Z pełnieniem funkcji radnego samorządowego wiąże się wiele ograniczeń związanych przepisami antykorupcyjnymi. Mają one na celu zapewnienie przejrzystości działań organów administracji publicznych, zapobiegając tym samym jakimkolwiek zachowaniom korupcjogennym. Radny nie może m.in.:
● łączyć swojego mandatu z tym poselskim czy senatorskim,
● wykonywać pracy w ramach stosunku pracy w urzędzie jednostki samorządu terytorialnej (j.s.t.), w której uzyskał mandat,
● prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia j.s.t., w której został wybrany, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.

Są też przywileje

Obok tych obowiązków radny posiada również określone uprawnienia. Jednym z nich jest konieczność uzyskania przez pracodawcę zatrudniającego osobę, będącą radnym, zgody danego organu stanowiąco-kontrolnego j.s.t. (rady gminy, rady powiatu, sejmiku województwa) na rozwiązanie z nim stosunku pracy. Co więcej, organ ten odmówi jej wyrażenia, jeżeli podstawą zwolnienia są zdarzenia związane z wykonywaniem mandatu.
Charakterystyczne jest to, iż uprawnienie to dotyczy zarówno radnych rad gmin, powiatów, jak i sejmików województw. Wskazuje to odpowiednio art. 25 ust. 2 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, art. 22 ust. 2 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym oraz art. 27 ust. 2 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa.
Nie ulega wątpliwości, iż podstawową wartością powyższych przepisów jest ochrona trwałości stosunku pracy radnego. Mają one umożliwić radnym skuteczne i bezpieczne sprawowanie ich funkcji, ograniczając swobodę pracodawców w rozwiązywaniu stosunków pracy łączących ich z radnymi (zob. wyrok Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi z 10 września 2008 r., sygn. akt III SA/Łd 291/08, LEX nr 518035).

Kogo dotyczy

Ustawy samorządowe odwołują się tylko do pojęcia „stosunek pracy”, a więc forma jego nawiązania dla zastosowania wskazanych przepisów nie ma znaczenia. Zgodnie z art. 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.
Nawiązanie stosunku w oparciu o jedną z wyżej wymienionych form oznacza stosowanie z mocy prawa omawianych przepisów ustaw samorządowych. Kwestię tę potwierdził również Sąd Najwyższy (uchwała 7 sędziów z 24 listopada 1992 r., sygn. akt I PZP 55/92, LEX nr 13277). Rozwiązanie stosunku pracy będzie wymagało zgody rady odpowiedniej j.s.t. Co więcej, przyjmuje się, że jest ona wymagana nawet dla wypowiedzenia zmieniającego (zob. wyrok SN z 2 września 2003 r., sygn. akt I PK 338/02, OSNAPiUS 2004, nr 17, poz. 301).
Co ważne organ uchwałodawczy gminy, powiatu czy województwa nie ma dowolności w wyrażeniu zgody lub jej odmowie na rozwiązanie z radnym stosunku pracy. Chociaż bowiem przepisy nie określają żadnych warunków i kryteriów, jakimi powinna kierować się dana rada przy podejmowaniu uchwały w tej sprawie, to jednak motywy jej podjęcia powinny być zawarte w jej uzasadnieniu (zob. wyrok NSA z 4 listopada 2011 r., sygn. akt II OSK 1631/11, LEX nr 1132108). Konieczność sporządzenia uzasadnienia można wyinterpretować m.in. z ogólnych przepisów o postępowaniu administracyjnym. Skoro rozstrzygnięcia organów publicznych wydawane w formie decyzji muszą zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne (z nielicznymi wyjątkami), to identyczna powinność spoczywa na organach samorządu terytorialnego, podejmujących wspomniane uchwały (zob. wyrok WSA w Lublinie z 7 października 2008 r., sygn. III SA/Lu 247/08, LEX nr 511513).

Sposób uzasadnienia

Inną kwestię stanowi forma sporządzenia takiego uzasadnienia. Jak bowiem słusznie podniósł WSA w Olsztynie – uchwała może być sporządzona w ten sposób, że jej sentencja zostanie tak rozbudowana, iż będzie obejmowała nie tylko same rozstrzygnięcie, ale również jego motywy, a także podstawę prawną. Dopuszczalna jest także taka sytuacja, że uchwała będzie składała się z części stanowiącej samo rozstrzygnięcie i z części zatytułowanej uzasadnieniem. W końcu możliwe jest rozwiązanie, że motywy, dla jakich ją podjęto, wynikać będą z treści protokołu rady (wyrok WSA w Lublinie z 20 marca 2012 r., sygn. akt II SA/Ol 88/12, LEX nr 1138678).
Uzasadnienie powinno stanowić integralny element głosowania nad uchwałą. To, jakie przesłanki stanowiły podstawę zajętego stanowiska, ma duże znaczenie, nie tylko na etapie oceny legalności uchwały przez organ nadzoru, ale też dla stron stosunku pracy w ewentualnym sporze sądowym (zob. rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody dolnośląskiego z 4 kwietnia 2011 r., znak NK-N.4131.143.2011.MW2, LEX nr 785939).
Podstawa prawna
Art. 25 ust. 2 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm.). Art. 22 ust. 2 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1592 z późn. zm.). Art. 27 ust. 2 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1590 z późn. zm.).