Konkursy na dyrektorów wrócą, lecz dopiero w roku wyborczym

W styczniu 2026 r. minie 10 lat, od kiedy nie ma konkursów na wyższe stanowiska w służbie cywilnej (chodzi o dyrektorów i ich zastępców). Nie ma też wymogu posiadania odpowiedniego stażu pracy, w tym również na kierowniczym stanowisku. Dawna opozycja, a obecnie koalicja rządowa, alarmowała wówczas, że PiS dokonał zamachu na służbę cywilną. Co ciekawe, w tym samym okresie pojawiały się krytyczne raporty i uwagi Komisji Europejskiej dotyczące mianowania na stanowiska w służbie cywilnej w trybie bezkonkursowym na podstawie powołania, co było sprzeczne z zasadami dobrego zarządzania publicznego i prawem UE. Komisja zarzucała wtedy upolitycznienie służby cywilnej, gdzie nominacje miały charakter partyjny, a nie merytoryczny, co jest niezgodne z zasadami jednolitej i profesjonalnej administracji publicznej. W tym okresie Bruksela naciskała też na Polskę, aby wprowadziła bardziej przejrzyste i oparte na kwalifikacjach zasady rekrutacji do służby cywilnej, co miało zapewnić jej niezależność i kompetencje, zgodnie z wymogami unijnymi.

– Instytucja powołania w obecnym kształcie nie sprzyja realizacji zasad zawodowego, politycznie neutralnego, bezstronnego i stabilnego korpusu służby cywilnej. Projektowana zmiana ma podnieść standardy obsadzania wyższych stanowisk w administracji rządowej. Obsadzenie zgodnie z propozycją będzie następowało na podstawie wiedzy, umiejętności, doświadczenia i kompetencji kierowniczych – uzasadnia wniesiony projekt Anita Noskowska-Piątkowska.

Będzie elastycznie przy obsadzaniu stanowisk dyrektorskich

Nowelizacja zakłada też wprowadzenie elastycznych metod obsadzania stanowisk kierowniczych – w ramach awansu wewnętrznego, przeniesienia, konkurencyjnego naboru. Dodatkowo mają być też wprowadzone minimalne wymogi dotyczące doświadczenia zawodowego wobec osób zatrudnianych na wyższych stanowiskach (staż pracy i doświadczenie będą traktowane równoznacznie).

Obecnie co do zasady nie ma konkursów, a powołanie i odwołanie może nastąpić z dnia na dzień. Od dekady nie ma też wymogu posiadania doświadczenia zawodowego.

– To krok w dobrym kierunku. Trzeba jednak przypilnować, aby to nie były takie konkursy, jakie zostały wprowadzone za pierwszych rządów Donalda Tuska. Z jednej strony krytykowane są rządy PiS i ich rozwiązania, a z drugiej nowa władza już dwa lata korzysta z tych rozwiązań obsadzania stanowisk dyrektorskich po uważaniu i z polecenia – mówi prof. Stefan Płażek, adwokat i adiunkt z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Jego zdaniem wszystko wskazuje na to, że do uchwalenia nowelizacji o służbie cywilnej w Sejmie dojdzie w roku wyborczym, czyli 2027 r.

– Dla mnie taki plan działania ma na celu zabetonowanie obecnych dyrektorów przed ewentualną zmianą władzy i koniecznością nowelizacji pragmatyki zawodowej, aby wprowadzić swoich ludzi na te posady i pozbyć się obecnych. Trzeba pamiętać, że po drodze też jest prezydent, który może nie zgodzić się na powrót do konkursów – dodaje prof. Płażek.

(Nie)chciani urzędnicy na stanowiskach dyrektorskich

Eksperci są tu zgodni: nowelizacja opracowywana w Radzie Ministrów powinna być niezwłocznie uchwalona. – Jeśli z przyjęciem nowelizacji o służbie cywilnej będziemy zwlekać kolejny rok, to autorzy zmian narażą się na zarzut, że chcą zabezpieczyć swoich dyrektorów przed ewentualną zmianą władzy. A przecież zależy nam na transparentnych i obiektywnych naborach na wyższe stanowiska. Chcemy po prostu, aby na te stanowiska trafiali fachowcy, a nie znajomi ministrów lub innych szefów urzędów – mówi prof. Krzysztof Kiciński z Uniwersytetu Warszawskiego i były wiceprzewodniczący Rady Służby Cywilnej.

Według niego tempo prac nad nowelizacją, a także nad wdrożeniem elektronicznej platformy upraszczającej nabór do służby cywilnej świadczy tylko o tym, że polityków w dalszym ciągu nie interesują urzędnicy, którzy pracują przecież na ich sukces

Szef służby chcę większej władzy

Anita Noskowska-Piątkowska przy okazji tych fundamentalnych zmian, mających na celu przywrócenie otwartego i konkurencyjnego naboru, chce też zwiększyć niezależność szefa służby cywilnej w administracji rządowej. Obecnie eksperci porównują to stanowisko do dyrektora jednego z departamentów w kancelarii premiera. W projekcie zaproponowano, aby na to stanowisko powoływać osoby spośród urzędników mianowanych (obecna szefowa i poprzedni szef służby cywilnej mieli taki status).

Dodatkowo osoba na tym stanowisku nie będzie mogła należeć do partii w przeciągu ostatnich pięciu lat. Ponadto po zmianie przepisów szef służby cywilnej będzie miał możliwość wydawania dyrektorom generalnym urzędu zaleceń m.in. w zakresie zarządzania zasobami ludzkimi. Dzięki tym zmianom wzmocni się jego pozycja.

– Jeśli szefowa służby cywilnej chce mieć większy wpływ na dyrektorów generalnych, a także większe uprawnienia w zakresie analizowania konkursów w administracji, to należy się zastanowić nad odrębnym urzędem – mówi prof. Jakub Szmit, ekspert ds. administracji publicznej z Uniwersytetu Gdańskiego.

W założeniach nowelizacji ostatecznie nie pojawiły się proponowane wcześniej rozwiązania zwiększające elastyczność przenoszenia pracowników służby cywilnej na wzór urzędników mianowanych. Nie wspomniano też o pomyśle utworzenia korpusu menedżerskiego dla wyższych stanowisk w służbie cywilnej. W zamian ma być więcej oceny okresowej, a także możliwość zatrudnienia po raz pierwszy w służbie cywilnej nowych pracowników korpusu na czas nieokreślony już po przepracowaniu sześciu miesięcy na czas określony z możliwością wydłużenia tego czasu do 18 miesięcy. Obecnie pierwsza umowa na czas nieokreślony jest podpisywana z dyrektorem generalnym po 12 miesiącach. ©℗