Rozwiązanie umowy o pracę nie będzie już warunkiem koniecznym do wystąpienia o ustalenie prawa do emerytury pomostowej. Tak wynika z założeń do projektu nowelizacji ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw, które zostały właśnie opublikowane w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów.
O tym, że rząd planuje takie zmiany, pisaliśmy jako pierwsi (DGP nr 203/2021 „Pomostówki do zmiany. Na lepsze”).
Przypomnijmy, że emerytura pomostowa to świadczenie skierowane do osób wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, u których wraz z wiekiem bardzo istotnie zmniejsza się możliwość realizowania dotychczasowych obowiązków. Choć ma ona charakter wygasający, Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej postanowiło naprawić kilka kwestii, które w praktyce wywołują trudności.
Jedna z nich dotyczy przesłanek nabycia prawa do tego świadczenia. Chodzi o warunek niepozostawania w stosunku pracy (art. 4 pkt 7 ustawy o emeryturach pomostowych; t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1924). Dla ubezpieczonego to duże utrudnienie w postępowaniu o ustalenie prawa do emerytury pomostowej, naraża go bowiem na utratę jedynego źródła dochodu bez żadnej gwarancji otrzymania świadczenia. Zdarzało się, że komuś zabrakło np. miesiąca pracy w warunkach szczególnych czy o szczególnych charakterze do uzyskania uprawnień i pozostał bez pomostówki i bez pracy.
Problem próbowano rozwiązać pozaustawowo, w drodze wytycznych dla organu rentowego.
ZUS w sprawach o przyznanie emerytury pomostowej miał analizować całość dokumentacji zgromadzonej w aktach w celu sprawdzenia, czy poza warunkiem rozwiązania stosunku pracy spełnione zostały pozostałe przesłanki (w tym również stażowe). Ponadto w przypadku, gdy jedyną przyczyną odmowy prawa do świadczenia było nierozwiązanie umowy, w decyzji należało wyraźnie ten fakt stwierdzić. Jednak w praktyce rekomendacje okazały się niewystarczające, a problem cały czas istnieje. Dlatego od jakiegoś czasu znowu postulowano wprowadzenie możliwości weryfikacji dokumentacji niezbędnej do przyznania emerytury pomostowej (w tym m.in. tej, która potwierdza okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze), jeszcze przed rozwiązaniem umowy. Wygląda na to, że teraz ten postulat doczeka się realizacji.
Projektodawcy proponują uchylenie art. 4 pkt 7 ustawy o emeryturach pomostowych. Nie oznacza to jednak, że warunek niepozostawania w zatrudnieniu nie będzie miał już znaczenia. Przeciwnie, osobie, która wystąpi o ustalenie prawa do emerytury pomostowej przed rozwiązaniem stosunku pracy (a spełni pozostałe warunki), organ rentowy wyda decyzję o przyznaniu świadczenia, nie będzie ono jednak wypłacane – prawo do niego będzie zawieszone do czasu rozwiązania stosunku pracy.
To niejedyna zmiana, która ma znaleźć się w projekcie. Ma zostać też rozszerzony zakres kontroli realizowanych przez Państwową Inspekcję Pracy. Obecnie pracodawcy zatrudniający osoby wykonujące pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze muszą prowadzić specjalne wykazy. Problem w tym, że inspekcja może teraz sprawdzać jedynie kwestie techniczne z nimi związane, np. to, czy taki wykaz jest w ogóle prowadzony. Nowe przepisy pozwolą dodatkowo na merytoryczną ocenę procesu kwalifikowania przez pracodawcę wykonywanych u niego zadań jako prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, według kryteriów wskazanych w ustawie o emeryturach pomostowych. Innymi słowy PIP na wniosek pracownika będzie mogła skontrolować, czy faktycznie dane stanowisko powinno znaleźć się w wykazie.
Z uwagi na ochronę interesów ubezpieczonych zaproponowano, aby kontrola PIP w tym zakresie mogła odbywać się również z urzędu.
Etap legislacyjny
Założenia do projektu opublikowane w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów
