Subskrybuj nas na Youtube
Ubiegający się o świadczenie może się zwrócić do ZUS o doliczenie jej do wymaganego stażu. Musi jednak wykazać, że jego wkład w prowadzenie gospodarstwa był znaczący.
W przypadku gdy osoba ubiegająca się o emeryturę nie może wykazać wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, może się starać o jego uzupełnienie poprzez zaliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym. Możliwość taka wynika z art. 10 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna). [ramka]
Zatem ubiegający się o emeryturę może wykazać, że pracował w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 lat i przed 1 stycznia 1983 r. i na tej podstawie uzupełnić posiadane okresy składkowe i nieskładkowe, tak aby uzyskać minimum wymagane dla nabycia emerytury. Przy czym art. 10 ust. 1 ustawy emerytalnej nie zawiera żadnego bliższego określenia rodzaju tego świadczenia. Przyjąć zatem należy, że odnosi się on do każdej emerytury, a więc także do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym lub emerytury nauczycielskiej.
Praca na roli nie może być natomiast wykorzystana przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Co najmniej pół etatu
W ustawie emerytalnej nie określono dokładnie charakteru i zakresu pracy w gospodarstwie rolnym. Jednak w orzecznictwie sądowym został powszechnie przyjęty pogląd, który jako przesłankę dopuszczalności zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym ustalił wymiar pracy – 4 godziny dziennie. Podobnie wypowiadał się Sąd Najwyższy w wyroku z 6 czerwca 2013 r., sygn. akt II UK 368/12, w którym stwierdził, że przesłanką zaliczenia do okresów składkowych pracy w gospodarstwie rolnym jest znaczący dla funkcjonowania tego gospodarstwa wymiar czasu pracy, za który uważa się co najmniej połowę pełnego wymiaru.
Tylko stałe wykonywanie obowiązków
W praktyce wiele sporów dotyczy możliwości doliczenia do okresów składkowych i nieskładkowych okresu pracy uczniów szkół ponadpodstawowych w gospodarstwie rolnym rodziców. Orzecznictwo wskazuje tu, że doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci jako członków rodziny rolnika, nie stanowi stałej pracy w gospodarstwie rolnym zaliczanej do stażu ubezpieczeniowego. Zwracał na to uwagę również Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 15 marca 2016 r., sygn. akt III AUa 1037/15, podkreślając, że w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej chodzi nie o okresy jakiejkolwiek pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, a jedynie o stałą pracę o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności rolniczej w gospodarstwie, w którym osoba zamieszkuje lub ma możliwość codziennego wykonywania prac związanych z prowadzoną działalnością rolniczą. Kryteriów tych nie spełnia praca dziecka, które uczyło się w szkole położonej w innej miejscowości. Mogło ono bowiem jedynie świadczyć pomoc przy pracach rolniczych w czasie wolnym od zajęć szkolnych lub uczestniczyć w pracach niemających charakteru pracy stałej. To zaś jest tylko pomocą w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dziecka będącego członkiem rolniczej wspólnoty rodzinnej.
Dopuszczalne jest natomiast uwzględnienie okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia, świadczonej w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy w czasie wakacji szkolnych. Tak wyraźnie wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 19 grudnia 2000 r., sygn. akt II UKN 155/00. Podobnie podnosił Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 5 sierpnia 2015 r., sygn. akt III AUa 727/15, stwierdzając, że choćby praca w gospodarstwie stanowiła tylko udział w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dziecka będącego członkiem rolniczej wspólnoty rodzinnej, to z uwagi na stosunkowo długi, ciągły i ustabilizowany czas jej wykonywania, trwający ponad dwa miesiące w każdym roku kalendarzowym, spełnia ona kryteria wystarczające do uwzględnienia w pracowniczym stażu emerytalnym.
Albo system powszechny, albo rolniczy
Okresów pracy w gospodarstwie rolnym nie uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. Tak też wskazywał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 18 września 2013 r., sygn. akt III AUa 290/13, stwierdzając, że dokonanie przez ubezpieczonego wyboru co do zaliczenia wskazanego okresu do okresu ubezpieczenia, od którego zależy prawo do emerytury w określonym systemie (pracowniczym lub rolniczym), uniemożliwia późniejsze zaliczenie tego samego okresu w innym systemie. Zatem zaliczenie okresu pracy w rolnictwie na potrzeby świadczenia uzyskanego z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego powoduje, że nie jest możliwe ponowne zaliczenie tego samego okresu w systemie ubezpieczenia powszechnego.©?
!Do okresu ubezpieczenia nie zostanie zaliczona doraźna praca w gospodarstwie wykonywana w czasie wolnym od zajęć szkolnych.
Jakie warunki
Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy emerytalnej przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je z zastrzeżeniem art. 56 jak okresy składkowe:
1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki;
2) przypadające przed 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16. roku życia;
3) przypadające przed 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia.
uwaga
Dotyczy to przypadku, gdy ustalone okresy składkowe i nieskładkowe są krótsze od progu wymaganego do przyznania emerytury. Okresy pracy w gospodarstwie dolicza się w zakresie niezbędnym do jego osiągnięcia.
Podstawa prawna
Art. 10 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.).
