Wykonywanie zlecenia na rzecz byłego pracodawcy: czy można skorzystać z ulg w opłacaniu składek

Czytelnik pyta o dwie różne ulgi w zakresie opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Pierwsza, to tzw. ulga na start, uregulowana w ustawie z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (dalej: u.p.o.). Zgodnie z art. 18 u.p.o. przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą:

• po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i
• nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej,
• nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej.

Preferencyjna podstawa

Druga ulga, to tzw. preferencyjna podstawa wymiaru, o której mowa w ustawie z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). W myśl art. 18a ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia. Przepis ten nie ma zastosowania do osób, które:

• prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;
• wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Na kanwie ww. stanu prawnego użyteczne będzie stanowisko ZUS zawarte w piśmie z 3 lutego 2025 r. (znak: DI/200000/58/2024; źródło: https://www.zus.pl.)

W stanie faktycznym analizowanym przez ZUS, przedsiębiorca rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej od sierpnia 2024 r., a następnie świadczył dwukrotnie usługi na rzecz byłego pracodawcy w tym roku – w takim samym zakresie jak w trakcie zatrudnienia. Co istotne, nie miał jednak stosunku pracy (z byłym pracodawcą) ani w roku rozpoczęcia działalności ani w roku poprzednim, a w 2022. Ostatecznie ZUS uznał, że przedsiębiorca spełnia przesłanki do niepodlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej na podstawie art. 18 ust. 1 u.p.o. Niezależnie od powyższego ZUS odniósł się do składek preferencyjnych. Uznał, że przedsiębiorca będzie miał również prawo do ustalenia podstawy wymiaru składek na ww. ubezpieczenia w okresie 24 miesięcy kalendarzowych od dnia objęcia ubezpieczeniami społecznymi w zadeklarowanej kwocie, nie niższej jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia. Zdaniem ZUS, wynika to z faktu, że przedsiębiorca przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej (sierpień 2024 r.) w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym (2024, 2023) nie był zatrudniony u pracodawcy, na rzecz którego wykonywał czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej. ©℗