Korporacje prawnicze coraz bardziej jawne

Kierownik szkolenia aplikantów pełni funkcje publiczne i dlatego izba radców prawnych powinna udostępnić na żądanie informacje o jego zarobkach oraz imię i nazwisko – uznał NSA

To kolejny wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, w którym uznano, że osoby wykonujące niektóre funkcje w samorządzie prawniczym podlegają przepisom o udostępnianiu informacji publicznej. Wcześniej podobny zapadł w stosunku do diet pobieranych przez członków Naczelnej Rady Adwokackiej. Okręgowa Izba Radców Prawnych w Warszawie nie kwestionowała, że zarobki jej władz powinny być jawne. Uznała natomiast, że nie dotyczy to kierownika szkolenia aplikantów, który jej zdaniem nie pełni funkcji publicznej. Dlatego też odmówiła podania jego danych. NSA uznał, że jest do tego zobowiązana.

Z wnioskiem o udostępnienie zarobków władz warszawskiej OIRP wystąpiła w 2019 r. Sieć Obywatelska Watchdog Polska. Był to element szerszych działań.

- Wysokość wynagrodzeń osób funkcyjnych w samorządzie to temat, który interesuje zarówno społeczeństwo, jak i samych członków samorządu zawodowego. Z analiz przeprowadzonych przez Sieć Watchdog wynika, że pomiędzy różnymi izbami dochodzi do istotnych odmienności w zakresie wypłacanych wynagrodzeń w związku z pełnionymi funkcjami - tłumaczy dr Bartosz Wilk, prawnik Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska i wykładowca w Zakładzie Nauki Administracji WPiA UW.

Charakter organizacyjny

Warszawska izba udostępniła dane na temat zarobków dziekana, wicedziekanów, sekretarza, skarbnika i pozostałych członków prezydium. Odmówiła natomiast podania imienia i nazwiska kierownika szkolenia aplikantów. Jej zdaniem nie pełni on bowiem funkcji publicznej, a więc ujawnienie jego danych godziłoby w prywatność.

- Podstawą rozstrzygnięcia było przyjęcie, że kierownik szkolenia aplikantów, wykonując czynności o charakterze organizacyjnym i porządkowym w procesie szkolenia aplikantów radcowskich, bez możliwości podejmowania decyzji w zakresie dysponowania majątkiem publicznym, nie sprawuje funkcji publicznej, a tym samym nie jest osobą pełniącą funkcje publiczne. W konsekwencji prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu ze względu na prywatność osoby fizycznej w zakresie podania imienia i nazwiska, w tym przypadku kierownika szkolenia aplikantów - tłumaczy Anna Sękowska, sekretarz Rady OIRP. W ocenie rady nie zmienia tego fakt, że przecież aplikanci doskonale znają z imienia i nazwiska kierownika szkolenia. Sam fakt, że jakaś informacja jest powszechnie dostępna, nie może bowiem przesądzać o tym, że stanowi informację publiczną.

Prezydencki projekt o sądach pokoju z niedoróbkami. Każdy będzie mógł poznać numer PESEL kandydata

Do podobnych wniosków doszedł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, rozpoznając skargę na tę decyzję.

„Pytany podmiot, analizując materię pełnienia przez kierownika aplikacji radcowskiej funkcji publicznych, zasadnie nawiązał do zakresu jego obowiązków, opisanego w regulaminie odbywania aplikacji radcowskiej. W myśl zaś tego aktu prawa kierownik aplikacji to osoba, której rada powierzyła kierownictwo organizacyjne i administracyjne prowadzenia aplikacji. Analizując zadania kierownika szkolenia aplikantów określone w ww. regulaminie, w ocenie sądu zgodzić należy się z pytanym organem, że czynności mają wyłącznie charakter organizacyjny i techniczny” - uzasadnił wyrok (sygn. akt II SA/Wa 2807/19).

Publiczne zadania

Inaczej sprawę ocenił NSA, którego rozstrzygnięcie wraz z uzasadnieniem niedawno zostało dostarczone Sieci Watchdog. Jego zdaniem zakres zadań kierownika szkolenia aplikantów wykracza poza sferę czysto organizacyjną i techniczną. Pełni on bowiem funkcje, które mają wpływ na wykonywanie zadań publicznych przez samorząd zawodowy radców prawnych, a konkretnie na zadanie kształcenia aplikantów radcowskich.

NSA wyliczył kilka kompetencji, które mieszczą się w zakresie pełnienia funkcji publicznych. Chodzi m.in. o kierowanie aplikanta do odbycia praktyk, zaliczenie roku szkoleniowego, opiniowanie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy zaliczenia roku, wzywanie do uzupełnienia wniosku aplikanta będącego osobą niepełnosprawną, na szczególny sposób udzielania odpowiedzi na pytania podczas kolokwium czy wnioskowanie do rady o pisemne pochwały i wyróżnienia.

„Wymienione kompetencje kierownika szkolenia mają wpływ na sytuację prawną aplikantów radcowskich. W tej sytuacji uznać należy, że funkcja kierownika szkolenia wiąże się bezpośrednio z wykonywaniem przez samorząd radcowski zadania publicznego, jakim jest szkolenie aplikantów radcowskich” - uzasadniono rozstrzygnięcie.

- Wyrok przypomina, że przy ocenianiu „pełnienia funkcji publicznych” trzeba mieć na względzie związek z wykonywaniem zadań publicznych. Warto pamiętać, że samorządy zawodowe takie zadania wykonują - choćby w zakresie szkolenia aplikantów - komentuje dr Bartosz Wilk.

W ubiegłym roku NSA orzekł, że informację publiczną stanowią również zarobki członków Naczelnej Rady Adwokackiej. Poprzednie władze adwokatury broniły się przed ich ujawnieniem, powołując się na art. 61 konstytucji. Ich zdaniem przepis ten należało interpretować w ten sposób, że dostęp do omawianych informacji uzależniony jest od kumulatywnego spełnienia przez organ samorządu zawodowego dwóch przesłanek - wykonywania zadań władzy publicznej i gospodarowania mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. Ponieważ wynagrodzenia są wypłacane ze składek członkowskich, to o tej drugiej przesłance nie może być mowy. NSA nie zgodził się ze wskazaną interpretacją przepisu i uznał wysokość diet za informację publiczną (wyrok z 26 czerwca 2021 r., sygn. akt III OSK 2371/21).

Nowe władze NRA w pełni zgodziły się z tym rozstrzygnięciem i na wniosek DGP udostępniły dane o zarobkach.