Renta wdowia: nowe zasady wypłaty

Osoby uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym małżonku oraz do innego świadczenia emerytalno-rentowego mogą ubiegać się o ustalenie zbiegu renty rodzinnej z innym świadczeniem emerytalno-rentowym (tzw. renty wdowiej).

• Wypłata zbiegających się świadczeń na nowych zasadach zależy od spełnienia kilku warunków, tj.
• posiadania ustalonego prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku oraz innego świadczenia emerytalno-rentowego wymienionego w przepisach,
• osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn,
• nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego,
• pozostawania we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci małżonka,
• niepozostawania w nowym związku małżeńskim.

Zgodnie z nowymi regulacjami osobie uprawnionej do renty rodzinnej po zmarłym małżonku (wdowie/wdowcowi) oraz do innego świadczenia emerytalno-rentowego wymienionego w przepisach wypłaca się:

• 100 proc. przysługującej renty rodzinnej oraz 15 proc. innego świadczenia emerytalno-rentowego albo
• 100 proc. innego świadczenia emerytalno-rentowego oraz 15 proc. renty rodzinnej.

Od 1 stycznia 2027 r. wysokość drugiego wypłacanego świadczenia zostanie podwyższona do 25 proc.

Ustalenie tzw. renty wdowiej zależy więc m.in. od posiadania ustalonego prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku oraz do innego świadczenia emerytalno-rentowego wymienionego w przepisach ustawy zmieniającej, która wprowadziła rentę wdowią. Jednym ze świadczeń wymienionych w tej ustawie jest emerytura. Może pani pobierać to świadczenie w pełnej wysokości powiększone o 15 proc. renty rodzinnej lub odwrotnie – 100 proc. renty rodzinnej powiększone o 15 proc. emerytury. Skoro emerytura jest świadczeniem korzystniejszym od renty rodzinnej, we wniosku o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną (formularz ERWD) powinna pani zaznaczyć żądanie wypłaty emerytury w pełnej wysokości (względnie zaznaczyć opcję wypłaty w 100 proc. wyższego świadczenia).

Renta rodzinna wypadkowa

Mam ustalone prawo do renty rodzinnej wypadkowej po mężu, który zmarł, gdy miałam 57 lat. Od ukończenia 60 lat mam też przyznaną emeryturę, ale jest ona zawieszona jako świadczenie mniej korzystne. Czy mogę ubiegać się o ustalenie renty wdowiej, czy też świadczenie to przysługuje wyłącznie osobom uprawnionym do renty rodzinnej przysługującej na podstawie ustawy emerytalnej?

Nowe zasady dotyczące ustalania zbiegu renty rodzinnej z innymi świadczeniami emerytalno-rentowymi zostały wprowadzone również w odniesieniu do osób uprawnionych do renty rodzinnej z ubezpieczenia wypadkowego. Przypomnijmy, że świadczenie to może być przyznane z tytułu śmierci ubezpieczonego – członka rodziny lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu niezdolności do pracy, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Takiej osobie może być wypłacane, w zależności od wyboru:

• 15 proc. renty rodzinnej wypadkowej oraz 100 proc. innego świadczenia emerytalno-rentowego (np. emerytury) albo
• 15 proc. innego świadczenia emerytalno-rentowego oraz 100 proc. renty rodzinnej.

Oznacza to, że niezależnie od podstawy prawnej przyznania renty rodzinnej ZUS będzie mógł wypłacać wraz z tą rentą również inne świadczenie emerytalno-rentowe przewidziane w ustawie emerytalnej lub w przepisach odrębnych.

Renty z różnych tytułów

Mam ustalone prawo do dwóch świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego: renty rodzinnej po mężu, który zmarł, gdy miałam 57 lat, oraz renty z tytułu niezdolności do pracy przyznanej w związku z wypadkiem przy pracy, jakiemu uległam w 2015 r. Pobieram rentę rodzinną, która jest świadczeniem korzystniejszym. Niedawno ukończyłam 60 lat, ale nie składałam jeszcze wniosku o emeryturę. Chciałabym jednak korzystać z wypłaty renty wdowiej od 1 lipca b.r. Czy w tym celu muszę złożyć wniosek o emeryturę, czy też wystarczą dotychczas ustalone świadczenia?

Wprowadzając do systemu świadczeń emerytalno-rentowych rentę wdowią, ustawodawca zmienił przepisy nie tylko w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, ale również m.in. w ustawie z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zgodnie z dotychczas przewidzianą w ustawie wypadkowej ogólną zasadą w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku rent przewidzianych w ustawie wypłaca się rentę wyższą lub wybraną przez tę osobę.

Od tej zasady wyjątki wprowadziła ustawa zmieniająca z 26 lipca 2024 r., która w kompleksowy sposób uregulowała rentę wdowią, zarówno w powszechnym systemie ubezpieczeń społecznych, jak i w odrębnych systemach – ubezpieczenia społecznego rolników oraz zaopatrzenia służb mundurowych.

Zgodnie z nowymi przepisami osobie uprawnionej do:

• renty z tytułu niezdolności do pracy przyznanej na podstawie ustawy wypadkowej (lub na podstawie przepisów wypadkowych obowiązujących przed wejściem jej w życie) oraz do
• renty rodzinnej przysługującej wdowie/wdowcowi na podstawie ustawy wypadkowej (lub na podstawie przepisów wypadkowych obowiązujących przed wejściem jej w życie) lub na podstawie przepisów odrębnych,

wypłaca się, zależnie od jej wyboru:

• przysługującą rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz 15 proc. renty rodzinnej albo
• przysługującą rentę rodzinną oraz 15 proc. renty z tytułu niezdolności do pracy.

Aby więc skorzystać z renty wdowiej, czyli nowych możliwości wypłaty renty rodzinnej w zbiegu z innymi świadczeniami emerytalno-rentowymi, nie musi pani składać wniosku o emeryturę. Po rozpatrzeniu wniosku o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną ZUS będzie mógł wypłacać obie renty (jedną w pełnej wysokości, drugą w 15 proc.).

Prawo do trzech świadczeń

Od kilku lat pobieram emeryturę w zbiegu z rentą wypadkową z tytułu niezdolności do pracy (pełną emeryturę oraz 50 proc. renty). W 2017 r., gdy miałem 62 lata, zmarła moja żona. Nie ubiegałem się dotychczas o rentę rodzinną po niej, ponieważ i tak nie mógłbym jej pobierać jako trzeciego świadczenia. Wiem jednak, że od lipca zmieniły się zasady jednoczesnego pobierania świadczeń, jeśli jedno z nich to renta rodzinna. Czy mogę zgłosić wniosek o przyznanie renty rodzinnej oraz o jej wypłatę w zbiegu z dotychczasowymi świadczeniami?

Zgodnie z przepisami ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego oraz do emerytury na podstawie odrębnych przepisów wypłaca się, zależnie od jej wyboru:

• przysługującą rentę powiększoną o połowę emerytury albo
• emeryturę powiększoną o połowę renty.

Dotychczas obowiązujące regulacje nie przewidywały w odniesieniu do osób, które pobierały wymienione świadczenia, możliwości wypłaty dodatkowo również renty rodzinnej. W razie zbiegu renty wypadkowej z tytułu niezdolności do pracy z rentą rodzinną na podstawie odrębnych przepisów (np. na podstawie ustawy emerytalnej) przysługiwała wypłata wyłącznie jednego z tych świadczeń.

Przepisy wprowadzające rentę wdowią uregulowały w nowy sposób zbieg trzech świadczeń: emerytury, renty wypadkowej z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej. Osoby uprawnione do tych świadczeń mogą pobierać, w zależności od wyboru:

• 100 proc. renty rodzinnej, 15 proc. emerytury i 50 proc. renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego albo
• 100 proc. emerytury, 50 proc. renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego i 15 proc. renty rodzinnej albo
• 100 proc. renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego, 50 proc. emerytury i 15 proc. renty rodzinnej.

Jeśli więc nawet renta rodzinna okaże się najmniej korzystnym świadczeniem z dotychczas przyznanych, będzie mógł pan pobierać dodatkowo to świadczenie w wysokości 15 proc. Warto więc, aby zgłosił pan wniosek o rentę rodzinną oraz o ustalenie zbiegu świadczeń. ©℗