Zakończyłam 30 listopada 2021 r. pracę u mojego wieloletniego pracodawcy. Jednocześnie do końca 2021 r. pobierałam świadczenie rehabilitacyjne. ZUS nakazał jednak mi zwrot świadczenia, bo w grudniu 2021 r. wykonywałam dwie epizodyczne umowy zlecenia na usługi szkoleniowe online. Łącznie pracowałam 10‒12 godzin. Zdaniem ZUS wykonywałam pracę zarobkową. Czy jest szansa na zmianę decyzji przez sąd?
Zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, a także powstałej po jego ustaniu, nie przysługuje za okres po ustaniu tego tytułu, jeżeli osoba niezdolna do pracy:
- kontynuuje działalność zarobkową, lub
- podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby.
Przepis ten na mocy art. 22 ustawy zasiłkowej stosuje się do świadczenia rehabilitacyjnego. Można je pobierać także w czasie, gdy tytuł do ubezpieczenia już ustał.
Nowe źródło dochodów
Z opisu sytuacji wynika, że czytelniczka po okresie zatrudnienia wykonywała dwie umowy zlecenia na usługi szkoleniowe drogą zdalną. Umowy zlecenia niewątpliwie stanowią tytuł do objęcia ubezpieczeniem chorobowym, więc teoretycznie ich wykonywanie powinno pozbawiać prawa do świadczenia rehabilitacyjnego. Warto jednak zwrócić uwagę na cel, w jakim ustawodawca wprowadził te mechanizmy. Na ten aspekt zwrócił również uwagę Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie w wyroku z 23 kwietnia 2021 r., sygn. akt VI U 1/21. Wskazano tam, że wspólną cechą przyczyn wyłączających prawo do zasiłku (świadczenia rehabilitacyjnego) po ustaniu tytułu ubezpieczenia jest istnienie innych źródeł dochodów, np. z własnej kontynuowanej lub podjętej działalności zarobkowej. W takim przypadku wypłata zasiłku chorobowego (świadczenia rehabilitacyjnego) po ustaniu ubezpieczenia byłaby sprzeczna z istotą art. 13 ustawy zasiłkowej. Celem wprowadzenia możliwości pobierania zasiłku przez osobę już niepodlegającą ubezpieczeniom było dostarczenie jej środków utrzymania, ponieważ choroba jest przeszkodą w znalezieniu i podjęciu nowej pracy zarobkowej, a tym samym uzyskaniu nowego źródła dochodów.
Niskie wynagrodzenie bez znaczenia
Co jednak istotne, w stanie faktycznym sprawy rozpatrywanej przez sąd oraz w opisywanej sprawie pobierający świadczenie wykonywał epizodycznie dwie umowy zlecenia na niewielką kwotę. W ocenie sądu nie oznacza to, że ubezpieczony znalazł inne źródło utrzymania i taka kwota może stanowić cykliczne źródło utrzymania. Dalej zwrócił uwagę, że zawarcie dwóch umów zlecenia nie pozbawiło świadczenia rehabilitacyjnego roli głównego źródła utrzymania. Sąd zaakcentował także, że powiązanie niezdolności do pracy z nowym tytułem ubezpieczenia (zlecenia), który opiewa na niskie kwoty i dotyczy jedynie dwóch zleceń faktycznie wykonywanych przez dwa dni, jest sprzeczne z istotą art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej. W ocenie sądu regulacja ta odnosi się do sytuacji, w których określona osoba nadal prowadzi działalność, z której osiąga zyski, które zabezpieczają ją finansowo i stanowią źródło utrzymania, co może być podstawą tytułu do ubezpieczenia chorobowego. Sąd dodał, że bez znaczenia jest stałość takiej działalności, jej zorganizowany charakter oraz stałe przychody dające możliwość utrzymania. Nie można zatem na równi z prowadzeniem takiej działalności gospodarczej stawiać dwóch epizodycznych umów zlecenia mających w istocie charakter incydentalny niezapewniających wnioskodawcy źródła utrzymania. Finalnie sąd uznał, że nie została spełniona przesłanka z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej. W konsekwencji ubezpieczony zachował prawo do wypłaty świadczenia rehabilitacyjnego.
Podobnie w opisywanej w pytaniu sytuacji można złożyć odwołanie z argumentacją przedstawioną przez SR dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie w wyroku z 23 kwietnia 2021 r. Jest szansa, że sąd rozpatrujący odwołanie również przyjmie korzystną dla odwołującego interpretację.
Podstawa prawna
•art. 13 ust. 1 pkt 2, art. 22 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)