Należy go wypłacać m.in. po przeniesieniu na inne stanowisko w związku z ciążą, wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Sposób wyliczenia zależy zaś od tego, czy płaca jest stała, czy zmienna.
Dodatek wyrównawczy to wartość stanowiąca różnicę między wynagrodzeniem z okresu poprzedzającego przeniesienie pracownika do innej pracy a wynagrodzeniem po przeniesieniu. Przepisy przewidują konieczność jego wypłaty w kilku sytuacjach, które wiążą się m.in. z okresem ciąży lub z ograniczoną zdolnością do pracy w następstwie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Wypłatę dodatku wyrównawczego przewiduje:
wart. 179 kodeksu pracy (dalej: k.p.) – w razie obniżenia wynagrodzenia pracownicy w ciąży lub karmiącej dziecko piersią, którą w związku z wykonywaniem pracy jej wzbronionej pracodawca przenosi na inne stanowisko albo dostosowuje warunki pracy bądź ogranicza czas pracy, by wyeliminować zagrożenia dla zdrowia lub bezpieczeństwa,
wart. 1781 k.p. – w razie obniżenia wynagrodzenia w wyniku przeniesienia do innej pracy pracownicy w ciąży, która dotychczas pracowała w porze nocnej (dodatek przysługuje do końca okresu, w którym korzysta ona z ochrony),
wart. 230 k.p. – w razie obniżenia wynagrodzenia w związku z przeniesieniem pracownika do innej pracy nienarażającej go na działanie czynnika, który wywołał objawy wskazujące na powstawanie choroby zawodowej (dodatek przysługuje przez okres do 6 miesięcy),
wart. 231 k.p. – w razie obniżenia wynagrodzenia w związku z przeniesieniem do odpowiedniej pracy pracownika, który stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i nie został uznany za niezdolnego do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS (dodatek przysługuje przez okres do 6 miesięcy),
wart. 5 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 192 ze zm.) – w razie obniżenia wynagrodzenia w związku z wypowiedzeniem warunków pracy i płacy pracownikowi w okresie objęcia go szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy (dodatek przysługuje do końca okresu ochronnego).
Wysokość należności
Zasady ustalania dodatku wyrównawczego zostały określone w par. 7-10 rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy... (dalej: rozporządzenie o wynagrodzeniach). Dodatek ten jest składnikiem wynagrodzenia, którego wysokość stanowi różnicę między wynagrodzeniem z okresu poprzedzającego przeniesienie do innej pracy lub zmianę warunków pracy i płacy a wynagrodzeniem po wprowadzeniu tych zmian.
Jak stanowi par. 7 ust. 2 rozporządzenia o wynagrodzeniach, wynagrodzenie do celów określenia dodatku wyrównawczego oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop z uwzględnieniem dodatkowych regulacji. Zastosowanie znajdzie tutaj rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego... (dalej: rozporządzenie urlopowe), co skutkuje uwzględnieniem w podstawie jego obliczenia:
składników wynagrodzenia określonych w stałej miesięcznej wysokości z miesiąca poprzedzającego miesiąc nabycia prawa do dodatku wyrównawczego,dziennej kwoty wynagrodzenia z okresu poprzedzającego miesiąc nabycia prawa do dodatku – wyliczonej ze zmiennych składników wynagrodzenia przysługujących za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc, wypłaconych w okresie trzech miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do dodatku (lub w dłuższym, maksymalnie 12-miesięcznym w przypadku znacznego wahania ich wysokości), jeśli pracownik otrzymuje takie składniki,dziennej kwoty wynagrodzenia z okresu poprzedzającego miesiąc nabycia prawa do dodatku – wyliczonej ze składników wynagrodzenia przysługujących za okresy dłuższe niż jeden miesiąc, wypłaconych w okresie 12 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do dodatku, jeśli pracownik otrzymuje takie składniki.
W zależności od rodzaju składników płacowych metoda obliczania dodatku wyrównawczego jest zróżnicowana.
Przy stałej stawce miesięcznej
Dodatek wyrównawczy według składników wynagrodzenia określonych w stawkach miesięcznych w stałej wysokości zmniejsza się za każdy dzień pracy, za który pracownikowi po powierzeniu innej pracy nie przysługuje wynagrodzenie za pracę. W tym celu kwotę dodatku dzieli się przez współczynnik ekwiwalentowy (w 2016 r. – 21), a w przypadku otrzymania przez pracownika wynagrodzenia chorobowego (art. 92 k.p.) albo zasiłku chorobowego – przez 30. Otrzymany wynik mnoży się przez liczbę dni, za które pracownikowi przysługiwałoby wynagrodzenie lub zasiłek, i otrzymaną kwotę odejmuje się od dodatku wyrównawczego (par. 8 rozporządzenia o wynagrodzeniach). [przykład 1]
Przy wynagrodzeniu zmiennym
Podstawę obliczenia dodatku wyrównawczego według składników wynagrodzenia określonych w stawkach godzinowych oraz według składników zmiennych wypłacanych za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc stanowi wynagrodzenie za jeden dzień z okresu poprzedzającego przeniesienie do innej pracy. W celu obliczenia stawki dziennej wynagrodzenie ustalone według zasad urlopowych dzieli się przez liczbę dni kalendarzowych, za które przysługiwało ono pracownikowi przed przeniesieniem/zmianą warunków pracy. Z kolei w celu obliczenia dodatku za okres miesięczny od ustalonej kwoty stanowiącej iloczyn wynagrodzenia za jeden dzień i liczby dni, za które pracownikowi po przeniesieniu do innej pracy przysługiwało wynagrodzenie, odejmuje się wynagrodzenie przysługujące pracownikowi po przeniesieniu (par. 9 rozporządzenia o wynagrodzeniach). [przykład 2]
PRZYKŁAD 1
Dwuetapowe pomniejszenie
Pracownicę w ciąży 1 maja 2016 r. przenieśliśmy na inne stanowisko. Jej wynagrodzenie wynosi teraz 3100 zł miesięcznie i jest niższe od poprzednio uzyskiwanego (4300 zł). W maju pracownica przez jeden dzień była nieobecna w pracy (wezwanie do sądu), a ponadto przedłożyła zwolnienie lekarskie na 12 dni, od 20 do 31 maja, za które otrzymała zasiłek chorobowy. W jaki sposób powinniśmy ustalić dla niej wartość dodatku wyrównawczego za maj?
Podstawę jego obliczenia w przypadku pracownicy stanowi kwota 4300 zł. Wysokość dodatku wyrównawczego za pełny miesiąc wynosi zatem 1200 zł (4300 zł – 3100 zł). Ponieważ w maju pracownica była nieobecna w pracy i za czas tej nieobecności nie zachowała prawa do wynagrodzenia, a ponadto przebywała na zwolnieniu lekarskim, to pełną miesięczną kwotę dodatku wyrównawczego należy pomniejszyć dwuetapowo, odrębnie za dzień nieobecności spowodowany wezwaniem do sądu i odrębnie za dni choroby. W efekcie należy jej wypłacić dodatek w kwocie 662,86 zł, co wynika z wyliczenia:
● 1200 zł : 21 (współczynnik ekwiwalentowy) = 57,14 zł (kwota pomniejszenia dodatku za dzień nieprzepracowany w związku z wezwaniem do sądu),
● 1200 zł : 30 = 40 zł; 40 zł x 12 dni (liczba dni absencji chorobowej) = 480 zł (kwota pomniejszenia dodatku z tytułu absencji chorobowej),
● 1200 zł – 57,14 zł – 480 zł = 662,86 zł. ©?
PRZYKŁAD 2
Przed przeniesieniem i po nim
Jedna z pracownic 9 maja 2016 r. przedłożyła zaświadczenie lekarskie potwierdzające stan ciąży. Ponieważ pracowała w systemie trzyzmianowym (również w porze nocnej), od 10 maja przenieśliśmy ją na inne stanowisko, na którym pracuje w porze dziennej. Pracownica ta dotychczas otrzymywała wynagrodzenie określone stawką godzinową 17,50 zł/godz. oraz premię miesięczną regulaminową. Po przeniesieniu do innej pracy jej wynagrodzenie zostało określone w stałej stawce miesięcznej 2100 zł (jedyny składnik wynagrodzenia). Pod koniec maja pracownica zachorowała i jej niezdolność do pracy trwała łącznie 5 dni (3 dni robocze) od 27 do 31 maja. Liczba godzin pracy do przepracowania w maju wynosiła 160 godz. (20 dni), z czego pracownica pracowała 136 godz. (17 dni). W tym 40 godzin (5 dni) przepracowanych przypadało na okres od 1 do 9 maja (przed przeniesieniem do innej pracy), a 96 godzin (12 dni) na okres po przeniesieniu do innej pracy.
W okresie trzech miesięcy poprzedzających maj pracownica otrzymała następujące wynagrodzenie:
| Wynagrodzenie wypłacone w miesiącach | 02/2016 | 03/2016 | 04/2016 |
| Wynagrodzenie zasadnicze/stawka godzinowa | 17,50 zł | 17,50 zł | 17,50 zł |
| Liczba godzin nominalnych | 168 | 176 | 168 |
| Liczba dni nominalnych | 21 | 22 | 21 |
| Liczba dni przepracowanych | 21 | 22 | 20 |
| Liczba godzin urlopowych – urlop wypoczynkowy | 8 | ||
| Liczba godzin przepracowanych (nominał) | 168 | 176 | 160 |
| Liczba godzin nadliczbowych - 50 proc. | 6 | ||
| Liczba godzin nadliczbowych - 100 proc. | 8 | ||
| Liczba godzin nocnych | 64 | 56 | 72 |
| Wynagrodzenie za pracę w nominalnym czasie pracy | 2940,00 zł | 3080,00 zł | 2800,00 zł |
| Normalne wynagrodzenie za godziny nadliczbowe | 0,00 zł | 105,00 zł | 140,00 zł |
| Dodatek za godziny nadliczbowe – 50 proc. | 0,00 zł | 52,50 zł | 0,00 zł |
| Dodatek za godziny nadliczbowe – 100 proc. | 0,00 zł | 0,00 zł | 140,00 zł |
| Dodatek nocny – 20 proc. stawki godz. z płacy minimalnej | 140,80 zł | 117,60 zł | 158,40 zł |
| Premia zadaniowa za czas przepracowany | 410,00 zł | 420,00 zł | 380,00 zł |
| Premia uznaniowa | 220,00 zł | ||
| Wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy | 168,50 zł | ||
| Płaca brutto | 3490,80 zł | 3995,10 zł | 3786,90 zł |
Aby otrzymać podstawę obliczenia dodatku wyrównawczego, należy ustalić stawkę dzienną z okresu poprzedzającego przeniesienie do innej pracy, dzieląc kwotę zmiennych składników wynagrodzenia wypłaconych w okresie trzech miesięcy poprzedzających maj przez liczbę dni przepracowanych w tym okresie. Wynagrodzenie wypłacone w tym okresie, wyliczone według zasad właściwych do ustalenia wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy, wynosi 10 884,30 zł, gdzie w okresie od lutego do kwietnia 2016 r. pracownica przepracowała łącznie 63 dni. Na uwzględniane wynagrodzenie składają się: wynagrodzenie za pracę w nominalnym czasie pracy, normalne wynagrodzenie i dodatki za godziny nadliczbowe oraz premia regulaminowa miesięczna (2940 zł + 140,80 zł + 410 zł + 3080 zł + 105 zł + 52,50 zł + 117,60 zł + 420 zł + 2800 zł + 140 zł + 140 zł + 158,40 zł + 380 zł). W wynagrodzeniu tym nie należy natomiast uwzględniać premii uznaniowej oraz wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy (par. 6 rozporządzenia urlopowego).
| Wynagrodzenie wypłacone w miesiącach | 02/2016 | 03/2016 | 04/2016 |
| Suma składników uwzględnianych z poszczególnych miesięcy | 3490,80 zł | 3775,10 zł | 3618,40 zł |
| Suma łączna | 10 884,30 zł |
Stawka dzienna wynikająca ze zmiennych składników płacowych wynosi 172,77 zł (10 884,30 zł : 63 dni przepracowane). Kwota ta stanowi podstawę obliczenia dodatku wyrównawczego.
Za maj zatrudnionej należy wypłacić:
● wynagrodzenie wynikające z dotychczasowych zasad za 40 godz. przepracowanych, przypadających przed przeniesieniem (17,50 zł x 40 godz. = 700 zł, przyznaną premię za ten okres, ewentualny dodatek nocny, jeśli świadczyła pracę w porze nocnej),
● wynagrodzenie zasadnicze przysługujące po przeniesieniu do innej pracy, pomniejszone o okres przypadający miedzy 1 a 9 maja oraz o 5 dni choroby w kwocie 1225 zł, co wynika z wyliczenia: 2100 zł : 160 godz. x 40 godz. przed przeniesieniem do innej pracy = 525 zł 2100 zł : 30 x 5 dni choroby = 350 zł 2100 zł – 525 zł – 350 zł = 1225 zł
● wynagrodzenie chorobowe wyliczone na podstawie wynagrodzenia wypłaconego za okres 12 miesięcy poprzedzających maj,
● dodatek wyrównawczy w kwocie 948,24 zł, co wynika z wyliczenia: 172,77 zł (podstawa obliczenia dodatku) x 12 (liczba dni, za które pracownicy po przeniesieniu do innej pracy przysługiwało wynagrodzenie) = 2073,24 zł – 1125 zł (wynagrodzenie przysługujące w maju za okres przepracowany po przeniesieniu) = 948,24 zł.
Podstawa prawna
Art. 179, 1781, 230 i 231 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
Par. 6-12 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 ze zm.).
Par. 7-10 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. nr 62, poz. 289 ze zm.).