W jakim czasie można wystąpić do organu rentowego o weryfikację prawa do świadczenia chorobowego? Czy rozłożenie należności na raty przerwie bieg przedawnienia w sprawie dotyczącej wypłaty zasiłku wypadkowego? Kto oceni, czy ubezpieczony powinien otrzymać odsetki od ZUS?

ZUS odmówił mi prawa do zasiłku chorobowego, bo stwierdził, że nie podlegam ubezpieczeniu społecznemu. Odnalazłam jednak dowody, które potwierdzają, że rzeczywiście wykonywałam pracę na etacie, co wcześniej ZUS zakwestionował. Od wydania tych decyzji upłynęły już trzy lata. Czy mogę wystąpić z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy?
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) daje ZUS szerokie możliwości zmiany decyzji, ale tylko w określonych przypadkach. Zgodnie z art. 83a ust. 1 tej ustawy prawo lub zobowiązanie stwierdzone decyzją ostateczną ZUS ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji mające wpływ na to prawo lub zobowiązanie. Jak wynika z ust. 1, decyzje ostateczne, od których nie zostało wniesione odwołanie do właściwego sądu, mogą być z urzędu przez ZUS uchylone, zmienione lub unieważnione na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Tam jednak, gdzie sprawa została rozstrzygnięta orzeczeniem sądu na podstawie dowodów lub okoliczności, o których mowa w wyżej określonym art. 83a ust. 1, ZUS:
1) wydaje we własnym zakresie decyzję przyznającą prawo lub określającą zobowiązanie, jeśli jest to korzystne dla zainteresowanego;
2) występuje do właściwego sądu z wnioskiem o wznowienie postępowania przed tym organem, gdy z przedłożonych dowodów lub ujawnionych okoliczności wynika, że prawo nie istnieje lub zobowiązanie jest wyższe niż określone w decyzji.
Jednak zasad tych nie stosuje się przy ustaleniu uprawnień do emerytur i rent i ich wysokości.
Wracając do pytania czytelnika, warto zwrócić uwagę na postanowienie Sądu Najwyższego z 17 listopada 2020 r., sygn. akt II U 396/19. Otóż SN stwierdził, że art. 83a ustawy systemowej nie określa granic czasowych wydania decyzji w przedmiocie ponownego ustalenia prawa lub zobowiązania stwierdzonego decyzją organu rentowego, co oznacza, że może ona być wydana w każdym czasie, jeżeli zostaną spełnione przesłanki wskazane w tym przepisie. Tak więc nie ma przeszkód, aby w tej sytuacji ubezpieczona wystąpiła z wnioskiem o weryfikację prawa do świadczeń, mimo że odmowa miała miejsce kilka lat temu. ©℗
Podstawa prawna
•art. 83a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; Dz.U. z 2021 r. poz. 2105)
Na jakich zasadach przyznawane są stopnie niepełnosprawności [Poradnia ubezpieczeniowa]
Na jakich zasadach przyznawane są stopnie niepełnosprawności [Poradnia ubezpieczeniowa]

Zobacz również
ZUS już od trzech miesięcy nie wypłaca mi zasiłku chorobowego. Twierdzi, że trwa postępowanie wyjaśniające w mojej sprawie. Czy to oznacza, że będę mogła domagać się wypłaty odsetek?
Terminy wypłaty świadczeń określa art. 64 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z nim płatnicy składek wypłacają zasiłki w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń lub dochodów, a ZUS na bieżąco, po stwierdzeniu uprawnień. Zasiłki te wypłaca się jednak nie później niż w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku. Jeśli ZUS nie zmieści się w tym terminie, zastosowanie ma art. 85 ustawy systemowej. Na jego podstawie organ, który w ustawowych terminach nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do „wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które zakład nie ponosi odpowiedzialności”. ZUS związany jest przy tym także przepisami kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z jego art. 35 par. 2 załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym – w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania. W praktyce terminy te są często wydłużane.
Jeśli organ w końcu wypłaci świadczenie, ale bez odsetek, ubezpieczony może wystąpić z oddzielnym wnioskiem o wypłatę odsetek. W razie decyzji odmownej będzie mógł przed sądem udowodnić, że odsetki powinny być wypłacone. W takim postępowaniu ubezpieczony powinien udowodnić, że ostatnia okoliczność niezbędna do ustalenia prawa do zasiłku miała miejsce wcześniej, niż twierdzi to ZUS, a zatem został przekroczony wskazany wyżej 30-dniowy termin na wypłatę świadczenia. ©℗
Podstawa prawna
•art. 64 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
•art. 83a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; Dz.U. z 2021 r. poz. 2105)
•art. 35 par. 3 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 735; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2052)
Prowadzę działalność gospodarczą. Mam zaległości składkowe, które ZUS rozłożył mi na raty. W tym czasie uległem wypadkowi przy pracy. Po spłaceniu rat wystąpiłem do organu z wnioskiem o wypłatę zasiłku, ale niestety spotkałem się z odmową. ZUS bowiem stwierdził, że minął sześciomiesięczny termin na spłatę zadłużenia i prawo do zasiłku uległo przedawnieniu. Czy tak rzeczywiście jest, skoro spłacałem zadłużenie zgodnie z umową ratalną?
Zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: ustawa wypadkowa) osobom:
  • prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym,
  • duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia,
  • oraz członkom ich rodzin,
– świadczenia wypadkowe nie przysługują, jeśli w dniu wypadku lub w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej w razie wystąpi zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę. Prawo do świadczeń można jednak odzyskać, spłacając zadłużenie. Nie można jednak z tym zbyt długo zwlekać. Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej prawo do świadczeń wypadkowych przedawnia się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu sześciu miesięcy od dnia wypadku lub od dnia złożenia wniosku o przyznanie tych świadczeń z tytułu choroby zawodowej.
W opisywanej sytuacji ww. sześciomiesięczny termin już upłynął, co może prowadzić do wniosku, że prawo do świadczeń rzeczywiście uległo przedawnieniu. Jednak przedsiębiorca znajdował się w szczególnej sytuacji – spłacał układ ratalny. Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ze względów gospodarczych lub innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie ZUS może na wniosek dłużnika rozłożyć należność na raty, uwzględniając możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych. Odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek oraz rozłożenie należności na raty następuje w formie umowy. Od składek, które rozłożono na raty, nie nalicza się odsetek za zwłokę, począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie tych ulg. Tak więc jest to rodzaj ulgi, która nie zwalnia płatnika z zobowiązań składkowych, ale chroni go przed dodatkowymi sankcjami, np. odsetkami. Nad wątpliwościami, czy ulga ta chroni płatnika też przed przedawnieniem prawa do świadczeń wypadkowych, pochylił się Sąd Najwyższy. W wyroku z 6 stycznia 2009 r., sygn. akt II UK 118/08, stwierdził, że termin przedawnienia przewidziany w art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej ulega zawieszeniu w związku z zawartą przez strony na podstawie art. 29 ust. 1 i 1a ustawy systemowej umową o rozłożenie na raty należności z tytułu składek. Biegnie on na nowo od dnia uregulowania przez wnioskodawcę zaległości składkowych. Takiemu stanowisku sprzeciwiał się ZUS, który wcześniej złożył w tej sprawie apelację. Jednak zdaniem sądu II instancji przyjęcie wykładni zaproponowanej przez organ wywoływałoby skutek, zgodnie z którym opłacenie lub nieopłacenie składek zgodnie z umową ratalną nie miałoby znaczenia. A to stałoby w sprzeczności z celem udzielenia takiej ulgi. ©℗
Podstawa prawna
•art. 6 ust. 2‒3 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1205; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)
•art. 29 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; Dz.U. z 2021 r. poz. 2105)
Prowadzę małą firmę, w której trwa obecnie kontrola. Inspektor ZUS zażądał całej listy dokumentów, w tym wykazu środków trwałych i rozrachunków z kontrahentami. Moim zdaniem część tej listy obejmuje dokumenty nieistotne dla sprawy. Czy mogę odmówić ich udostępnienia?
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) wyposażyła inspektorów ZUS w szeroki zakres uprawnień. Zgodnie z jej art. 87 w trakcie przeprowadzania kontroli inspektor ma prawo m.in.:
  • badać wszelkie księgi, dokumenty finansowo-księgowe i osobowe oraz inne nośniki informacji związane z zakresem kontroli;
  • dokonywać oględzin i spisu składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek.
Z kolei art. 98 ust. 1 pkt 3 stanowi, że kto – jako płatnik składek albo osoba obowiązana do działania w imieniu płatnika – udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie kontroli, podlega karze grzywny do 5000 zł.
W opisywanej sytuacji płatnik ma wątpliwości, czy musi przedstawiać inspektorowi wykaz środków trwałych i rozrachunki z kontrahentami. Podobną kwestię rozpatrywał Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie. W wyroku z 23 stycznia 2017 r., sygn. akt III W 1074/16, sąd rozpatrywał przypadek płatnika obwinionego o wykroczenie określone w art. 98 ust. 1 pkt 3. W tej spornej sprawie płatnik odmówił wydania wykazu środków trwałych oraz rozrachunków z kontrahentami, twierdząc, że stanowią one tajemnicę przedsiębiorstwa, a ponadto nie mieszczą się one w zakresie prowadzonej kontroli oraz częściowo objętych tajemnicą przedsiębiorstwa. Z kolei zeznający w sprawie inspektor ZUS wyjaśnił, że badał u płatnika ewentualne zastosowanie sytuacji określonej w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, a więc tzw. outsourcowanie pracowników. Inspektor podkreślił, że tylko szczegółowe dokumenty finansowe mogłyby dać pełny obraz sytuacji. Sąd uznał, że utrudnianie przeprowadzenia kontroli polega na każdym zachowaniu, które zakłóca jej przeprowadzenie. Natomiast udaremnienie przeprowadzenia kontroli realizuje się poprzez uniemożliwienie jej przeprowadzenia. Zarówno utrudnianie, jak i udaremnianie przeprowadzenia kontroli może mieć przy tym miejsce zarówno przed, jak i po jej rozpoczęciu. Znamiona czynu wyczerpuje sprawca, który powoduje, iż przeprowadzenie kontroli będzie niemożliwe (por. J. Lachowski, Komentarz do art. 98 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, [w:] red. J. Wantoch-Rekowski, Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz, Lex 2014). Sąd uznał zatem, że płatnik popełnił zarzucane mu wykroczenie.
Podobnie więc w opisywanej sytuacji można się spodziewać, że odmowa udostępnienia wskazanej dokumentacji może skutkować skierowaniem do sądu wniosku o ukaranie. Płatnik planuje bowiem odmowę udostępnienia dokumentacji, do której żądania inspektor ma prawo. Nie ma przy tym znaczenia, że w ocenie płatnika dokumenty te nie są istotne. ©℗
Podstawa prawna
•art. 87 i art. 98 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; Dz.U. z 2021 r. poz. 2105)