej wskazuje, że formularz trzeba złożyć w portalu sprawozdawczym GUS. Co więcej: także link na stronie BIP resortu przekierowuje do strony internetowej GUS i do specjalnego internetowego portalu sprawozdawczego, który umożliwia złożenie raportu wprost w urzędzie statystycznym. Także formularz w formacie PDF w nagłówku raportu wskazuje jako adresata Urząd Statystyczny w Lublinie oraz podaje adresy stron: https://raport.stat.gov.pl/ lub https://dostepnosc.stat.gov.pl/. Termin złożenia do GUS wskazany w części nagłówkowej formularza jest taki sam, jak wynika z art. 11 ustawy o dostępności: 31 marca br.

Natomiast ani na stronie z formularzem, ani w samym formularzu nie ma wzmianki o konieczności przesłania raportu do wojewody przez część podmiotów. Nie zawarto jej też w obszernych wyjaśnieniach w formularzu PDF.

Czytający informacje zamieszczone na stronie resortu oraz na stronie GUS w Lublinie może czuć się zdezorientowany: co innego wynika z przepisów, co innego ze stron. Pojawiają się wobec tego pytania: czy plik PDF z ankietą sprawozdawczą do GUS umieszczony na stronie ministerstwa jest tym formularzem, o którym mowa w art. 11 ust. 3 i 4 ustawy o dostępności? A jeśli tak, to czy złożenie go lub wypełnienie na portalu statystycznym GUS w terminie do 31 marca pozwala uwolnić się od obowiązku przekazania do wojewody? Jeśli z kolei odpowiedź na te pytania jest negatywna – to na jakim formularzu trzeba go przekazać do wojewody?

Eksperci mają wątpliwości

Wątpliwości co do tego, jak wypełnić obowiązek, są tym bardziej uzasadnione, że podstawa prawna umieszczona w części wstępnej formularza adresowanego do GUS też może mylić. – Wskazana w formularzu raportu podstawa prawna art. 30 ust. 1 pkt 3 ustawy o statystyce publicznej jest wadliwa, bo z tego przepisu nie wynika obowiązek przekazywania danych przez gminy czy inne podmioty publiczne. Ten przepis stanowi ogólnie o danych dotyczących działalności, ale prowadzonej przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą – mówi adwokat Aneta Fornalik.

Marcin Nagórek, radca prawny, członek kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku, nie ma natomiast wątpliwości, że z literalnego brzmienia przepisu wynika, że raport trzeba przekazać do wojewody. A skoro tak, to jego zdaniem złożenie raportu do GUS nie wystarczy. Ze względów ostrożnościowych zaleca zatem gminom i powiatom wysłanie wygenerowanego sprawozdania do wojewody.

Resort wyjaśnia

O wyjaśnienie wątpliwości poprosiliśmy zatem Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. W odpowiedzi biuro komunikacji resortu przyznało, że przekazanie formularza do GUS jest dobrowolne i ministerstwo jedynie zachęca do tego. Jak argumentuje – podjęło współpracę z urzędem statystycznym, aby ujednolicić i usprawnić proces zbierania informacji. I to właśnie urząd statystyczny sporządzi raport ogólnopolski, z podziałem na części wojewódzkie, ale przede wszystkim z zachowaniem spójności metodologicznej i wysokiego poziomu jakości prowadzonych analiz [stanowisko].

Jak przyznaje resort, raport trzeba złożyć do wojewody. – Właściwy jest do tego ten sam formularz co do GUS – wyjaśniło biuro komunikacji. ©℗

Przesłanie raportu do GUS nie zwalnia gminy z obowiązku wobec wojewody

Przy interpretacji przepisów powszechnie obowiązujących prymat ma wykładnia gramatyczna – językowa. Takie stanowisko było prezentowane wielokrotnie w orzecznictwie sądowym. Prymat tego rodzaju wykładni prawa wynika z faktu, że prawo dociera do adresatów w postaci konkretnych przepisów prawnych. Biorąc pod uwagę wykładnię językową, art. 11 ust. 4 pkt 2 ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami jest jednoznaczny w swej treści, wskazując, że „raport jest przekazywany do właściwego miejscowo wojewody – w przypadku raportów przygotowywanych przez podmioty publiczne inne niż podmioty, o których mowa w pkt 1”. Jednocześnie należy przypomnieć, że wszystkie organy publiczne (w tym w ramach struktur samorządowych) zobligowane są do działania tylko na podstawie i w granicach prawa, co wynika wprost z art. 7 Konstytucji RP. Zestawienie powyższych argumentów natury prawnej prowadzi do wniosku, że gmina zrealizuje prawidłowo obowiązek, przesyłając raport o dostępności do wojewody. Natomiast przesyłanie tegoż raportu do innych podmiotów czy organów nie zastępuje realizacji ww. obowiązku i nie zwalnia z niego. Przesyłanie tym innym podmiotom może odbywać się na zasadzie fakultatywności, ale nie oznacza to wypełnienia wymogu określonego przepisami ustawy o dostępności. ©℗