Specjalne świadczenie dla nauczycieli z ZUS. Jakie warunki trzeba spełnić? Ile wynosi?

Nauczyciele i pracownicy pedagogiczni przy określonych warunkach mogą ubiegać się o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. Co trzeba wiedzieć o świadczeniu? Jakie warunki należy spełnić, aby przejść na świadczenie w 2024 roku? Kiedy nauczyciel może jednocześnie pracować i pobierać świadczenie kompensacyjne?

Kto może skorzystać z nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego?

Świadczenie kompensacyjne jest formą świadczenia przedemerytalnego, przeznaczonego dla nauczycieli, pedagogów i wychowawców, którzy spełniają precyzyjnie określone warunki. Pierwszym jest konieczność bycia zatrudnionym – bezpośrednio przed zgłoszeniem wniosku – w placówkach takich jak m.in.:

• publiczne i niepubliczne przedszkola,
• publiczne i niepubliczne szkoły (wyjątek to placówki niepubliczne, nieposiadające uprawnień szkoły publicznej),
• publiczne i niepubliczne placówki kształcenia ustawicznego,
• młodzieżowe ośrodki wychowawcze,
• młodzieżowe ośrodki socjoterapii,
• specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, w tym ośrodki dla dzieci i młodzieży wymagającej specjalnej organizacji nauki oraz szczególnych metod pracy i wychowania,
• ośrodki rewalidacyjno-wychowawcze dla młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, umożliwiające udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych,
• ośrodki rewalidacyjno-wychowawcze dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi (w tym z niepełnosprawnością intelektualną), które umożliwiają realizację obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego.

Świadczenie dotyczy również osób zatrudnionych w placówkach zapewniających uczniom opiekę w czasie nauki poza miejscem stałego zamieszkania.

Kluczowe warunki, które należy spełnić

Świadczenie dotyczy osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku. Podstawowym warunkiem przyznania prawa do świadczenia jest min. 30 lat stażu pracy (okresów składkowych i nieskładkowych), w tym co najmniej 20 lat pracy nauczycielskiej w wymiarze przynajmniej ½ obowiązkowego wymiaru zajęć. Kolejny warunek to rozwiązanie na własny wniosek stosunku pracy lub wygaśnięcie stosunku pracy w określonych okolicznościach.

Świadczenie kompensacyjne wymaga również ukończenia określonego wieku (szczegółowe dane odnośnie roczników dostępne są na stronie internetowej ZUS-u). W przypadku kobiet wymagane jest ukończenie co najmniej 55 lat do końca 2024 roku. Mężczyźni muszą ukończyć co najmniej 60 lat w latach 2023-2024. Prawo do świadczenia wygasa z dniem poprzedzającym dzień osiągnięcia wieku emerytalnego lub dniem poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury.

Jak ZUS sumuje staż pracy nauczycielskiej?

ZUS przypomina, że przy podsumowaniu nauczycielskiego stażu pracy pod świadczenie kompensacyjne uwzględnia się pracę wykonywaną w wymiarze min. ½ obowiązkowego wymiaru zajęć. Do stażu pracy nie będą wliczane:

• okresy niezdolności do pracy, za które wnioskujący otrzymał wynagrodzenie, zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne,
• okresy za które otrzymano zasiłek opiekuńczy lub macierzyński,
• okresów, w których nie wykonywano pracy, ale otrzymano (na podstawie Karty Nauczyciela) wynagrodzenie za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy lub wynagrodzenie w czasie urlopu macierzyńskiego (od 15 listopada 1991 r. do 31 lipca 1992 r.),
• urlopy dla poratowania zdrowia,
• urlopy szkoleniowe,
• urlopy na dalsze kształcenie się,
• okresy, w których nauczyciel pozostawał w stanie nieczynnym,
• urlopy wychowawcze,
• urlopy bezpłatne,
• służba wojskowa.

Ważna kwestia: Rozwiązanie stosunku pracy

Przyjęcie świadczenia kompensacyjnego wiąże się także z koniecznością rozwiązania stosunku pracy na wniosek pracownika (także w przypadku zakończenia pracy za porozumieniem stron). Warunki przyznania świadczenia zostaną także spełnione, gdy umowa o pracę wygasa z powodu upływu okresu, na który została zawarta. Świadczenie zostanie także przyznane osobom, którym rozwiązano stosunek pracy m.in. z powodu całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły, z powodu ograniczenia oddziałów lub zmiany planu nauczania (ograniczenie liczby godzin). Podobnie w przypadku, gdy stosunek pracy wygasł po 6-miesięcznym okresie pozostawania w stanie nieczynnym. Osoby pracujące w kilku miejscach muszą rozwiązać wszystkie stosunki pracy, nie mogą również prowadzić działalności gospodarczej.

Czy można pobierać świadczenie kompensacyjne pracując?

ZUS podaje kilka wyjątków, w których można pracować i wciąż być uprawnionym do otrzymywania świadczenia. Mowa o pracy na stanowisku:

• okres od 24 lutego 2022 r. do 31 sierpnia 2024 r. – "pomocy nauczyciela dla osób nie będących obywatelami polskimi, podlegających obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki",
• okres do 31 sierpnia 2024 r. – praca nauczyciela języka polskiego lub nauczyciela prowadzącego dodatkową naukę języka polskiego, lub nauczyciela innego (niż wcześniej wymieniony), jeżeli w dniu nawiązania stosunku pracy do szkoły uczęszcza co najmniej jeden uczeń będący obywatelem Ukrainy (legalny pobyt na terytorium RP).

Jak ZUS oblicza kwotę nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego?

Kwotę świadczenia uzyskuje się poprzez podzielenie sumy zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego (które osoba zgromadziła na indywidualnym koncie w ZUS) przez średnie trwanie życia osoby w wieku 60 lat. Kwota świadczenia nie może być niższa niż kwota najniższej emerytury (1780,96 zł brutto w roku 2024). Zgodnie z danymi ZUS w 2023 świadczenie kompensacyjne pobierało ok. 11 500 osób, a przeciętna wysokość świadczenia wynosiła ok. 3917,60 zł.

Jakie dokumenty musi złożyć wnioskujący o świadczenie kompensacyjne?

Osoby zgłaszające chęć otrzymania świadczenia muszą złożyć do ZUS-u:

• wniosek o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne (ENSK),
• informację o okresach składkowych i nieskładkowych,
• dokumenty potwierdzające okres wykonywania pracy nauczyciela (pedagoga, wychowawcy),
• dokumenty potwierdzające okresy: pracy, prowadzenia działalności pozarolniczej, służby wojskowej, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, urlopu wychowawczego, nauki w szkole wyższej,
• dokumenty potwierdzające wynagrodzenie przed 1 stycznia 1999 r.

Komplet dokumentów należy składać najwcześniej (osobiście, listownie, przez platformę PUE ZUS lub przez pełnomocnika) 30 dni przed dniem, w którym wnioskodawca spełnia warunki do uzyskania świadczenia. Decyzję wnioskodawca otrzyma w ciągu 30 dni od złożenia wniosku.