Śmierć żony lub męża może wiązać się z poważnymi problemami finansowymi. W takiej sytuacji wdowiec lub wdowa może jednak wnioskować o świadczenie z ZUS. Choć potocznie określa się je mianem “emerytury po mężu”, w praktyce jest to renta rodzinna, która przysługuje bliskim zmarłego po spełnieniu określonych warunków.
Samo świadczenie emerytalne nie może przejść na inną osobę, bowiem ma ono indywidualny charakter i wygasa w momencie śmierci. Renta rodzinna ma co do zasady zrekompensować część utraconych środków finansowych. Jakie są zasady jej przyznawania?
Kto może wnioskować o rentę rodzinną?
Choć to świadczenie kojarzy się na ogół z mężem lub żoną po zmarłej lub zmarłym, w praktyce mogą ubiegać się o nie również najbliżsi członkowie rodziny, w tym dzieci, rodzice, wnuki oraz rodzeństwo przyjęte na wychowanie. Aby móc wnioskować o pomoc z ZUS, zmarły musiał mieć ustalone prawo do emerytury albo spełniał warunki do jej uzyskania, miał ustalone prawo do emerytury pomostowej, renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniał warunki do jej uzyskania, pobierał zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. Jakie warunki trzeba oprócz tego spełnić?
Wdowiec/wdowa
Do wnioskowania o rentę rodzinną uprawnione są osoby, które spełniają przynajmniej jeden z poniższych warunków.
- Osoba wychowuje przynajmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa, które jest uprawnione do renty rodzinnej i nie ukończyło 16 lat, a jeśli uczy się w szkole - 18 lat.
- Osoba miała ukończone 50 lat w chwili śmierci żony/męża.
- Osoba sprawuje opiekę nad dzieckiem, które jest całkowicie niezdolne do pracy.
- Małżonek/małżonka zmarłej/zmarłego pozostawał/a z nim we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci.
Osoby, które nie spełniają żadnego z tych warunków, ale nie posiadają środków niezbędnych do życia, mają prawo do okresowego świadczenia przez czas 1 roku od dnia śmierci małżonka/małżonki. Mogą też otrzymywać rentę na czas uczestniczenia w szkoleniu, które ma na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej. W tym przypadku świadczenie może być przyznane na okres maksymalnie 2 lat od dnia śmierci męża.
Dzieci zmarłego
Dotyczy to dzieci własnych, przysposobionych, które nie ukończyły 16 lat lub 25 lat, jeśli kontynuują naukę. Renta rodzinna przysługuje dzieciom bez względu na wiek, jeśli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16. roku życia lub 25. roku życia w przypadku nauki w szkole.
Renta rodzinna przysługuje także wnukom, rodzeństwu i dzieciom przyjętym na wychowanie, jeżeli zostały przyjęte przynajmniej rok przed śmiercią ubezpieczonego (ten okres nie dotyczy śmierci w wyniku wypadku), nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach lub rodzice nie są w stanie zapewnić im utrzymania.
Rodzice zmarłego
Prawo do renty rodzinnej przysługuje także rodzicom zmarłego, gdy spełniają warunki wymienione dla wdów i wdowców. Wymagane jest również, aby zmarły syn lub córka w znaczący sposób przyczyniali się do ich utrzymania.
Jak ubiegać się o rentę rodzinną?
Osoby, które chcą ubiegać się o świadczenie, muszą złożyć wniosek ZUS-Rp2 w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Można to zrobić osobiście, listownie lub za pomocą platformy e-ZUS. Oprócz wniosku niezbędne są jeszcze dodatkowe dokumenty.
- Odpis aktu zgonu małżonka/małżonki.
- Dowód osobisty.
- Odpis aktu małżeństwa.
- Zaświadczenie o stanie zdrowia wdowy/wdowca, jeśli świadczenie ma być wypłacane z tytułu niezdolności do pracy.
- Oświadczenie, że wdowiec/wdowa nie uzyskuje dochodów z pracy zarobkowej lub prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.
Ile wynosi renta rodzinna?
Jeśli ZUS pozytywnie rozpatrzy wniosek o przyznanie renty rodzinnej, wnioskodawca otrzyma pismo w tej sprawie. W przypadku odmowy, przysługuje 14 dni na odwołanie od momentu odebrania informacji. Wysokość renty jest uzależniona od liczby osób, które są uprawnione do jej otrzymania oraz od tego, ile wynosiło świadczenie emerytalne lub rentowe pobierane jeszcze za życia małżonka.
- Jeśli do renty rodzinnej jest uprawniona jedna osoba, wynosi ona 85 proc. świadczenia zmarłego.
- Jeśli do renty rodzinnej są uprawnione dwie osoby, wynosi ona 90 proc. świadczenia zmarłego.
- Jeśli do renty rodzinnej są uprawnione trzy osoby lub więcej, wynosi ona 95 proc. świadczenia zmarłego.
Wszystkim uprawnionym osobom przysługuje łącznie tylko jedno świadczenie. Od 1 marca 2024 roku minimalna renta rodzinna wynosi 1780,96 zł. Świadczenie może zostać zmniejszone lub zawieszone, jeśli uprawniony osiąga dochód z tytułu zatrudnienia lub prowadzenia działalności gospodarczej.