Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej 25 listopada na kanwie sprawy z Polski orzekł, że państwo członkowskie ma obowiązek uznać małżeństwo pary tej samej płci zawarte legalnie w innym kraju UE, nawet jeśli prawo tego państwa nie uznaje takich związków. Po wyroku MSWiA wyjaśniało, że dotyczy on kwestii technicznej, czyli transkrypcji dokumentu potwierdzającego zawarcie takiego małżeństwa, a nie uznania takiego związku za małżeństwo w rozumieniu polskiego prawa.

Transkrypcja aktów małżeństwa blokowana przez system teleinformatyczny

Gotowość do realizacji orzeczenia TSUE zadeklarował Urząd Stanu Cywilnego we Wrocławiu.

– Jednak wykonanie tego obowiązku uniemożliwiają obecny stan prawny i ograniczenia techniczne. Na przykład w systemie teleinformatycznym nie ma możliwości wprowadzenia danych małżonków tej samej płci – wskazała Justyna Rządeczko z biura prasowego wrocławskiego magistratu.

Dodała, że w środę pełnomocniczka prezydenta Wrocławia ds. równego traktowania Alina Szeptycka wystosowała apel do ministra spraw wewnętrznych i administracji „o niezwłoczne wydanie odpowiedniego rozporządzenia oraz przygotowanie niezbędnych zmian systemowych”. Podobny apel 5 grudnia wystosowała Wrocławska Rada ds. Równego Traktowania. Od momentu wydania wyroku TSUE do USC we Wrocławiu zgłosiło się jedno małżeństwo jednopłciowe, które chciałoby dokonać transkrypcji wydanego w Szwecji aktu zawarcia związku małżeńskiego.

Również Artur Gernand z kancelarii prezydenta Rzeszowa zwrócił uwagę, że praktyczne wykonanie orzeczenia TSUE, w tym transkrypcji zagranicznych aktów małżeństwa, będzie możliwe wyłącznie po dokonaniu przez ministerstwo niezbędnych zmian, w tym technicznych, organizacyjnych i systemowych.

– Po wprowadzeniu tych zmian i zapewnieniu jednolitej obsługi tych spraw na poziomie krajowym urząd stanu cywilnego będzie mógł realizować czynności związane z transkrypcją zagranicznych aktów małżeństwa zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz wynikającym z orzecznictwa TSUE obowiązkiem zapewnienia skuteczności prawa Unii Europejskiej – podkreślił Gernand.

Co jest potrzebne, by miasta mogły wykonać wyrok TSUE?

Kierownik UCS w Szczecinie Anna Żbikowska w odpowiedzi na pytania PAP zauważyła, że gdyby dziś chciała wykonać wyrok, system informatyczny pokazałby błąd.

Wpis w rubrykach »kobieta/mężczyzna« z odpowiadającym PESEL-em automatycznie uniemożliwia zarejestrowanie małżeństwa, jeśli PESEL nie odpowiada płci określonej w rubryce. W praktyce oznacza to, że mimo obowiązku wynikającego z orzeczenia TSUE kierownicy urzędów nie mogą dziś skutecznie dokonać transkrypcji aktów małżeństwa par tej samej płci

– zaznaczyła.

Według Żbikowskiej do wykonywania wyroku potrzebne są:

  • dostosowanie systemu informatycznego USC,
  • zmiana wzorów aktów stanu cywilnego i formularzy oraz
  • ewentualnie dostosowanie rozporządzeń lub instrukcji wewnętrznych tak, by procedura transkrypcji była możliwa i technicznie wykonalna.

„Jako kierownik Urzędu Stanu Cywilnego w Szczecinie – podobnie jak kierownicy USC w całej Polsce – oczekuję na stosowne zmiany ogólnokrajowe oraz wytyczne, które umożliwią wykonanie obowiązków wynikających z wyroku TSUE” – podkreśliła.

Pełnomocnik prezydenta Zielonej Góry ds. polityki informacyjnej Mirosław Gancarz zaznaczył, że wyroki TSUE mają istotne znaczenie dla porządku prawnego państw członkowskich, jednak USC musi działać w ścisłych granicach przepisów prawa krajowego, a urzędnik miejski nie ma fizycznej możliwości obejścia blokad systemowych.

„W związku z tym Miasto Zielona Góra oczekuje na wdrożenie odpowiednich rozwiązań na szczeblu centralnym zarówno w zakresie legislacji krajowej, jak i dostosowania systemów teleinformatycznych. Dopiero stosowne wytyczne organów nadrzędnych oraz aktualizacja oprogramowania pozwolą na realizację czynności wynikających z orzecznictwa TSUE w praktyce urzędowej” – podkreślił.

Samorządy czekają na ruch rządu

Również przedstawiciele władz Gdańska i Gdyni podnosili w odpowiedziach dla PAP, że transkrypcja obecnie jest niemożliwa.

– Aplikacja USC nie dopuszcza wprowadzenia do systemu aktu małżeństwa dwóch osób tej samej płci. Możliwość transkrypcji zagranicznego aktu małżeństwa pary jednopłciowej jest zatem uzależniona od tego, jak szybko zostaną wprowadzone odpowiednie regulacje prawne, zmiany administracyjne, w tym zmiana wzoru aktu małżeństwa oraz dostosowanie systemu teleinformatycznego – przekazał PAP rzecznik gdyńskiego magistratu Tomasz Złotoś.

„Po wprowadzeniu stosownej aktualizacji dokumentów przez MSWiA będzie możliwe przyjęcie wniosków o transkrypcję zagranicznych aktów małżeństw jednopłciowych i pozytywne ich rozstrzygnięcie przez USC w Sopocie” – zapowiedział z kolei sopocki urząd.

Urząd Miasta Łodzi także wyjaśnił PAP, że wyrok TSUE „wymaga najpierw działań ze strony rządu”.

„Chodzi przede wszystkim o zmianę polskich przepisów i przygotowanie jasnych wytycznych dla urzędów stanu cywilnego, jak stosować to orzeczenie” – podkreślił. „Do czasu wprowadzenia takich zmian Urząd Stanu Cywilnego w Łodzi musi stosować obecnie obowiązujące przepisy ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego i inne regulacje krajowe. Wnioski o transkrypcję zagranicznych aktów małżeństwa – także tych dotyczących par jednopłciowych – są rozpatrywane indywidualnie, zgodnie z obowiązującą procedurą i z uwzględnieniem prawa Unii Europejskiej, które obowiązuje także Polskę” – dodał łódzki urząd.

Rzecznik Urzędu Miasta Gorzowa Wielkopolskiego Wiesław Ciepiela zwrócił uwagę, że prawo rodzinne i rejestrowe w Polsce reguluje ustawodawca, a szczegółowe procedury określają właściwe ministerstwa.

„Władze miasta uznają, że samorząd nie może samodzielnie kształtować tych zasad ani zastępować ustawodawcy. Dlatego oczekujemy na oficjalne wytyczne rządowe lub ustawowe, które jednoznacznie wskażą, w jaki sposób administracja lokalna powinna realizować skutki tego orzeczenia. Kiedy zostaną one wydane, Miasto wdroży je zgodnie z obowiązującymi przepisami, z troską o bezpieczeństwo prawne mieszkańców” – napisał w odpowiedzi na pytanie PAP Ciepiela.

Podobnie kierowniczka kaliskiego UCS Ewa Korach wyjaśniła, że rejestracja stanu cywilnego jest wykonywana przez gminy w urzędach stanu cywilnego jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej.

„Do zagadnień tych należy również transkrypcja. W związku z powyższym należy czekać na wytyczne, jak postępować w takich sprawach, np. małżeństw tej samej płci, gdyż muszą one zostać uregulowane odgórnie, tak aby praktyka wszystkich urzędów była taka sama” – podkreśliła.

Także przedstawiciele urzędów w Olsztynie i Lublinie wskazywali PAP, że czekają na formalno-techniczne rozwiązania, które umożliwią egzekwowanie orzeczenia i dokonywanie wpisów w rejestrze w zgodzie z obowiązującym w Polsce prawem.

MSWiA prowadzi analizy

MSWiA poinformował PAP, że „obecnie prowadzone są szczegółowe analizy prawne, które mają na celu wypracowanie sposobu wykonania wyroku w pełnej zgodności z polskim porządkiem prawnym oraz Konstytucją RP”.

„Po zakończeniu analiz i wypracowaniu sposobu wdrożenia orzeczenia do polskiego prawodawstwa wszystkie zainteresowane podmioty, w tym urzędy stanu cywilnego, otrzymają potrzebne rekomendacje w tej sprawie” – przekazał Wydział Obsługi Mediów Departament Komunikacji Społecznej MSWiA. (PAP)

agzi/ pdo/ huk/ tma/ mmd/ anm/ bap/ bak/ ali/ ren/ mgw/ mchom/ joz/ mhr/