Po zasiłku opiekuńczym i urlopie wychowawczym okres zasiłkowy można liczyć na nowo

Nasz pracownik chorował przez 160 dni, po czym nie wrócił do pracy, ale od razu wystąpił o zasiłek opiekuńczy na chore dziecko. Następnie złożył wniosek o urlop wychowawczy. Okresy pobierania zasiłku opiekuńczego i urlopu wychowawczego łącznie trwały ponad 60 dni. Pracownik jest ponownie niezdolny do pracy. Czy powinniśmy otworzyć nowy okres zasiłkowy? Podejrzewamy, że pracownik do tego dążył.

Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba przede wszystkim wyjaśnić, kiedy otwiera się nowy okres zasiłkowy dla ubezpieczonych pracowników.

Komu przysługuje zasiłek chorobowy

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy – nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – nie dłużej niż przez 270 dni. Niemożność wykonywania pracy w rozumieniu przepisów zasiłkowych powstaje:

• w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;
• wskutek poddania się obowiązkowi kwarantanny, izolacji w warunkach domowych albo izolacji;
• z powodu przebywania w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego albo szpitalu, albo innym zakładzie leczniczym w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych;
• wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów.

W przypadku pracowników do tego limitu wlicza się również okres pobierania wynagrodzenia chorobowego określonego w art. 92 kodeksu pracy. Zgodnie z jego par. 1 pkt 1 za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną – trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia – trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego pracownikowi przysługuje wynagrodzenie chorobowe wypłacane ze środków pracodawcy.

Co wliczyć do okresu zasiłkowego Nieprzerwana i przerwana niezdolność do pracy

Do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, a także okresy poprzednich niezdolności do pracy przed przerwą, jeżeli przerwa między ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni. Wyjątek został określony w art. 9 ust. 2 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym do okresu zasiłkowego nie wlicza się okresów niezdolności do pracy przypadających przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni – jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży.

Wyjątek od powyższych zasad dotyczy też niezdolności do pracy trwających w trakcie okresu wyczekiwania, a więc pierwszych 30 dni podlegania ubezpieczeniu chorobowemu przez pracownika. Niezdolności tych nie wlicza się do okresu zasiłkowego. Ubezpieczony nie ma prawa w tym czasie do wynagrodzenia chorobowego ani zasiłku chorobowego.

Na marginesie trzeba dodać, że w przypadku okresu zasiłkowego dla zasiłku chorobowego nie ma znaczenia, że rozpoczął się nowy rok kalendarzowy, jak również to, że pracownik podjął pracę u innego płatnika. Płatnik powinien ustalić okres zasiłkowy z uwzględnieniem okresów niezdolności do pracy u poprzedniego płatnika wskazanych w świadectwie pracy.

Na innych zasadach

Okres zasiłkowy dla zasiłku opiekuńczego wypłaca się według odrębnych reguł określonych w art. 33 ustawy zasiłkowej. Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez okres:

• 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dziećmi, o których mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1 i 2 (dziećmi zdrowymi do lat 8 i chorymi do lat 14);
• 30 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dziećmi, o których mowa w art. 32 ust. 1 pkt 2a i 2b (dziećmi niepełnosprawnymi do lat 18);
• 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad innymi członkami rodziny (m.in. dziećmi powyżej 14 lat, rodzicami).

Zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny za okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym. Jednak gdy opieka sprawowana jest wyłącznie nad osobami, o których mowa w art. 32 ust. 1 pkt 2a, 2b i 3 (dziećmi niepełnosprawnymi do lat 18 i innymi członkami rodziny), zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie za okres nie dłuższy niż 30 dni w roku kalendarzowym.

W przypadku zasiłku opiekuńczego nie została określona żadna minimalna długość przerw, ponieważ limit przysługuje na rok kalendarzowy bez względu na to, czy i jak długie przerwy wystąpiły.

Prawo do urlopu wychowawczego wynika z art. 186 kodeksu pracy. Zgodnie z par. 1 pracownik zatrudniony przez co najmniej sześć miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. W trakcie tego urlopu nie otrzymuje wynagrodzenia, podlega natomiast ubezpieczeniom emerytalno-rentowym.

W kontekście opisanej sytuacji trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę, że okres pobierania zasiłku opiekuńczego nie stanowi okresu niezdolności do pracy ani okresu niemożności wykonywania pracy, o którym mowa w art. 8–9 ustawy zasiłkowej. Jest to okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy pracownika, za który ma prawo do zasiłku. Podstawa do wypłaty tego zasiłku to zaświadczenie stwierdzające chorobę np. dziecka albo oświadczenie ubezpieczonego o zamknięciu np. przedszkola. Okoliczności te nie mają związku z niezdolnością do pracy samego ubezpieczonego.

Okresem niezdolności do pracy ani okresem niemożności wykonywania pracy nie jest również okres urlopu wychowawczego. W czasie urlopu pracownik nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu, nie ma zatem prawa do świadczeń chorobowych. Dla celów zasiłkowych urlop ten uważany jest za okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Podobnie ocenilibyśmy okres korzystania z urlopu wypoczynkowego, podczas którego pracownik pozostaje w zatrudnieniu i uzyskuje wynagrodzenie. Urlop wypoczynkowy uznaje się dla celów zasiłkowych za okres przepracowany, a niezdolność do pracy przerywa okres tego urlopu.

Zatem w opisywanej sytuacji pracownikowi należy otworzyć nowy okres zasiłkowy, ponieważ upłynęła wymagana przerwa wynosząca powyżej 60 dni. Jak potwierdził ZUS w stanowisku z 31 stycznia 2025 r., przerwa ta może również obejmować jedynie okres pobierania zasiłku opiekuńczego oraz urlopu wychowawczego.

Możliwa kontrola

ZUS nie odniósł się do kwestii ewentualnych podejrzeń, że pracownik złożył wnioski o urlop oraz przedstawił zaświadczenie o konieczności sprawowania opieki tylko po to, aby umożliwić otwarcie nowego okresu zasiłkowego i niejako wymusić przerwę. Płatnik może jednak w razie wątpliwości skierować do ZUS-u wniosek o zbadanie, czy pracownik rzeczywiście odzyskał zdolność do pracy podczas takiej „wymuszonej” przerwy. Przypomnijmy, że przed wejściem w życie przepisów zaostrzających zasady liczenia okresów zasiłkowych (1 stycznia 2022 r.) płatnik otwierał nowy okres zasiłkowy, nawet gdy przerwa w niezdolności wynosiła tylko jeden dzień, o ile nowa niezdolność była spowodowana inną chorobą. Nierzadko zdarzało się wówczas, że ZUS sprawdzał, czy ubezpieczony naprawdę odzyskał zdolność do pracy na jeden dzień, czy może nadal chorował na pierwszą chorobę, a przerwa w zwolnieniach była tylko po to, aby na nowo zyskać prawo do świadczeń chorobowych przez 182 dni.

Analogicznie ZUS mógłby badać również przypadki takie jak opisane wyżej w ramach ogólnych kompetencji do kontrolowania prawidłowości realizacji przepisów ubezpieczeniowych. ©℗