Subskrybuj nas na Youtube
W odpowiednim momencie powinien złożyć wniosek o jej ogłoszenie. We właściwym postępowaniu nie bierze jednak udziału. Może natomiast postulować zawarcie układu.
Od 25 listopada 2018 r. zmieniły się przepisy regulujące przebieg postępowań upadłościowych. Wiąże się to z wejściem w życie ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i pojawieniem się nowego uczestnika w polskim systemie prawnym ‒ zarządcy sukcesyjnego. [ramka]
Nowa instytucja
Zarząd sukcesyjny – instytucja, którą powołała ustawa z 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej (Dz.U. poz. 1629). Ustawa reguluje zasady tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy, który we własnym imieniu wykonywał działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, oraz kontynuowania działalności gospodarczej wykonywanej z wykorzystaniem tego przedsiębiorstwa. Powołanie do życia nowej instytucji prawnej wychodzić ma naprzeciw problemowi braku planów zmiany pokoleniowej w polskich przedsiębiorstwach. To właśnie zarządca sukcesyjny ma zająć się prowadzeniem firmy w okresie po śmierci przedsiębiorcy do czasu zakończenia spraw związanych z sukcesją firmy.
Do ustanowienia zarządu sukcesyjnego wymagane jest powołanie zarządcy sukcesyjnego przez przedsiębiorcę lub, po śmierci przedsiębiorcy, przez inne upoważnione osoby, a także wyrażenie zgody osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego na pełnienie tej funkcji oraz dokonanie odpowiedniego wpisu do CEIDG.
Rola i zadania
W czasie trwania zarządu sukcesyjnego zarządca dokonuje wszelkich czynności w sprawach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku, tj. w rzeczywistości sprawuje funkcję dyrektora czy menedżera takiego przedsiębiorstwa. Czynności zwykłego zarządu, a więc w sprawach bieżących, zarządca dokonuje samodzielnie, natomiast dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu, np. sprzedaż istotnego mienia, zawarcie wieloletniej umowy, wymaga zgody wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, a w przypadku braku takiej zgody ‒ zezwolenia sądu. Zarządca sukcesyjny może pozywać i być pozywany w sprawach wynikających z wykonywanej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej lub prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz brać udział w postępowaniach administracyjnych, podatkowych i sądowoadministracyjnych w tych sprawach. W postępowaniach w takich sprawach zarządca sukcesyjny działa w imieniu własnym, na rzecz właściciela przedsiębiorstwa w spadku.
W szczególności zarządca sukcesyjny może stać się uczestnikiem postępowania upadłościowego.
Prawo i obowiązek
Po pierwsze, zarządca sukcesyjny uprawniony i zobowiązany jest do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości zmarłego przedsiębiorcy, jeżeli ten był niewypłacalny już w dniu śmierci lub gdy do niewypłacalności doszło w ramach sprawowanego przez zarządcę zarządu sukcesyjnego nad przedsiębiorstwem zmarłego. To uprawnienie zarządca może zrealizować aż do dnia zakończenia sprawowania zarządu sukcesyjnego, ponieważ upadłość wobec zmarłego przedsiębiorcy może zostać ogłoszona przez cały czas zarządu sukcesyjnego. Z dniem ogłoszenia upadłości zarząd sukcesyjny jednak ustaje, a więc dotychczasowy zarządca nie może już podejmować żadnych czynności we właściwym postępowaniu upadłościowym. Zastępuje go powołany przez sąd syndyk. Niemniej jednak osobie, która w dniu ogłoszenia upadłości pełniła funkcję zarządcy sukcesyjnego, przysługuje uprawnienie do złożenia zażalenia na postanowienie o ogłoszeniu upadłości, jeżeli to nie ona złożyła wniosek i nie zgadza się z tym, że przedsiębiorstwo jest niewypłacalne, a dalej ‒ do popierania tego zażalenia w postępowaniu odwoławczym. [przykład 1]
przykład 1
Prawo do zażalenia na decyzję sądu
Danuta P. objęła zarząd sukcesyjny nad przedsiębiorstwem zmarłego Zbigniewa Z. Jeszcze przed śmiercią dłużnika wierzyciel Łukasz P. wniósł o ogłoszenie jego upadłości. Danuta P. przystąpiła do postępowania o ogłoszenie upadłości, w którym domagała się oddalenia wniosku, ponieważ kwestionowała wierzytelność Łukasza P. Sąd upadłościowy nie przychylił się do jej argumentacji i ogłosił upadłość Zbigniewa Z.
Danuta P. nie może już sprawować zarządu sukcesyjnego nad przedsiębiorstwem i musiała wydać dokumenty, księgi itp. syndykowi. Jest jednak uprawniona do wniesienia zażalenia i domagania się przed sądem drugiej instancji, by ten uchylił postanowienie o ogłoszeniu upadłości i wniosek Łukasza P. oddalił.
przykład 2
Złożenie propozycji układowych
Jolanta W. pozostawiła w spadku przedsiębiorstwo, którego dalsze prowadzenie, z uwagi na konieczność wprowadzenia istotnych innowacji, nie byłoby opłacalne. Najlepszym rozwiązaniem z perspektywy wierzycieli jest zawarcie układu likwidacyjnego i podzielenie między siebie spieniężonego majątku zmarłej. Zarządca sukcesyjny Witold K. złożył w porozumieniu ze spadkobiercami Jolanty W. wniosek o ogłoszenie upadłości. Już we wniosku wskazał na zasadność zawarcia układu z wierzycielami. Po otwarciu postępowania spadkobiercy Jolanty W. złożyli wierzycielom propozycje układowe i doszło do zawarcia układu, dzięki czemu postępowanie zakończono szybciej, a wierzyciele otrzymali wyższe spłaty niżby to miało miejsce w postępowaniu upadłościowym toczącym się na zwykłych zasadach.
Po drugie, zarządca sukcesyjny może wstąpić do już toczącego się postępowania o ogłoszenie upadłości dłużnika. Chodzi tu o sytuację, gdy najpierw złożono wniosek o ogłoszenie upadłości, a następnie, jeszcze przed wydaniem przez sąd ewentualnego postanowienia o ogłoszeniu upadłości, dłużnik zmarł i jego przedsiębiorstwo objął zarządca sukcesyjny. Gdyby zarządca nie był ustanowiony, prawa dłużnika reprezentowałby co do zasady powołany przez sąd upadłościowy kurator. Jeżeli jednak zarządca już działa, to właśnie on wstępuje do postępowania o ogłoszenie upadłości dłużnika i może podejmować w nim wszelkie czynności, do których uprawniony byłby sam dłużnik. Również w tym przypadku jego legitymacja do działania w sprawie ustaje z dniem ogłoszenia upadłości, ale na postanowienie w tym przedmiocie może złożyć zażalenie i popierać je przed sądem drugiej instancji.
Zadanie dla syndyka
We właściwym postępowaniu upadłościowym, a więc po dniu wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości, zarządca sukcesyjny nie bierze udziału. Z dniem ogłoszenia upadłości zarząd sukcesyjny ustaje. Czynności zarządu nad majątkiem upadłego dokonuje co do zasady syndyk. W postępowaniu upadłościowym ma natomiast prawo brać udział spadkobierca upadłego. Jeżeli spadkobierca nie jest znany albo nie wstąpił do postępowania, to sędzia komisarz na wniosek syndyka albo z urzędu ustanawia dla niego kuratora. Spadkobierca wykonuje uprawnienia zmarłego dłużnika.
Jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości złożono po śmierci dłużnika, to właściwe postępowanie upadłościowe prowadzone jest według przepisów odrębnych. Do masy upadłości wchodzą wszystkie aktywa spadku po zmarłym dłużniku, a w przypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego także aktywa nabyte w okresie zarządu sukcesyjnego, które weszły w skład przedsiębiorstwa w spadku. Niewątpliwie jest to rozwiązanie słuszne, skoro postępowanie upadłościowe można wszcząć także w czasie zarządu sukcesyjnego. Po zakończeniu albo umorzeniu postępowania upadłościowego wyciąg z zatwierdzonej listy wierzytelności, zawierający oznaczenie wierzytelności oraz sumy na jej poczet otrzymane przez wierzyciela, jest tytułem egzekucyjnym przeciwko spadkobiercy.
Porozumienie z wierzycielami
Po śmierci dłużnika nie jest dopuszczalne złożenie wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego. W tego rodzaju postępowaniach zawiera się układ z wierzycielami, który pozwala nie tylko na ich zaspokojenie co najmniej w części, ale i utrzymanie przedsiębiorstwa. Zawarcie podobnego układu jest jednak możliwe także w postępowaniu upadłościowym. Dlatego w sytuacji, gdy zarządca sukcesyjny dostrzega szansę na zawarcie układu z wierzycielami, a przez to albo na umożliwienie utrzymania przedsiębiorstwa dłużnika, albo na zapewnienie wierzycielom wyższych spłat i szybkie zakończenie postępowania upadłościowego, to może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości i postulować zawarcie takiego układu.
Zarządca wprawdzie nie jest uprawniony do złożenia propozycji układowych w toku postępowania upadłościowego (ponieważ – jak wspomniano ‒ nie bierze w nim udziału), ale takie propozycje mogą złożyć choćby spadkobiercy zmarłego dłużnika. [przykład 2]
