Co zrobić z odpadami budowlanymi? Praktyczny poradnik dla inwestora indywidualnego

Czym jest katalog odpadów i jak klasyfikować odpady budowlane?

Rodzaje odpadów, również tych pochodzących z budowy, są określone w rozporządzeniu Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. z 2020 r. poz. 10). Katalog ten zawiera system oznaczeń odpadów za pomocą kodów sześciocyfrowych i podzielony jest według źródła pochodzenia odpadów, np. budownictwo, przemysł, medycyna.

Dla inwestora indywidualnego istotne są zwłaszcza odpady z grupy 17 – „Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej”. Kody w tej grupie wskazują m.in. na beton, cegły, drewno, szkło, tworzywa sztuczne, zmieszane odpady budowlane, a także niebezpieczne odpady budowlane.

Znajomość kodów odpadów ułatwia:

• prawidłową segregację,
• zamówienie kontenera lub worka Big Bag u operatora,
• rozliczenie się z odpadów przy odbiorze budynku,
• uniknięcie dodatkowych opłat za odpady zmieszane lub błędnie przekazane.

Etapy budowy a odpady – co powstaje i kiedy?

Każdy etap budowy generuje inny rodzaj odpadów, dlatego tak ważne jest planowanie ich segregacji już na wczesnym etapie inwestycji. Poniżej przedstawiamy przykładowy podział według etapów:

• przygotowanie terenu i fundamenty – ziemia i kamienie (17 05 04), gruz ceglany i betonowy (17 01 02, 17 01 01), folie zabezpieczające (17 02 03),
• stan surowy otwarty (mury, dach) – odpady z cegieł, betonu i zapraw (17 01 02, 17 01 03), drewno z szalunków i rusztowań (17 02 01), folie, papy, elementy metalowe (17 02 03, 17 04 05),
• stan surowy zamknięty (okna, drzwi, pokrycie dachu) – szkło (17 02 02), tworzywa sztuczne (17 02 03), kartony i opakowania (15 01 01),
• instalacje wewnętrzne – opakowania po materiałach chemicznych (15 01 10), przewody i kable (17 04 11), metalowe rury (17 04 05),
• wykończenia i elewacja – styropian (17 06 04), zużyte materiały izolacyjne (17 06 04), drewno (17 02 01), odpady ceramiczne, szkło i płytki (17 01 03, 17 02 02).

Zrozumienie tego podziału pozwala nie tylko łatwiej przygotować kontenery lub worki na konkretne odpady, ale też ograniczyć koszty – frakcje czyste (np. beton, gruz) są tańsze w odbiorze niż zmieszane odpady budowlane.

Gmina a odpady z budowy – obowiązki i realia

Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 399), gmina tworzy w sposób umożliwiający łatwy dostęp wszystkim mieszkańcom Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK), który zapewnia przyjmowanie m.in. odpadów budowlanych i rozbiórkowych z gospodarstw domowych.

W praktyce większość gmin:

• określa w regulaminie limity przyjmowania odpadów budowlanych (np. do 500 kg rocznie),
• wymaga, by odpady były dostarczone we własnym zakresie i odpowiednio posegregowane,
• nie przyjmuje gruzu z działalności gospodarczej (np. z firm remontowo-budowlanych).

Niektóre gminy umożliwiają także zamówienie odbioru worka Big Bag lub kontenera, ale usługa ta bywa dodatkowo płatna.

Jeśli PSZOK nie przyjmuje określonych rodzajów odpadów, gmina nie ma obowiązku wskazania prywatnej firmy odbierającej odpady budowlane, ale powinna udzielić informacji na temat zasad postępowania z nimi.

PSZOK ma prawo odmówić przyjęcia odpadu budowlanego, jeżeli:

• odpad nie pochodzi z gospodarstwa domowego,
• nie został odpowiednio posegregowany,
• przekracza dopuszczalny limit wagowy,
• nie mieści się w katalogu odpadów przyjmowanych przez dany PSZOK,
• odpad został błędnie zadeklarowany lub jest niebezpieczny.

Podstawą takich decyzji są lokalne regulaminy PSZOK i zasady określone przez gminę, zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

Koszty i obowiązki inwestora – co trzeba wiedzieć?

PSZOK przyjmuje odpady budowlane bezpłatnie tylko w określonych ilościach (zwykle kilkaset kilogramów rocznie) i wyłącznie od mieszkańców danego terenu. Po przekroczeniu tego limitu inwestor indywidualny musi skorzystać z usług prywatnych firm zajmujących się odbiorem i utylizacją odpadów budowlanych – odpłatnie.

Firmy te oferują:

• wynajem kontenerów lub worków Big Bag,
• odbiór zmieszanych lub posegregowanych odpadów,
• wystawienie potwierdzenia odbioru do celów formalnych (np. do PINB).

Inwestor musi też pamiętać, że zmieszane odpady budowlane (kod 17 09 04) są najdroższe w utylizacji, dlatego warto prowadzić selektywną zbiórkę.

Zakazane praktyki i odpowiedzialność inwestora

Inwestor nie może:

• wyrzucać odpadów budowlanych do pojemników na odpady komunalne,
• spalać ich na działce,
• wywozić do lasów, na pola lub na cudzy teren,
• mieszać odpadów niebezpiecznych z innymi,
• oddawać ich jako odpady komunalne, jeśli przekraczają limity PSZOK.

Zgodnie z art. 194 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1587), administracyjną karę pieniężną wymierza się za m.in. niezgodne z przepisami:

• magazynowanie,
• transport,
• mieszanie odpadów niebezpiecznych z innymi,
• brak segregacji odpadów budowlanych.

Wysokość kar wynosi od 1000 zł do 1 000 000 zł, a ich nałożenie zależy od okoliczności, wagi naruszenia i rodzaju odpadu.

Dokumentacja a zakończenie inwestycji

Inwestor kończący budowę domu jednorodzinnego nie ma obowiązku przedstawiania dokumentów potwierdzających przekazanie odpadów budowlanych. Jednak w przypadku kontroli (np. przez inspektora PINB lub WIOŚ) warto posiadać:

• kopię umowy z firmą odbierającą odpady,
• kartę przekazania odpadu,
• potwierdzenia z PSZOK (np. protokół przyjęcia).

W praktyce niektóre urzędy mogą żądać wykazania, że odpady zostały zagospodarowane zgodnie z przepisami, szczególnie przy inwestycjach wymagających pozwolenia na budowę.

FAQ – najczęstsze pytania inwestorów

To wszelkie pozostałości powstałe podczas budowy, remontu, rozbiórki lub demontażu, zaklasyfikowane w katalogu odpadów pod grupą 17.

Do kontenerów wynajętych od firm, PSZOK lub punktów odbioru wskazanych przez gminę (jeśli dostępne).

Zazwyczaj tylko poprzez PSZOK, w ograniczonych ilościach i od osób fizycznych.

Nie ma obowiązku zapewnienia kontenera, ale jego wynajem jest najwygodniejszym i najbezpieczniejszym rozwiązaniem.

Poprzez selektywną zbiórkę i dostarczenie do PSZOK, z zachowaniem limitów i warunków określonych przez gminę.

Należy skorzystać z usług firmy prywatnej posiadającej zezwolenie na odbiór odpadów budowlanych.

Nie zawsze, ale warto posiadać dokumentację na wypadek kontroli lub wymogów urzędowych.

To odpady zawierające różne materiały budowlane, których nie dało się rozdzielić – np. gruz z domieszką plastiku i styropianu (kod 17 09 04).

Firmy wpisane do rejestru BDO i posiadające odpowiednie zezwolenia. Gmina przez PSZOK tylko w ograniczonym zakresie.

Koszt zależy od frakcji, wagi, miejsca odbioru i firmy. Przykładowo kontener 5 m³ to koszt ok. 500–900 zł, worek Big Bag – 200–400 zł.