Opłata śmieciowa: Czy ustalenie dodatkowych warunków zwolnienia jest zgodne z prawem?

● Gmina zamierza wprowadzić zwolnienia w części z opłaty śmieciowej (50 proc.) dla nieruchomości zamieszkałych przez rodziny wielodzietne. Warunkiem ma być jednak terminowe regulowanie opłat śmieciowych w poprzednim okresie. Czy będzie to prawidłowe?

Choć proponowane rozwiązanie z punktu widzenia racjonalności gospodarowania budżetem gminnym jest słuszne, to jednak stoi w sprzeczności z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.c.p.g.). Zgodnie z art. 6k ust. 4 tej ustawy rada gminy może w drodze uchwały zwolnić w całości lub w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi właścicieli nieruchomości w części dotyczącej gospodarstw domowych, w których dochód nie przekracza kwoty uprawniającej do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, o której mowa w art. 8 ust. 1 lub 2 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2015 r. poz. 163 ze zm.), lub rodziny wielodzietne, o których mowa w ustawie z 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny (Dz.U. poz. 1863 oraz Dz.U. z 2015 r. poz. 1359). Wydaje się więc, że ustalenie warunku uzyskania zwolnienia od opłaty w postaci terminowego jej uregulowania wykracza poza zakres upoważnienia do podjęcia uchwały śmieciowej, co stanowi istotne naruszenie art. 6k ust. 4 u.c.p.g. (por. np. uchwała Kolegium RIO w Gdańsku z 5 maja 2016 r., znak 111/g119/P/16). Ponadto zgodnie z art. 6j ust. 2a u.c.p.g. rada gminy może zróżnicować stawki opłaty w zależności od powierzchni lokalu mieszkalnego, liczby mieszkańców zamieszkujących nieruchomość, odbierania odpadów z terenów wiejskich lub miejskich, a także od rodzaju zabudowy. W konsekwencji art. 6k ust. 4 u.c.p.g. nie upoważnia jej do ustalania dodatkowych kryteriów różnicowania opłat poza tymi, które wynikają z art. 6j ust. 2a tejże ustawy. Przepisy te należy odczytywać łącznie. Trzeba zatem przyjąć, że przepis art. 6k ust. 4 ww. ustawy poprzez zwrot „może zwolnić w części” znajduje uszczegółowienie w art. 6j ust. 2a, który ustanawia dopuszczalne kryteria różnicowania stawek opłat. Na niedopuszczalność ustalania dodatkowych kryteriów różnicowania stawek opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi wskazuje wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 14 listopada 2014 r., sygn. akt I SA/Gd 1256/14.

Opłata za śmieci z domków letniskowych tylko okresowa

● Gmina chce wprowadzić do deklaracji wymóg złożenia przez właściciela nieruchomości różnych dokumentów dotyczących innych osób, m.in. potwierdzających stałą nieobecność na nieruchomości, wystawionych przez instytucje, szkoły, zakłady pracy albo oświadczenia o zamieszkiwaniu poza terenem tej gminy ze wskazaniem miejsca zamieszkania poświadczonego przez właściciela nieruchomości, na której się obecnie zamieszkuje. Zastanawia się, czy takie rozwiązanie jest dopuszczalne?

Wprowadzenie proponowanych zapisów do uchwały śmieciowej będzie prawdopodobnie niezgodne z prawem. Deklaracja w sprawie wzoru opłat za gospodarowanie odpadami może służyć jedynie obliczeniu opłaty. Dla określenia jej wysokości znaczenie ma wyłącznie liczba osób, a nie ich dane identyfikacyjne. Obowiązek podania imienia i nazwiska dotyczy wyłącznie właściciela nieruchomości (art. 6m ust. 1b pkt 1 u.c.p.g.). Nie ma więc podstaw do wymagania przez organ gminy danych osób trzecich, które w żaden sposób i na żadnym etapie nie uczestniczą w procedurze dotyczącej naliczania i egzekwowania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Ponadto jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 12 stycznia 2017 r. (sygn. akt I SA/Po 1459/16): „(...) ograniczenia w tym zakresie mają także umocowanie w art. 51 ust. 1 Konstytucji RP, który stanowi, że nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby. W rezultacie gromadzenie danych osobowych osób zamieszkujących na terenie nieruchomości, na której powstają odpady, nie jest niezbędne do ustalenia wysokości opłaty, która uzależniona jest tylko od liczby osób zamieszkujących nieruchomość”. Krytycznie do proponowanego rozwiązania odniesiono się też m.in. w uchwale Kolegium RIO w Gdańsku z 28 lipca 2016 r. (znak 173/g255/P/16), w której podkreślono, że art. 6n u.c.p.g. (dając upoważnienie gminie do ustanowienia wzorca deklaracji śmieciowej), nie daje jednak możliwości nakładania na podmiot składający deklarację obowiązku zamieszczenia wykazu osób niezamieszkujących z nim.

● Gmina chce wprowadzić obniżoną stawkę opłaty dla odpadów zbieranych w sposób selektywny w przypadku kompostowania odpadów biodegradowalnych w przydomowych kompostownikach. Normalna stawka dla odpadów selektywnych wynosiłaby np. 18 zł, a dla selektywnych kompostowanych 13 zł. Czy byłoby to zgodne z prawem?

Wydaje się, że takie zróżnicowanie będzie naruszało art. 6j ust. 2a u.c.p.g. Różnicowanie stawek opłaty śmieciowej w zależności od tego, czy odpady są zbierane i odbierane w sposób selektywny i kompostowane w przydomowych kompostownikach odpadów biodegradowalnych, nie mieści się w ustawowych przesłankach. Tym samym rada gminy nie jest upoważniona do ustalania jego dodatkowych kryteriów. Takie stanowisko wynika m.in. z uchwały Kolegium RIO w Poznaniu z 11 marca 2015 r., znak 5/304/2015. Ponadto zgodnie z art. 94 zd. 1 Konstytucji RP organy samorządu terytorialnego i terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Realizując kompetencję prawodawczą, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego musi więc ściśle uwzględniać wytyczne zawarte w upoważnieniu ustawowym. Zgodność z prawem aktu wydawanego na podstawie tego upoważnienia polega na pełnym jego zrealizowaniu, bez możliwości wybiórczego, dowolnego lub częściowego stosowania przepisu. W orzecznictwie sądów administracyjnych i nauce prawa nie budzi wątpliwości reguła interpretacyjna administracyjnego prawa materialnego, zgodnie z którą „dozwolone jest tylko to, co wynika z przepisów prawa” (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 19 marca 2008 r., sygn. akt II GSK 427/07).