Emerytura rolnicza przysługuje zarówno rolnikom, jak i domownikom zgłoszonych do ubezpieczenia w KRUS. Od 1 stycznia 2013 r. o emeryturę rolniczą w wieku 60 lat mogą się ubiegać wyłącznie kobiety urodzone do 31 grudnia 1952 r. Natomiast mężczyźni mogą otrzymać świadczenie, mając 65 lat, pod warunkiem że urodzili się do 31 grudnia 1947 r. Pozostałym osobom wiek emerytalny będzie stopniowo podwyższany o miesiąc w każdym kwartale.

ikona lupy />
Składki na ubezpieczenie społeczne rolników / DGP

Wcześniejsza emerytura

Do końca 2017 roku rolnicy zachowają prawo do wcześniejszej emerytury. Aby uzyskać takie prawo, osoba ubezpieczona w KRUS musi spełnić warunki dotyczące:
1. wieku - 55 lat (kobieta) albo 60 lat (mężczyzna),
2. podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 30 lat,
3. zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej.
Do okresów podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, od których zależy prawo do emerytury rolniczej, zalicza się okresy:
● podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983–1990,
● prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia, przed 1 stycznia 1983 r.,
● okres podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu to okres ubezpieczenia społecznego rolników, począwszy od 1 stycznia 1991 r.
Przy czym osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przy ustalaniu prawa do emerytury rolniczej nie uwzględnia się okresów ubezpieczenia w ZUS. Takie ograniczenie wynika z przepisów ustawy z 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz.U. z 2008 r. nr 228, poz. 1507 z późn. zm.). Niemniej osoba, która po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego nabędzie prawo do emerytury rolniczej (czyli będzie legitymować się co najmniej 25-letnim okresem podlegania wyłącznie rolniczemu ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu) oraz do emerytury pracowniczej, będzie miała prawo do wypłaty obu świadczeń emerytalnych.

Koniec pracy na roli

Zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej jest warunkiem wypłaty części uzupełniającej emerytury rolniczej, okresowej emerytury rolniczej oraz jednym z warunków przyznania prawa do wcześniejszego świadczenia. Oznacza to, że jeśli emerytowany rolnik lub jego małżonek jest właścicielem (współwłaścicielem) albo ma w swoim posiadaniu gospodarstwo rolne, wypłata emerytury ulega częściowemu zawieszeniu.
Zasady zawieszania wypłaty emerytury reguluje art. 28 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2013 r. nr 1403 z późn. zm.). Zgodnie z tym przepisem uznaje się, że zainteresowany zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa w rozumieniu przepisów o podatku rolnym i nie prowadzi działu specjalnego produkcji rolnej.
Osoby ubezpieczone w KRUS powinny jak najszybciej powiadomić organ rentowy o przekazaniu gospodarstwa. W praktyce oznacza to, że muszą dostarczyć do swojego oddziału KRUS dokument świadczący o przekazaniu gospodarstwa rolnego (akt notarialny, umowa dzierżawy, decyzja administracyjna). Dokument ten jest bowiem traktowany jako wniosek o podjęcie wypłaty części uzupełniającej emerytury lub renty rolniczej. Zgodnie z przepisami ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, wznowienie zawieszonej wypłaty części uzupełniającej emerytury następuje wyłącznie na wniosek zainteresowanego.

Zmniejszenie emerytury

Ustawodawca precyzyjnie określił zasady wypłaty części uzupełniającej emerytury, jeśli rolnik nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Ta część świadczenia jest wypłacana w 50 proc., jeśli:
● emeryt jest całkowicie niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy rolniczej,
● nie może pracować z powodu rolniczej choroby zawodowej.
Z tym że po upływie dwóch lat od wypadku lub od zachorowania część uzupełniająca jest zawieszana w całości, chyba że przed upływem tego okresu świadczeniobiorca zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.
Część uzupełniającą emerytury lub renty rolniczej wypłaca się w 75 proc., jeżeli:
● emeryt nie zawarł umowy z następcą i nie ma możliwości sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego,
● trwają czynności zmierzające do wywłaszczenia tych nieruchomości, ich wykupu na cel uzasadniający wywłaszczenie albo do trwałego wyłączenia gruntów z produkcji rolniczej,
● nieruchomości te są położone w strefie ochronnej lub na innym obszarze specjalnym, utworzonym na podstawie odrębnych przepisów w związku z wprowadzeniem ograniczeń w użytkowaniu gruntów rolnych albo w celach ochronnych.
Część uzupełniającą emerytury lub renty rolniczej wypłaca się w 100 proc., jeżeli:
● rencista uprawniony do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem, który podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu.
Wypłata części uzupełniającej emerytury nie ulegnie zawieszeniu przez okres jednego roku, gdy emeryt podejmie działalność rolniczą na gruntach:
● nabytych w drodze dziedziczenia,
● uprzednio wydzierżawionych co najmniej na 10 lat, jeżeli dzierżawa ustała wcześniej z przyczyn niezależnych od wydzierżawiającego,
● odzyskanych, które wcześniej były sprzedane.
Okres ten liczy się od miesiąca następującego po miesiącu, w którym wymienione wyżej okoliczności zaistniały. Jeżeli później zainteresowany nie udowodni, że zaprzestał prowadzenia gospodarstwa, część uzupełniająca zostanie zawieszona w całości lub określonej części.

Po rencie strukturalnej

Osobom, którym upłynął okres, na jaki została im przyznana renta strukturalna przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, a jeszcze nie osiągnęły powszechnego wieku emerytalnego, przysługuje okresowa emerytura rolnicza do dnia osiągnięcia tego wieku. Emerytura okresowa przysługuje w wysokości świadczenia podstawowego i to bez względu na posiadany okres podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu.
Do okresowej emerytury rolniczej stosuje się odpowiednio przepisy ustawy dotyczące emerytury rolniczej. Okresowa emerytura rolnicza podlega zawieszeniu, jeżeli emeryt nie zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej w rozumieniu ustawy oraz osiągnie przychody z tytułu działalności pozarolniczej podlegającej ubezpieczeniu społecznemu w wysokości powodującej zmniejszenie świadczenia. Osoba zainteresowana, która utraci prawo do renty strukturalnej, a która nie osiągnęła wieku emerytalnego, powinna zwrócić się do KRUS z wnioskiem o przyznanie prawa do okresowej emerytury rolniczej. Do wniosku powinna dołączyć kopię decyzji ARiMR przyznającej rentę strukturalną. Z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego okresowa emerytura rolnicza zostanie z urzędu zamieniona na emeryturę rolniczą, jeżeli uprawniony do emerytury okresowej będzie legitymował się co najmniej 25-letnim okresem rolniczego ubezpieczenia emerytalno-rentowego.

PRZYKŁADY

1. Czy dzierżawa umożliwia pobieranie emerytury

Rolnik prowadzący gospodarstwo rolne od ponad 40 lat, w tym roku kończy 66 lat. Ma więc prawo do przejścia na emeryturę. Powinien już przekazać gospodarstwo rolne swoim dzieciom, te jednak pracują w Wielkiej Brytanii i nie chcą wracać do Polski. Czy jego sąsiad może obsiewać ziemię na podstawie umowy, a rolnik w ten sposób zyska prawo do emerytury?

Osoba uprawniona do emerytury z KRUS, która nie zawarła umowy z następcą i nie ma możliwości sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, nie musi się wyzbywać własności gospodarstwa rolnego. Spełni bowiem warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, jeśli wydzierżawi gospodarstwo rolne innej osobie fizycznej na określony czas. W związku z tym umowa dzierżawy nie musi mieć formy aktu notarialnego, natomiast dla celów ubezpieczenia społecznego rolników powinna mieć formę pisemną. Umowa dzierżawy, aby wywarła skutek prawny, musi być ponadto zgłoszona do ewidencji gruntów i budynków. Fakt zgłoszenia do ewidencji gruntów i budynków powinien być odnotowany na umowie i potwierdzony przez upoważnionego pracownika organu prowadzącego ewidencję. Emeryt lub rencista jest zobowiązany do niezwłocznego zawiadomienia KRUS o każdym przypadku ustania umowy dzierżawy lub zmiany osoby dzierżawcy.

2. Czy zmniejszenie emerytury zależy od przejmującego rolę

Właściciel gospodarstwa nie może już dalej pracować, bowiem wiek i stan zdrowia mu to uniemożliwiają. Z tego powodu zdecydował się przepisać gospodarstwo na najmłodszego dyna, który jeszcze nie ukończył 18 lat. Czy to będzie mieć wpływ na wysokość jego emerytury?

Osoba decydująca się zakończyć prowadzenie gospodarstwa rolnego powinna otrzymać świadczenie w maksymalnej wysokości. Zasada ta nie ma zastosowania tylko w jednym przypadku. Jeśli zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej polega na przekazaniu gospodarstwa rolnego w formie aktu notarialnego osobie niepełnoletniej, wypłata części uzupełniającej emerytury lub renty rolniczej ulega zawieszeniu w całości do czasu osiągnięcia przez tę osobę 18 lat.

Podstawa prawna

Ustawa z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r., poz. 637).

Ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tj. Dz.U. z 2013 r., poz. 1403 z późn. zm.).