Dariusz R. wniósł o stwierdzenie, że nabył nieruchomość w drodze zapisu windykacyjnego. Jego ojciec sporządził testament notarialny we wrześniu 2010 r. i powołał do spadku trzech synów. Dla niego zapisał jeszcze konkretnie oznaczoną nieruchomość. Problem jednak w tym, że do 22 października 2011 r. wykluczona była w polskim prawie możliwość rozrządzenia na wypadek śmierci konkretnym przedmiotem. Przepisy funkcjonowały już jednak w dacie otwarcia spadku. Ojciec mężczyzny zmarł bowiem w grudniu 2011 r.
Sąd rejonowy oddalił wniosek. Stwierdził nabycie spadku przez trzech synów po 1/3 części, na podstawie testamentu i postanowienie to się uprawomocniło. Dariusz R. sądził bowiem, że wobec treści testamentu sąd orzeknie w zakresie zapisu z urzędu. Wystąpił więc do wydziału ksiąg wieczystych sądu rejonowego z wnioskiem o dokonanie wpisu prawa własności na jego rzecz, powołując się właśnie na zapis. Referendarz oddalił jednak wniosek, a skarga na jego czynności nie została uwzględniona.
Sąd okręgowy, do którego sprawa trafiła, nabrał wątpliwości, czy do zapisu windykacyjnego uczynionego w testamencie sporządzonym przed 23 października 2011 r., ale otwartym już po tej dacie stosuje się przepisy dotyczące zapisu windykacyjnego, a także czy uczestnik postępowania może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia przedmiotu zapisu w przypadku istnienia wcześniej wydanego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym ta kwestia nie została oceniona.
Zgodnie z art. 677 kodeksu postępowania cywilnego w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku „sąd stwierdza także nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego”. Takie sformułowanie oznacza w ocenie sądu pytającego, że nie istnieje odrębne postępowanie o stwierdzenie nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego, a jest ono jedynie elementem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Tym samym sąd spadku obowiązany jest z urzędu rozważyć, czy treść testamentu stanowi o powołaniu do spadku, czy też zawiera zapis windykacyjny.
Sąd Najwyższy uchwalił, że jeżeli w takim przypadku sąd nie orzekł o zapisie windykacyjnym, to uczestnik postępowania może wystąpić z odrębnym wnioskiem o stwierdzenie nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego.
SN wskazał również, że skuteczność zapisu windykacyjnego podlega ocenie na podstawie prawa obowiązującego w chwili śmierci spadkodawcy.
ORZECZNICTWO
Uchwała Sądu Najwyższego z 7 lutego 2014 r., sygn. akt III CZP 95/13.