Czas pracy to okres, w jakim pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym wyznaczonym miejscu. W dyspozycji, a więc chodzi nie tylko o faktyczne świadczenie pracy, ale także gotowość do podjęcia obowiązków. W związku z tym pracownik, który stawia się w firmie w stanie uniemożliwiającym pracę (na przykład w stanie nietrzeźwości lub bez ważnych badań lekarskich) albo w ogóle do pracy nie przychodzi, nie pozostaje w dyspozycji pracodawcy. Zobacz, jak usprawiedliwić nieobecność w pracy - a błędy grozi nawet zwolnienie>>
Poza faktyczna pracą i okresami pozostawania w dyspozycji pracodawcy, do czasu pracy wlicza się też inne okresy.
Przerwa śniadaniowa. Przede wszystkim do czasu pracy wliczają prawnie zagwarantowane pracownikom przerwy w pracy, w tym 15 minutowa przerwa przysługująca każdemu zatrudnionemu, jeśli jego dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin.
Przerwa za pracę przy monitorach ekranowych. Do czasu pracy wliczany jest też 5-minutowy odpoczynek po każdej godzinie pracy przy monitorze ekranowym, który przysługuje pracownikowi, jeśli praca przy komputerze jest wykonywana przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy (ponad 4 godziny dziennie).
Przerwa z tytułu wykonywania pracy monotonnej, uciążliwej lub szkodliwej. Ponadto pracodawca może przyznać pracownikom dodatkowe przerwy, jeśli chodzi o pracę o charakterze monotonnym i w z góry ustalonym tempie. Podobnie w przypadku pracy w warunkach uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia - wtedy pracodawca może również skrócić dobowy wymiar czasu pracy zatrudnionych.
Dodatkowe przerwy czy zwolnienia przysługują także wybranym grupom pracowników.
Przerwa dla pracownika niepełnosprawnego. I tak, pracownik niepełnosprawny, poza przerwami przysługującymi wszystkim pracownikom, może liczyć na dodatkową, 15-minutową przerwę w zajęciach służbowych, która powinna być przeznaczona na gimnastykę lub wypoczynek.
Prawa kobiet w ciąży. Specjalne przerwy przysługują także pracownicom karmiącym dziecko piersią, o ile są zatrudnione na czas dłuższy niż 4 godziny dziennie. Mają wtedy prawo do dwóch półgodzinnych przerw przy jednym dziecku - a jeśli kobieta karmi więcej niż jedno dziecko, ma prawo do dwóch przerw, po 45 minut każda, które na jej wniosek mogą być udzielone łącznie. O innych prawach kobiet w ciąży dowiesz się z naszej galerii:
Pracownica otrzyma również zwolnienie z pracy na zalecone przez lekarza badania lekarskie w związku z ciążą, jeżeli nie można ich przeprowadzić poza godzinami pracy. Zwolnienie obejmuje czas przeprowadzenia samych badań, czas potrzebny na dojazd oraz inne czynności związane z badaniami.
Uprawnienia pracowników młodocianych. Do ponadwymiarowej przerwy ma również prawo pracownik młodociany. Jeśli jego dobowy wymiar czasu pracy przekracza 4,5 godziny, może skorzystać z nieprzerwanej 30-minutowej przerwy w pracy. Jednak w tym wypadku młody zatrudniony nie zachowuje prawa do obowiązkowej przerwy 15-minutowej - zastępuje ją przerwa półgodzinna.
Do czasu pracy młodocianego wlicza się również czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy.
Badanie lekarskie i szkolenia bhp. Do czasu pracy zalicza się także czas okresowych lub kontrolnych badań lekarskich, jeśli zostały przeprowadzone w godzinach pracy. Pracownik dostanie też zwolnienie, jeśli musi odbyć badania lekarskie i szczepienia ochronne przewidziane w przepisach o zwalczaniu chorób zakaźnych, o zwalczaniu gruźlicy oraz o zwalczaniu chorób wenerycznych.
Do czasu pracy wchodzą też szkolenia z zakresu bhp - zarówno wstępne, jak i okresowe. Powinny być one organizowane w godzinach pracy, ale nawet jeśli odbywają się później (lub wcześniej), to i tak zaliczają się do czasu pracy.
Przestój w firmie. Przestój w firmie może być spowodowany między innymi złymi warunkami atmosferycznymi, siłą wyższą (przerwą w dopływie prądu czy wody) lub brakiem odpowiednich zabezpieczeń w pracy.
Jeżeli przestój powstał z przyczyn dotyczących pracodawcy, zostanie zaliczony do czasu pracy, a pracownik otrzyma wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania pracownika, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeśli nie zostało to określone przy określaniu warunków wynagradzania - 60 proc. wynagrodzenia. Przy czym wynagrodzenie za przestój nie może być niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. W przypadku, gdy przestój nastąpił z winy pracownika, wynagrodzenie nie przysługuje. Zobacz, jakie uprawnienia ma pracownik w czasie przestoju w firmie>>
Podróż służbowa. Z kolei w przypadku podróży służbowej, do czasu pracy nie wlicza się dojazdu pracownika do miejsca, gdzie ma wykonać zadanie służbowe. Tak więc tylko czas faktycznie zużyty na wykonywanie zadań zleconych przez pracodawcę jest zaliczany do czasu pracy i przysługuje za niego wynagrodzenie. Jak zakwalifikować podróże służbowe pracowników zatrudnionych w zadaniowym i ruchomym czasie pracy>>
Dyżur pracowniczy. Do czasu pracy może zostać także zaliczony okres, kiedy pracodawca powierzył pracownikowi pełnienie dyżuru w zakładzie pracy lub innym wyznaczonym miejscu.
Zasadniczo za czas dyżuru, czyli tylko za pozostawanie poza normalnymi godzinami w gotowości do pracy, nic nie przysługuje. Jednak, jeśli w czasie dyżuru zatrudniony wykonuje obowiązki pracownicze, to okres ten zostanie wliczony do czasu pracy, a pracownik otrzyma w zamian wolne godziny lub dodatkowe wynagrodzenie. Przeczytaj też koniecznie więcej na ten temat: Dyżur pod telefonem nie zawsze płatny. Zobacz, kiedy dostaniesz wynagrodzenie