Jak sposób doręczenia tytułu wykonawczego może wpłynąć na zajęcie wynagrodzenia za długi składkowe? Czy równoległy spór z ZUS o podleganie ubezpieczeniu ma znaczenie dla postępowania egzekucyjnego? Dlaczego pobieranie zasiłku macierzyńskiego nie wydłuży możliwości korzystania z preferencyjnych składek? Na jakich specjalnych zasadach przysługuje zasiłek opiekuńczy za opiekę nad chorym dzieckiem do lat dwóch?

ZUS prowadzi egzekucję z mojego wynagrodzenia. Uważam, że nie doręczono mi prawidłowo tytułów wykonawczych. Odebrali je rodzice mieszkający pod tym samym adresem, ale mi ich nie przekazali od razu, a dopiero po kilku tygodniach, gdy minął termin na zaskarżenie. ZUS oddalił skargę, uznał też doręczenie za skuteczne. Czy jest podstawa do zaskarżenia tego postanowienia?
Czytelnik złożył skargę na zajęcie egzekucyjne wynagrodzenia za pracę, czyli na czynność egzekucyjną. W tym kontekście na uwagę zasługuje m.in. art. 7 par. 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: u.p.e.a.), z którego wynika, że organ egzekucyjny stosuje środki egzekucyjne przewidziane w ustawie. Zastosowano zaś środek w postaci egzekucji z wynagrodzenia za pracę, o którym mowa w art. 1a pkt 12a u.p.e.a. Jak wynika z art. 72 par. 1 u.p.e.a., organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wynagrodzenia za pracę przez przesłanie do pracodawcy zobowiązanego zawiadomienia o zajęciu tej części jego wynagrodzenia, która nie jest zwolniona spod egzekucji, na pokrycie egzekwowanych należności pieniężnych wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia należności w terminie i kosztami egzekucyjnymi. Organ egzekucyjny jednocześnie wzywa pracodawcę, aby nie wypłacał zajętej części wynagrodzenia zobowiązanemu, lecz przekazał ją organowi aż do pełnego pokrycia egzekwowanych należności pieniężnych.
Z kolei w art. 72 par. 4 u.p.e.a. postanowiono, że jednocześnie z przesłaniem zawiadomienia organ:
  • zawiadamia zobowiązanego o zajęciu jego wynagrodzenia za pracę, doręczając mu odpis tytułu wykonawczego, o ile nie został wcześniej doręczony, i odpis wezwania przesłanego do pracodawcy, pouczając ponadto zobowiązanego, że nie może odbierać wynagrodzenia poza częścią wolną od zajęcia ani rozporządzać nim w żaden inny sposób;
  • wzywa pracodawcę, aby:
‒ w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia zawiadomienia złożył za okres trzech miesięcy poprzedzających zajęcie, za każdy miesiąc oddzielnie, zestawienie otrzymanego w tym czasie wynagrodzenia zobowiązanego z wyszczególnieniem wszystkich jego składników,
‒ składał, w przypadku zaistnienia przeszkód do wypłacenia wynagrodzenia za pracę, oświadczenie o rodzaju tych przeszkód, a w szczególności podał, czy inne osoby roszczą sobie prawa do zajętego wynagrodzenia, czy i w jakim sądzie toczy się sprawa o to wynagrodzenie oraz czy i o jakie roszczenia została skierowana do tego wynagrodzenia egzekucja przez innych wierzycieli;
  • poucza pracodawcę o skutkach niestosowania się do wezwań.
Z opisu sytuacji nie wynika jednak, aby ZUS działając jako organ egzekucyjny, naruszył procedurę zajęcia egzekucyjnego. Kwestią sporną jest prawidłowość doręczenia tytułów wykonawczych, które stanowiły prawną podstawę zajęcia, bo w ocenie czytelnika ZUS (organ egzekucyjny) doręczył je nieprawidłowo. Z kolei z art. 43 kodeksu postępowania cywilnego wynika, że w przypadku nieobecności adresata pismo doręcza się, za pokwitowaniem, dorosłemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, jeżeli osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi. Jest to skuteczny tryb doręczenia, zrównany z doręczeniem bezpośrednio do adresata. Zatem czytelnik nie może skutecznie powoływać się na nieprawidłowe doręczenie tytułów wykonawczych. Nie może też kwestionować tych doręczeń z tego powodu, że domownicy przekazali mu z opóźnieniem korespondencję, co uniemożliwiło złożenie środków zaskarżenia.
Mając na uwadze powyższe argumenty prawne, należy stwierdzić, że zaskarżenie postanowienia ZUS będzie bezprzedmiotowe. Tytuły wykonawcze zostały skutecznie doręczone, a więc i dalsze czynności, w tym zajęcie egzekucyjne, trudno z tego powodu kwestionować.
Podstawa prawna
• art. 43 ustawy z 17 listopada 1964 r. ‒ Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 256; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 11)
• art. 72 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1427; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 11)
Wniosłem zarzuty na prowadzone przez ZUS postępowanie egzekucyjne dotyczące zaległych składek, jednak zostały oddalone. Jakiś czas temu złożyłem też do ZUS wniosek o spłatę ratalną, a egzekucja nadal jest prowadzona. Ponadto w postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych kwestionuję podleganie ubezpieczeniom społecznym, a w konsekwencji – konieczność opłacania składek. Czy jest podstawa, aby się odwołać do dyrektora Izby Administracji Skarbowej?
Zgodnie z art. 33 par. 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: u.p.e.a.) podstawą zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej jest m.in. nieistnienie obowiązku oraz brak wymagalności obowiązku w przypadku:
  • odroczenia terminu wykonania obowiązku,
  • rozłożenia na raty spłaty należności pieniężnej,
  • wystąpienia innej przyczyny niż określona wyżej.
Jak wskazano w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 12 maja 2020 r., sygn. akt I SA/Lu 60/20, o braku wymagalności obowiązku decydują takie okoliczności jak odroczenie terminu wykonania obowiązku lub rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnych. Przepis używa także sformułowania „brak wymagalności obowiązku z innego powodu”. Usytuowanie go w art. 33 par. 1 pkt 2 u.p.e.a. wskazuje, że podstawą zarzutu mogą być też inne zdarzenia, które powodują, iż zobowiązanie nie może być egzekwowane. W orzecznictwie sądów administracyjnych wyrażany jest zgodny pogląd, że chodzi tu o zdarzenia tego rodzaju jak odroczenie terminu lub rozłożenie na raty.
Z przepisów nie wynika, aby podstawą skutecznego zarzutu było złożenie do ZUS wniosku o spłatę ratalną albo prowadzenie postępowania sądowego w kwestii podlegania ubezpieczeniom społecznym. Na te aspekty zwrócono też uwagę w wyroku WSA w Łodzi z 21 listopada 2019 r., sygn. akt III SA/Łd 748/19. Zdaniem sądu zarzuty oraz inne środki odwoławcze przysługujące w ramach postępowania egzekucyjnego nie mogą być wykorzystywane do weryfikacji obowiązku ubezpieczenia. Zatem toczące się postępowanie w sprawie podlegania ubezpieczeniom nie może być przedmiotem oceny i rozstrzygania przez organ egzekucyjny w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego na mocy tytułu wykonawczego wystawionego na podstawie składanych przez skarżącego deklaracji rozliczeniowych obejmujących składki do ZUS. Podobnie np. złożenie wniosku o rozłożenie na raty wymaganej należności nie stanowi spełnienia przesłanki z art. 33 par. 1 pkt 2 u.p.e.a. To decyzja wydana w wyniku rozpoznania takiego wniosku rodzi ten skutek. Zatem dopiero ewentualne orzeczenie sądu powszechnego mogłoby być podstawą zakwestionowania wszczęcia i prowadzenia postępowania egzekucyjnego w przedmiotowej sprawie.
Powyższe argumenty prowadzą do wniosku, że nie ma podstaw do składania zarzutu z powołaniem się na argumenty dotyczące wniosku o spłatę ratalną lub prowadzonego przed sądem postępowania sądowego w sprawie podlegania ubezpieczeniom społecznym. Dopiero ewentualna pozytywna decyzja w sprawie spłaty ratalnej stanowiłaby uzasadnioną podstawę zarzutu egzekucyjnego.
Podstawa prawna
• art. 33 par. 1 i 2 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1427; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 11)
Prowadziłam działalność gospodarczą od września 2018 r. Na początku korzystałam z ulgi na start. Od marca 2019 r. opłacałam preferencyjne składki od podstawy wymiaru wynoszącej 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. W czerwcu 2020 r. urodziłam dziecko. Czy po zakończeniu 12-miesięcznego okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego będę miała prawo do opłacania preferencyjnych składek?
Nie, w opisywanej sytuacji nie będzie możliwe korzystanie z preferencyjnych składek po okresie pobierania zasiłku. Zgodnie z art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Uprawnienia tego nie mają osoby, które:
  • prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;
  • wykonują działalność na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w jej zakres.
Przepis posługuje się wyrażeniem „w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej”, co prowadzi do wniosku, że chodzi o przedział czasowy, w którym można skorzystać z uprawnienia. Niezależnie więc od tego, czy w trakcie tych 24 miesięcy przedsiębiorca prowadzi działalność, zawiesił ją albo pobiera zasiłek macierzyński, okres ten biegnie. W opisywanym przypadku ostatnim miesiącem, w którym można było skorzystać z uprawnienia był luty 2021 r.
Podstawa prawna
• art. 18a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)
Pracuję na etacie, moja żona nie pracuje i opiekuje się naszymi dziećmi – kilkumiesięcznymi bliźniakami. Jedno z dzieci zachorowało. Czy mogę korzystać z zasiłku opiekuńczego w tej sytuacji i otrzymać zwolnienie od pracy?
Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 34 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Jak informuje ZUS, członkiem rodziny, który może zapewnić opiekę, nie jest osoba, która:
  • jest całkowicie niezdolna do pracy,
  • jest chora,
  • nie jest sprawna fizycznie lub psychicznie za względu na swój wiek,
  • prowadzi gospodarstwo rolne,
  • jest pracownikiem, który odpoczywa po pracy na nocnej zmianie,
  • prowadzi działalność,
  • nie jest zobowiązana do opieki na podstawie przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ‒ jeśli odmawia sprawowania opieki.
Wspomniany art. 34 wprowadza jednak wyjątek – zasiłek przysługuje nawet wtedy, gdy we wspólnym gospodarstwie jest osoba, która teoretycznie może dzieckiem się zająć, jeśli jest to chore dziecko w wieku do dwóch lat. W opisywanej sytuacji ojciec dziecka może więc wystąpić o zasiłek.
Podstawa prawna
• art. 34 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2275)