O przedłużeniu renty rodzinnej dla 25-latka ostatecznie decyduje regulamin studiów

Pobieram rentę rodzinną po zmarłym ojcu. Rozpocząłem trzysemestralne studia magisterskie w semestrze letnim 2023/2024. W październiku 2024 r. kończę 25 lat. Czy będę miał prawo do renty rodzinnej także w semestrze zimowym 2024/2025? A może nawet do końca studiów?

ZUS przyznaje rentę rodzinną osobom dorosłym, które uczą się w szkole wyższej, aby umożliwić im dokończenie kształcenia poprzez zapewnienie przynajmniej częściowo utrzymania, na które łożył zmarły rodzic. Zasady przyznawania takiej renty określają art. 67‒68 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna).

Zgodnie z art. 67 ustawy emerytalnej do renty rodzinnej mogą być uprawnione m.in. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione.

Jak zaś wynika z art. 68 ust. 1 ustawy emerytalnej, dzieci, w tym drugiego małżonka i dzieci przysposobione, mają prawo do renty rodzinnej:

• do ukończenia 16 lat;
• do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16. rok życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat, albo
• bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

W opisywanym przypadku kluczowe znaczenie ma art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej. Zgodnie z nim, jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, to prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Przepis ten wywołuje wiele wątpliwości, ponieważ ustawa emerytalna nie precyzuje, co oznacza „ostatni rok studiów”, a dokładniej – kiedy on się kończy.

Wielokrotnie na ten temat wypowiadały się sądy. Sąd Najwyższy w wyroku z 25 kwietnia 2023 r., sygn. akt I USKP 78/22, uznał, że warunkiem przedłużenia renty rodzinnej jest ukończenie przez uprawnionego 25 lat na ostatnim roku studiów, a termin końcowy wyznacza data zakończenia tego konkretnego roku akademickiego studiów w szkole wyższej. Dlatego np. powtarzanie ostatniego roku studiów nie stanowi podstawy do wypłaty renty rodzinnej do czasu zakończenia tego powtarzanego roku. Na ważną kwestię zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Katowicach, w wyroku z 9 kwietnia 2013 r., sygn. akt III AUa 1458/12. Podkreślił, że art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej używa terminu „zakończenie roku studiów”, a nie, jak art. 68 ust. 1, „ukończenia nauki w szkole”. Zatem np. umożliwienie złożenia i obrony pracy magisterskiej po zakończeniu roku akademickiego nie jest jednoznaczne z przedłużeniem ostatniego roku studiów określonego w regulaminie uczelni.

Na wagę regulaminu studiów jako decydującego o tym, jaki moment należy uznać za zakończenie studiów, zwrócił też uwagę SN w wyroku z 22 czerwca 2022 r., sygn. akt III UKSP 135/21. Stwierdził, że ustalenie, kiedy dziecko pobierające rentę rodzinną było na ostatnim roku studiów w rozumieniu art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej, następuje na podstawie wpisu na ostatni rok studiów, dokonanego zgodnie z regulaminem studiów obowiązującym w szkole wyższej. W regulaminie określa się również indywidualny tok studiów, w którym daty rozpoczęcia i ukończenia poszczególnych semestrów i lat studiów nie muszą zbiegać się z datami obowiązującymi ogół studentów. Organizacja studiów bazuje bowiem na pojęciu roku akademickiego, a nie roku kalendarzowego.

W sprawie rozpatrywanej przez SN, zakończonej cytowanym wyżej wyrokiem, student pobierający rentę rodzinną rozpoczął studia trzysemestralne od semestru zimowego. Pierwszy semestr zaliczył w lipcu, a jesienią ukończył 25. rok życia. ZUS uznał, że student był wówczas nadal na pierwszym i zarazem przedostatnim roku studiów, dlatego nie miał prawa do renty po ukończeniu 25 lat. Takie rozumowanie potwierdził SN. Stwierdził, że wnioskodawca ukończył 25. rok życia, będąc na drugim semestrze pierwszego roku studiów, co oznacza, że rozpoczynając naukę od 1 października, był nadal studentem pierwszego roku studiów, a swój status zmienił dopiero w lutym następnego roku, uzyskując wpis na semestr trzeci (ostatni rok studiów). SN ostatecznie uznał, że studentem ostatniego roku studiów (trwających nieparzystą liczbę semestrów) nie jest osoba wpisana na drugi semestr pierwszego roku studiów, zgodnie z obowiązującym w szkole wyższej ich regulaminem, nawet jeśli przypada on w zimowym semestrze nowego roku akademickiego.

Zatem w opisywanej w pytaniu sytuacji nie ma znaczenia, że drugi semestr pierwszego roku studiów studenta będzie zarazem semestrem zimowym (2024/2025). Istotne jest jedynie to, że będzie wówczas nadal na przedostatnim, a nie ostatnim roku studiów, chyba że co innego wynikałoby z regulaminu studiów. Nie ma zatem podstaw, żeby przedłużyć prawo renty do końca semestru zimowego 2024/2025, nie mówiąc już o następującym po nim semestrze letnim roku akademickiego 2024/2025. ©℗