Subskrybuj nas na Youtube
TEZA: Ocena, czy postanowienie wzorca umowy, kształtując prawa i obowiązki konsumenta, rażąco narusza jego interesy, uzależniona jest od tego, czy nierównowaga praw i obowiązków stron na niekorzyść konsumenta jest istotna, znacząca i pozostaje sprzeczna z dobrymi obyczajami.
Sygn. akt I CSK 125/15, WYROK SĄDU NAJWYŻSZEGO z 15 stycznia 2016 r.
STAN FAKTYCZNY
Stowarzyszenie L. w pozwie przeciwko spółce jawnej S.C. wniosło o uznanie za niedozwolone i zakazanie wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia zawartego we wzorcu umowy sprzedaży. Sąd okręgowy – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uwzględnił powództwo. Ustalił, że spółka S.C. prowadząca sprzedaż detaliczną samochodów osobowych, posługuje się w obrocie z konsumentami wzorcem umowy zawierającym postanowienie, które jest niedozwolonym postanowieniem umownym, stosownie do treści art. 3852 pkt 8 i 9 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.; dalej: k.c.).
Sąd apelacyjny oddalił apelację S.C. Stwierdził, że postanowienie ma charakter niedozwolony, gdyż kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Uznał, że w świetle art. 493 par. 1 k.c. wprowadza też konsumenta w błąd, gdyż sprzedawca jest uprawniony do odstąpienia od umowy, zaś kupującemu przysługuje prawo do zwrotu zaliczki, a nie do odszkodowania, co uchybia zasadzie transparentności (art. 385 par. 2 k.c.). Spółka zaskarżyła wyrok.
UZASADNIENIE
Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną. Zauważył, że ocena, czy dane postanowienie wzorca umowy, kształtując prawa i obowiązki konsumenta, rażąco narusza jego interesy (art. 3851 par. 1 k.c.), jest uzależniona od tego, czy nierównowaga praw i obowiązków stron (nierównowaga kontraktowa) na niekorzyść konsumenta jest istotna, znacząca i pozostaje sprzeczna z dobrymi obyczajami. W rozpoznawanej sprawie postanowienie to budzi wątpliwości, gdyż przyznaje sprzedawcy prawo odstąpienia od umowy w razie wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności uniemożliwiających mu dostawę samochodu bez względu na to, czy są to okoliczności niezależne od niego. Gdyby odstąpił od umowy z powodu niemożności dostarczenia jej przedmiotu z uwagi na nadzwyczajne okoliczności, za które sam odpowiada, konsument byłby pozbawiony prawa wyboru między żądaniem naprawienia szkody a odstąpieniem od umowy, które przysługiwałoby mu z mocy art. 493 par. 1 k.c.
Odstąpienie przez sprzedawcę od umowy miałoby zapewne ten skutek, że konsument mógłby uzyskać zwrot zaliczki, a nie żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych zgodnie z art. 494 par. 1 k.c. Stosownie do postanowienia we wzorcu, w przypadku odstąpienia od umowy przez sprzedawcę kupujący może uzyskać zwrot zaliczki. Brak tu roszczenia dla konsumenta o naprawienie szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Prowadzi to do uznania postanowienia za niedozwolone, gdyż wprowadza ono nierównowagę kontraktową niekorzystną dla konsumenta, znaczącą i sprzeczną z dobrymi obyczajami. W ocenie SN okoliczność, że w umowie może być zastrzeżone prawo odstąpienia i to tylko na rzecz kontrahenta konsumenta, nie zmienia tego, iż postanowienie i jego skutki muszą być poddane ocenie według kryteriów z art. 3851 par. 1 k.c. Ustalenie skutków stosowania kwestionowanego postanowienia wzorca umowy wymaga analizy prawnej, której nie sposób oczekiwać od przeciętnego konsumenta. Są więc podstawy do uznania, że postanowienie to może być ocenione jako niespełniające wymagania transparentności (art. 385 par. 2 k.c.).