Zakład Ubezpieczeń Społecznych coraz częściej przeprowadza kontrole wśród płatników składek. Około 27 tys. podmiotów rocznie jest sprawdzanych przez tę instytucję. Coraz skuteczniej również typuje płatników do kontroli - informuje Grant Thornton.

W raporcie podano, że z każdym rokiem zwiększa się liczba kontroli przeprowadzonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z wykrytymi nieprawidłowościami. W 2023 ich liczba wyniosła 26 754, z czego 94 proc. stanowiły te uznane za zasadne.

"ZUS dysponuje olbrzymim dostępem do danych, w szczególności historycznych, a także modelem predykcji. Algorytmy mogą pracować na konkretnych jednostkach, porównywać je do populacji, analizować sytuację u pracodawcy,
a także śledzić pracę lekarzy. Można zatem spodziewać się, że mechanizmy typowania do kontroli będą coraz bardziej skuteczne w przyszłości" – czytamy w raporcie Grant Thornton.

Cztery główne grzechy płatników

Jak wskazano, lista najczęściej wykrywanych nieprawidłowości stwierdzanych przez inspektorów od lat jest niezmienna.

Do najczęściej wykrywanych nieprawidłowości podczas kontroli należą:

  • Art. 9 Ustawy ZUS-zbieg tytułów do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.
  • Art. 8 ust. 2a Ustawy ZUS-wykonywanie pracy na rzecz własnego pracodawcy.
  • Art. 18 Ustawy ZUS-błędne ustalanie podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
  • Art. 36 ust. 1 w związku z art. 18 Ustawy ZUS-brak zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych (mimo posiadania tytułu do objęcia ubezpieczeniami) oraz brak deklarowania podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Autorzy raportu zwrócili również uwagę, że niemal przy każdej okazji inspektorzy ZUS badają także kwestie związane z delegowaniem pracowników przez firmy, czyli kierowaniem ich na podróż służbową.

Nawet 1780 zł dodatku do emerytury. ZUS wysyła już pieniądze
Nawet 1780 zł dodatku do emerytury. ZUS wysyła już pieniądze

Zobacz również

Jak czytamy, w szczególności wzmożone zainteresowanie uwidoczniono wśród grupy tzw. pracowników mobilnych. "Ich
obowiązki pracownicze wiążą się z ciągłą zmianą miejsca pracy, co bardzo utrudnia prawidłowe wyznaczenie miejsca wykonywania pracy, stąd wielu pracodawców wskazuje tylko miejsce, w którym tacy pracownicy najczęściej wykonują swoje obowiązki. Wyjazd poza tak wyznaczony obszar kwalifikowany jest natomiast jako podróż służbowa. Niestety ZUS nie zgadza się z tym podejściem uznając, że pracownicy stale się przemieszczający nie mogą być w podróży służbowej" – czytamy.

Te obszary kontrolowane są najczęściej

Z doświadczenia Grant Thornton wynika, że w ostatnich miesiącach ZUS kontroluje takie oto obszary:

  • outsourcing pracowników
  • pozorność zatrudnienia,
  • oddelegowywanie pracowników do pracy za granicę,
  • wykonywanie dodatkowej pracy na rzecz własnego pracodawcy,
  • zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych,
  • świadczenia z ubezpieczeń społecznych,
  • prawidłowość naliczania składek,
  • umowy cywilnoprawne,
  • system kafeteryjny,
  • zakładowy fundusz świadczeń socjalnych.

Decyzje ZUS zaskarżane w sądach

Co ciekawe, mniej niż połowa decyzji ZUS zaskarżana w sądach. Jak czytamy, kierunek rozstrzygnięć sądów ubezpieczeń społecznych w sprawach wywołanych wniesieniem odwołań od decyzji ZUS jest dość jednoznaczny – z danych wynika, że w latach 2020-2023 orzeczenia, w których nastąpiła zmiana decyzji ZUS wynosiła między 6 proc. a 9 proc.

– Właśnie z powodu ugruntowanego orzecznictwa odsetek spraw wygranych w sądach przez płatników składek, chociażby częściowo, nie osiąga w każdym roku nawet 10%. Nie należy się spodziewać, że tendencja się zmieni – w kolejnych latach „podium” kategorii najczęściej rozpoznawanych spraw będzie wyglądało tak samo. Chyba że sądy ubezpieczeniowe zaczną interpretować przepisy w sposób bardziej liberalny, korzystny dla przedsiębiorców – komentuje Michał Mieszkowski z Kancelarii Prawnej Departamentu Doradztwa Grant Thornton.