W gminie chcemy uhonorować małżonków m.in. z tytułu długoletniego pożycia, np. za 30, 40 czy 50 lat, i wprowadzić uchwałą rady gminy nagrody pieniężne. Czy taki wydatek budżetowy będzie zgodny z prawem?
Nie. Uchwała rady gminy w przedmiocie ustalenia nagród za długoletnie pożycie małżeńskie będzie miała status aktu prawa miejscowego. Tym samym będzie podlegała ocenie pod względem legalności przez organ nadzoru, czyli w tym przypadku przez wojewodę. Skutkiem praktycznym takiej uchwały byłoby powstanie obowiązku wypłaty środków budżetowych dla wspomnianych osób, gdyby zostały spełnione odpowiednie przesłanki. Trzeba jednak zauważyć, że ani ustawa o samorządzie gminnym, ani ustawa o finansach publicznych (dalej: u.f.p.), ani regulacje dotyczące polityki prorodzinnej nie dają organowi jednostki samorządu terytorialnego (np. radzie gminy) upoważnienia do stanowienia prawa miejscowego w powyższym zakresie przedmiotowym.
W orzecznictwie sądowo-administracyjnym podkreśla się, że nie jest dopuszczalne domniemanie kompetencji prawodawczych (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 3 kwietnia 2013 r., sygn. akt IV SA/Po 113/13). W kwestii stanowienia prawa miejscowego samodzielność gminy, o której mowa w art. 51 u.f.p., w prowadzeniu gospodarki finansowej jest zatem ograniczona do upoważnień wynikających z przepisów odrębnych (np. ustawy o podatkach i opłatach lokalnych). Powyższe ograniczenie wynika nadto z art. 44 ust. 2 u.f.p. Wynika z niego, że jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków.
Warto również zwrócić uwagę, że o stanowieniu prawa miejscowego w sprawie przyznawania nagród za długoletnie pożycie małżeńskie bez odpowiedniego upoważnienia ustawowego orzekał WSA w Krakowie w wyroku z 24 marca 2009 r., sygn. akt III SA/Kr 1090/08. WSA stwierdził nieważność takiej uchwały, wskutek istotnego naruszenia art. 40 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym oraz art.7 i 94 Konstytucji RP. Ten pierwszy przepis stanowi, że na podstawie upoważnień ustawowych gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na obszarze gminy. Z kolei z dwóch przepisów konstytucji wynika, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa (art. 7) oraz to, że organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów (art. 94).
Ponadto w zbliżonym stanie faktyczno-prawnym orzekał WSA w Gdańsku, który w wyroku z 7 marca 2013 r. (sygn. akt III SA/Gd 21/13) stwierdził, że w obowiązującym systemie prawnym nie ma upoważnienia ustawowego, które przyznawałoby organom gminy stanowienie aktu prawa miejscowego o treści wynikającej z uchwały.
Argumenty przeciwko przyjęciu uchwały w sprawie nagród za długoletnie pożycie małżeńskie wynikają też z fundamentalnych zasad obowiązujących w prawie administracyjnym. Na gruncie tego prawa nie obowiązuje zasada: to, co nie jest zabronione, jest dozwolone. Zasadą prawa administracyjnego jest legalizm, czyli działanie ściśle na podstawie i w granicach prawa (por. np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 września 2014 r., sygn. akt I OSK 1270/14, wyrok WSA w Krakowie z 29 października 2014 r., sygn. akt II SA/Kr 1125/14).
Podstawa prawna
Art. 44 ust. 2 art. 51 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1870 ze zm.).
Art. 40 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 446 ze zm.).
Art. 7 i 94 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483 ze zm.).