Nasz pracownik rozpoczyna za kilka tygodni terytorialną służbę wojskową, a pracodawca ma wypłacić odprawę z tego tytułu. Czy podlega ona oskładkowaniu? Nasze wątpliwości wynikają z tego, że par. 2 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia w sprawie zasad ustalania podstawy wymiaru składek dotyczy nieobowiązującego już przepisu o zasadniczej służbie wojskowej, a nie terytorialnej.
Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy odwołać się do przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Na uwagę zasługuje m.in. art. 18 ust. 1 oraz art. 20 ust. 1. Wynika z nich, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych pracowników stanowi przychód. W związku z tymi przepisami pozostają regulacje rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W par. 1 postanowiono, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem m.in. par. 2 tego rozporządzenia. We wspomnianym par. 2 ustawodawca zawarł wiele wyjątków, określając przychody, które nie stanowią podstawy wymiaru składek. Z par. 2 ust. 1 pkt 5 wynika, że podstawy wymiaru składek nie stanowią odprawy wypłacone pracownikom powołanym do zasadniczej służby wojskowej na podstawie art. 125 ustawy 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1430). Odsyła on zatem do wygasłego przepisu nieobowiązującej już ustawy. Obecnie sprawy związane z systemem obrony objęte są przepisami ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie ojczyzny. Nowa ustawa zreorganizowała rodzaje służby wojskowej, co nie pozostało bez wpływu na kwestie składkowe. Wspomniana w pytaniu terytorialna służba wojskowa to rodzaj czynnej służby wojskowej. [ramka]
Z art. 129–131 ustawy o obronie ojczyzny
Służba wojskowa dzieli się na:
• czynną służbę wojskową, która polega na pełnieniu:
‒ zasadniczej służby wojskowej (dobrowolnej i obowiązkowej);
‒ terytorialnej służby wojskowej;
‒ służby w aktywnej rezerwie w dniach tej służby oraz odbywaniu ćwiczeń wojskowych w ramach pasywnej rezerwy;
‒ zawodowej służby wojskowej;
‒ służby w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.
• służbę w rezerwie, która ma na celu zapewnienie uzupełnieniowych potrzeb Sił Zbrojnych i dzieli się na:
‒ aktywną rezerwę, którą tworzą osoby, które zgłosiły chęć pełnienia służby w aktywnej rezerwie, złożyły przysięgę wojskową i nie pełnią innego rodzaju służby wojskowej oraz nie ukończyły 55. roku życia, a w przypadku osób posiadających stopień podoficerski lub oficerski ‒ 63. roku życia.
‒ pasywną rezerwę, którą tworzą osoby, które mają uregulowany stosunek do służby wojskowej i nie pełnią innego rodzaju służby wojskowej, i nie podlegają militaryzacji oraz nie ukończyły 55. roku życia, a w przypadku osób posiadających stopień podoficerski lub oficerski ‒ 63. roku życia. ©℗
Ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej nie obowiązuje już od kilku miesięcy, ale wciąż nie znowelizowano przepisów ww. rozporządzenia. Dlatego pracodawcy powzięli wątpliwość, jak obecnie traktować odprawę wypłacaną już przecież na podstawie nowych przepisów. Z takim też pytaniem zwrócił się do ZUS jeden z płatników. ZUS w piśmie z 1 lutego 2023 r., znak DI/10000/43/14/2023, wskazał m.in., że na podstawie nowej ustawy o obronie ojczyzny odprawę od pracodawcy otrzymuje tylko pracownik powołany do terytorialnej służby wojskowej. Następnie zaznaczył, że wyłączenie określone w par. 2 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia straciło na znaczeniu i stało się bezprzedmiotowe. Finalnie zaś ZUS wskazał, że odprawy wypłacane osobom powołanym do terytorialnej służby wojskowej, zarówno pod rządami uchylonej ustawy, jak i na podstawie obowiązującej ustawy, nie korzystają z wyłączenia z podstawy wymiaru składek.
Należy zatem uznać, że od odprawy wypłacanej pracownikowi powołanemu do terytorialnej służby wojskowej należy odprowadzić składki na ubezpieczenia społeczne, nie korzysta ona bowiem z wyłączenia z oskładkowania. ©℗
Podstawa prawna
• art. 18 ust. 1, art. 20 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2707)
• par. 1‒2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 449)
• art. 129–131 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie ojczyzny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2305)
