Jak nowa płaca minimalna wpłynie na wysokość zasiłków

W 2023 r. wyjątkowo najniższe wynagrodzenie zostało podwyższone dwukrotnie. A to oznacza także zmiany w obliczaniu świadczeń chorobowych przysługujących ubezpieczonym w drugiej połowie roku.

Zgodnie z ogólną zasadą podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego przy zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy może być niższa niż minimalne wynagrodzenie za pracę, po odliczeniu składek społecznych (13,71 proc.). Regułę tę trzeba mieć na uwadze szczególnie w przypadku pracowników z wynagrodzeniem równym stawce minimalnej, którzy otrzymują podwyżki związane z corocznym podwyższeniem płacy minimalnej – konieczne może być bowiem podwyższanie podstawy wymiaru zasiłku. W tym roku mamy sytuację szczególną, bo mamy do czynienia z dwukrotną podwyżką wynagrodzenia minimalnego. Standardowo pierwszy wzrost miał miejsce od 1 stycznia – do wysokości 3490 zł. Natomiast kolejna podwyżka nastąpiła 1 lipca do poziomu 3600 zł. Będzie to miało wpływ na obliczanie zasiłków w drugiej połowie roku. [ramka]

W tej sytuacji szczególnie problematyczne są przypadki, gdy pracownik oprócz wynagrodzenia zasadniczego otrzymuje dodatkowe składniki wynagrodzenia. Trzeba pamiętać, że nie jest konieczne dokonywanie wyrównania do podstawy minimalnej przewidzianej dla pracowników na pełnym etacie, jeżeli podstawa wymiaru chorobowego łącznie ze składnikami przysługującymi za okresy choroby będzie co najmniej taka, jak najniższa podstawa zasiłkowa w danym roku kalendarzowym. Aby wyjaśnić, o co tu chodzi, należy najpierw przyjrzeć się przepisom z zakresu prawa pracy.

Wysokość gwarantowana

Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy ma zagwarantowane prawo do wynagrodzenia za pracę w wysokości nie niższej niż wynagrodzenie minimalne ustanowione w drodze rozporządzenia Rady Ministrów na dany rok kalendarzowy na podstawie ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Do obliczenia wysokości wynagrodzenia pracownika przyjmuje się przysługujące pracownikowi składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy zaliczone według zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń określonych przez Główny Urząd Statystyczny do wynagrodzeń osobowych.

Przy obliczaniu wysokości wynagrodzenia pracownika nie uwzględnia się jednak:

• nagrody jubileuszowej,
• odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy,
• wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych,
• dodatku do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej,
• dodatku za staż pracy.

Wynagrodzenie minimalne nie jest jednak równoznaczne z wynagrodzeniem zasadniczym, czyli tak zwaną podstawą. Na pensję minimalną mogą się bowiem składać premie, dodatki, nagrody, wynagrodzenie w formie akordowej, prowizyjnej, godzinowej czy stałej stawce miesięcznej. Miesięcznie, wieloskładnikowe pobory pracownika nie mogą po zsumowaniu spaść poniżej kwoty ustawowej minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jeśli takie wynagrodzenie nie zostałoby osiągnięte, pracownikowi przysługuje wyrównanie za każdą godzinę pracy. Takie ukształtowanie zarobków oraz prawo do poszczególnych składników w okresie absencji chorobowych mają wpływ na kwestię ustalania podstawy wymiaru zasiłku, a także wynagrodzenia chorobowego.

Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego z tytułu pracy w pełnym wymiarze czasu pracy wraz ze składnikami, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania zasiłku, nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia pracowników, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą stopie procentowej składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej ze środków pracownika (łącznie 13,71 proc.). W przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy kwoty te ulegają odpowiednio zmniejszeniu, proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Zatem wynagrodzenie minimalne po odliczeniu części składek społecznych odciąganych z dochodu pracownika stanowi jednocześnie minimalną podstawę wymiaru zasiłku/wynagrodzenia chorobowego z tytułu pracy w pełnym wymiarze godzin. W przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy kwoty te ulegają odpowiednio zmniejszeniu proporcjonalnie do części etatu.

Powyższe zasady mają zastosowanie przy ustalaniu podstawy wymiaru takich świadczeń jak: wynagrodzenie chorobowe, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, zasiłek macierzyński, zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego i zasiłek opiekuńczy.

Najniższa podstawa wymiaru zasiłków nie ma zastosowania do ubezpieczonych będących pracownikami, do których wynagrodzenia nie mają zastosowania przepisy ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, np. do pracowników młodocianych, a także zleceniobiorców lub osób prowadzących działalność gospodarczą.

Tylko teoretyczna

Jeśli oprócz wynagrodzenia zasadniczego pracownik otrzymuje dodatkowe składniki, ale takie, które nie są pomniejszane za czas absencji chorobowych (np. premie, dodatek za staż pracy, funkcyjny), to najpierw należy ustalić teoretyczną podstawę wymiaru np. wynagrodzenia chorobowego, a potem przyrównać ją do minimalnej podstawy zasiłkowej. ©℗

Jeżeli podstawa ustalona z uwzględnieniem składników, do których pracownik zachowuje prawo mimo choroby, a więc hipotetyczna, jest równa bądź wyższa od tej minimalnej ustawowej, to wówczas jako podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego przyjmuje się faktyczne wynagrodzenie, a więc bez składników dodatkowych, których nie wlicza się do podstawy zasiłkowej. Zgodnie bowiem z art. 41 ustawy zasiłkowej przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku.

Co jednak, gdy suma wszystkich składników i tak nie pozwala osiągnąć podstawy minimalnej? Wówczas podstawę wymiaru świadczenia chorobowego podwyższa się do kwoty minimalnej podstawy wymiaru obliczonej jako różnica minimalnego wynagrodzenia za pracę, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą 13,71 proc. i kwoty składnika, do którego pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania np. zasiłku, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą 13,71 proc.

Niezdolność do pracy na przełomie czerwca i lipca

Pracownikom chorującym na przełomie czerwca i lipca oraz tym, którzy zachorują, począwszy od 1 lipca br., przysługuje świadczenie zasiłkowe z podstawy podwyższonej do tej najniższej. W przypadku tych pracowników należy odpowiednio podwyższyć podstawę wynagrodzenia chorobowego za lipiec. [przykłady 1, 2]

przykład 1

przykład 2

Zwolnienie ze składek

Warto jeszcze przypomnieć, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe i wypadkowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z pominięciem wynagrodzenia chorobowego oraz zasiłków i innych przychodów zwolnionych ze składek na ZUS. Wśród nich są składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku (par. 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe).

Zatem premia oraz dodatek za warunki pracy w części przypadającej za okres poboru wynagrodzenia chorobowego będą zwolnione ze składek na ZUS, ponieważ prawo do tych składników za okresy absencji wynika z regulaminu wynagradzania. ©℗