Wezwanie do zmiany przepisów znalazło się w stanowisku, jakie Związek Gmin Wiejskich przekazał do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Wskazuje w nim, że zgodnie z art. 61 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, obowiązek ponoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej (DPS) spoczywa kolejno na mieszkańcu domu, jego małżonku i zstępnych (dzieci, wnuki), a następnie na gminie, z której osoba została skierowana do tej placówki.

Nadmierne obciążenie dla budżetu gminy

W praktyce oznacza to, że gdy senior ponosi opłatę – nie może ona przekraczać 70 proc. jego dochodu, a pozostała część kosztu pobytu nie znajduje pokrycia w opłatach wnoszonych przez członków rodziny, to różnicę jest zobowiązana pokryć gmina. Problem w tym, że skala obciążeń dla gmin jest bardzo duża. Wielumieszkańców DPS pozostaje w tych placówkach przez okres kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu lat, co powoduje, że łączny koszt ponoszony przez gminy z tytułu dopłacania do pobytu jednej tylko osoby może sięgać setek tysięcy złotych. Szczególnie dla gmin wiejskich, dysponujących ograniczonymi budżetami jest to obciążenie nieproporcjonalnie duże i w praktyce niemożliwe do odzyskania.

Zwrot ze spadku po zmarłym mieszkańcu domu pomocy społecznej

Dlatego właśnie ZGW proponuje dodanie do ustawy o pomocy społecznej przepisów, które przewidują, że gmina będzie mogła dochodzić zwrotu kwoty różnicy między średnim kosztem utrzymania mieszkańca DPS, a wnoszoną przez niego opłatą z masy spadkowej tej osoby. Ponadto rozszerzony powinien zostać katalog osób zobowiązanych do zwrotu wydatków poniesionych przez gminę o spadkobierców mieszkańca DPS, posiadających prawa majątkowe do jego mienia (np. gospodarstwa rolnego, nieruchomości). Te osoby często nie uczestniczyły w finansowaniu kosztów utrzymania mieszkańca, w przeciwieństwie do gminy, która łożyła na ten cel z swojego budżetu.

ZGW argumentuje, że ta zmiana nie ma na celu ograniczenia praw osób korzystających z pomocy społecznej, lecz wprowadzenie sprawiedliwego i racjonalnego mechanizmu finansowania pobytu osób w DPS. Obecnie ciężar finansowy tego wsparcia w sposób nadmierny spoczywa na gminach, które nie mają narzędzi prawnych do odzyskania środków, nawet gdy mieszkaniec DPS pozostawia po sobie znaczący majątek. Jednocześnie ZGW do swojego stanowiska załączył propozycję zmiany art. 96 ustawy o pomocy społecznej, w którym to przepisie mogłaby zostać uwzględniona kwestia dochodzenia zwrotu kosztów pobytu z masy spadkowej lub od spadkobierców zmarłego mieszkańca DPS.