Subskrybuj nas na Youtube
Mogą się o to zwrócić osoby, którym przyznano ją przed 1 października 2017 r. ZUS zastosuje tablice średniego dalszego trwania życia obowiązujące w dniu ukończenia obniżonego wieku emerytalnego, o ile będzie to korzystniejsze.
Zmiany, które weszły w życie 1 października 2017 r., nie tylko pozwalają przejść wcześniej na emeryturę, lecz także mają wiele innych konsekwencji dla ubezpieczonych.
Obniżenie powszechnego wieku emerytalnego od 1 października 2017 r. wpływa nie tylko na to, od kiedy ZUS może przyznać emeryturę, ale również na samo obliczenie tego świadczenia. Po zmianie przepisów ZUS uwzględnia przy ustalaniu wysokości nowej emerytury tablicę średniego dalszego trwania życia obowiązującą w dniu ukończenia wieku 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Mogą na tym skorzystać również te osoby, którym ZUS przyznał świadczenie emerytalne jeszcze przed październikiem 2017 r.
Im później, tym lepiej
Przypomnijmy: emerytura ustalana według nowych zasad jest obliczana przez podzielenie podstawy jej obliczenia (sumy składek emerytalnych i kapitału początkowego z uwzględnieniem ich waloryzacji) przez średnie dalsze trwanie życia właściwe dla wieku przejścia na emeryturę. Im późniejszy to wiek, tym niższa jest wartość średniego dalszego trwania życia i tym wyższa jest wysokość emerytury.
Zasadą jest, że obliczając wysokość emerytury, ZUS ustala średnie dalsze trwanie życia (w ukończonych latach i miesiącach) dla wieku emerytalnego przewidzianego dla wnioskodawcy, o ile wniosek o emeryturę został zgłoszony w miesiącu osiągnięcia tego wieku lub przed tym miesiącem. W razie późniejszego zgłoszenia wniosku o emeryturę uwzględniane jest średnie dalsze trwanie życia właściwe dla wieku, jaki wnioskodawca osiągnął na dzień zgłoszenia tego wniosku.
Średnie dalsze trwanie życia dla konkretnego wieku wnioskodawcy jest ustalane na podstawie tablicy ogłaszanej corocznie przez prezesa GUS. Tablica ta obowiązuje od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku. Obecnie (od 1 kwietnia 2017 r. do 31 marca 2018 r.) obowiązuje tablica ogłoszona komunikatem prezesa GUS z 24 marca 2017 r.
Przy ustalaniu wysokości emerytury ZUS stosuje się co do zasady tablicę średniego dalszego trwania życia obowiązującą w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie tego świadczenia. Od tej zasady jest jeden wyjątek. W przypadku bowiem, gdy przed 1 kwietnia danego roku wniosek o emeryturę zgłasza osoba, która wiek emerytalny osiągnie po 31 marca tego roku, ZUS ustala średnie dalsze trwanie życia w oparciu o tablicę obowiązującą od 1 kwietnia.
Organ rentowy wybiera
Wzrostowa tendencja średniego dalszego trwania życia ogłaszanego w kolejnych tablicach powodowała, że na wysokości emerytury jeszcze niedawno traciły osoby, które odkładały w czasie moment przejścia na emeryturę. Ustalając jej wysokość ZUS, uwzględniał wprawdzie średnie dalsze trwanie życia dla wyższego wieku, ale – w związku ze zgłoszeniem wniosku o emeryturę po miesiącu ukończenia wieku emerytalnego – musiał to zrobić w oparciu o mniej korzystną tablicę obowiązującą w dniu zgłoszenia tego wniosku. Dlatego też od 1 maja 2015 r. ustawodawca zdecydował się wprowadzić przepisy przewidujące możliwość zastosowania przy obliczaniu emerytury średniego dalszego trwania życia (właściwego dla wieku przejścia na emeryturę) wynikającego z tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Ustalając wysokość świadczenia, ZUS stosuje więc art. 26 ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i każdorazowo porównuje wartość średniego dalszego trwania życia z tablicy obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę z wartością wynikającą z tablicy obowiązującej w dniu ukończenia wieku emerytalnego. Następnie wybiera tę korzystniejszą dla wnioskodawcy.
Przedstawiona zasada wariantowania średniego dalszego trwania życia ma zastosowanie wyłącznie do emerytur przysługujących z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, również tych przyznanych przed wejściem w życie wspomnianych regulacji. Świadczenia te na wniosek osoby uprawnionej mogą zostać przeliczone z uwzględnieniem przepisów obowiązujących od 1 maja 2015 r. Nie stosuje się ich natomiast do obliczenia wcześniejszych emerytur, jak również do obliczenia emerytury pomostowej czy nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
Nowe zasady
Od 1 października 2017 r. weszły w życie przepisy obniżające powszechny wiek emerytalny do 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. W związku z tym obliczając emeryturę dla osób, które po 30 września 2017 r. występują z wnioskiem o emeryturę z tytułu osiągnięcia tego wieku, ZUS wariantuje tablice trwania życia z dnia zgłoszenia wniosku o emeryturę oraz z dnia osiągnięcia obniżonego wieku emerytalnego.
Na nowych przepisach mogą jednak skorzystać również te osoby, którym przed 1 października 2017 r. ZUS przyznał już emeryturę z tytułu ukończenia podwyższonego powszechnego wieku emerytalnego. Część tych osób ma już ustaloną emeryturę z uwzględnieniem art. 26 ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (gdy emerytura została przyznana po 30 kwietnia 2015 r. lub została przeliczona na wniosek osoby uprawnionej). Pozostali, którym ZUS przyznał emeryturę przed 1 maja 2015 r. i nie wystąpili dotychczas z wnioskiem o jej przeliczenie, mają jeszcze emeryturę obliczoną zgodnie z przepisami obowiązującymi przed tym dniem. I jedni, i drudzy po wejściu w życie ustawy obniżającej wiek emerytalny mogą się ubiegać o obliczenie emerytury z uwzględnieniem średniego dalszego trwania życia wynikającego z tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia obniżonego wieku emerytalnego, o ile takie przeliczenie będzie dla nich korzystniejsze. Ustalając im wysokość emerytury, ZUS uwzględni średnie dalsze trwanie życia wynikające z najkorzystniejszej z trzech tablic:
obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę,obowiązującej w dniu osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego orazobowiązującej w dniu osiągnięcia obniżonego wieku emerytalnego.
Osoby, które zgłoszą wniosek o takie przeliczenie, nie muszą się więc obawiać, że ZUS zamieni im wartość średniego dalszego trwania życia wynikającą z dotychczas przyjętej tablicy (z dnia osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego) na tablicę z dnia osiągnięcia obniżonego wieku, jeśli taka tablica byłaby dla nich mniej korzystna.
Zasadę wariantowania średniego dalszego trwania życia z trzech wymienionych tablic ZUS zastosuje również wtedy, gdy wnioskodawca nie wystąpił z wnioskiem o emeryturę powszechną przed 1 października 2017 r. (i tym samym ZUS nie przyznał jeszcze tego świadczenia), ale ukończył on przed tym dniem podwyższony wiek emerytalny obowiązujący do 30 września 2017 r. W tym przypadku znajdzie bowiem zastosowanie art. 17 nowelizacji ustawy emerytalnej z 16 września 2016 r., zgodnie z którym przepisy tej ustawy nie naruszają praw i obowiązków osób, które nabyły prawo do świadczeń określonych w przepisach zmienianych tą ustawą.
Ważne
Różnice wysokości emerytur wynikają nie tylko z zarobków, ale także z prognozowanej długości życia. Teoretycznie im później wystąpi się o to świadczenie, tym powinno być wyższe.
PRZYKŁAD 1
Dwie wartości do wyboru
Pan Grzegorz (urodzony w styczniu 1953 r.) do 30 września 2017 r. nie osiągnął podwyższonego wieku emerytalnego wynoszącego dla mężczyzn urodzonych w I kw. 1953 r. – 66 lat i 9 miesięcy. W styczniu 2018 r. ukończy natomiast obniżony wiek emerytalny przewidziany dla mężczyzn od 1 października 2017 r. (65 lat). W maju 2018 r. pan Grzegorz zamierza wystąpić z wnioskiem o emeryturę. ZUS obliczy wówczas wysokość jego świadczenia z uwzględnieniem średniego dalszego trwania życia wynikającego z tablicy obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę lub z tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia obniżonego wieku emerytalnego – w zależności od tego, która wartość będzie dla niego korzystniejsza.
PRZYKŁAD 2
Możliwe wyższe świadczenie
Pani Barbara urodziła się 5 listopada 1954 r. Podwyższony powszechny wiek emerytalny przewidziany dla kobiet urodzonych w IV kw. 1954 r. (60 lat i 8 miesięcy) ukończyła w lipcu 2015 r., a więc przed wejściem w życie ustawy obniżającej wiek emerytalny. Z wnioskiem o emeryturę wystąpiła w kwietniu 2017 r., mając ukończone 62 lata i 5 miesięcy. Obliczając wysokość emerytury, ZUS porównał średnie dalsze trwanie życia dla tego wieku z tablicy obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę (241,7 miesięcy) oraz z tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego (239,9 miesięcy) i przyjął drugą wartość jako korzystniejszą. W związku z wejściem w życie ustawy obniżającej wiek emerytalny pani Barbara może zgłosić wniosek o ponowne obliczenie wysokości emerytury. Dokonując przeliczenia, ZUS porówna wartości średniego dalszego trwania życia z dwóch wymienionych tablic z wartością wynikającą z tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego obniżonego do 60 lat (235,2 miesiąca). Jeśli taki wniosek zgłosi, ZUS przeliczy jej emeryturę z zastosowaniem tej ostatniej tablicy i ustali wyższą od dotychczasowej wysokość świadczenia.
PRZYKŁAD 3
Czasem nic się nie zmieni
Pani Maria urodziła się 10 listopada 1955 r. Podwyższony powszechny wiek emerytalny przewidziany dla kobiet urodzonych w IV kw. 1955 r. (61 lat) ukończyła w listopadzie 2016 r. Z wnioskiem o emeryturę wystąpiła w kwietniu 2017 r., mając ukończone 61 lat i 5 miesięcy. Obliczając wysokość emerytury, ZUS porównał średnie dalsze trwanie życia dla tego wieku z tablicy obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę (250,5 miesiąca) oraz z tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego (246,9 miesięcy) i przyjął drugą wartość jako korzystniejszą. W związku z wejściem w życie ustawy obniżającej wiek emerytalny pani Maria zgłosiła wniosek o ponowne obliczenie wysokości emerytury przez porównanie wartości średniego dalszego trwania życia z dwóch wymienionych tablic z wartością wynikającą z tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego obniżonego do 60 lat, tj. w listopadzie 2015 r. (248,7 miesiące). Wartość ta okazała się mniej korzystna od tej wynikającej z tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego. W związku z tym ZUS nie zmienił wysokości emerytury i wypłaca ją w kwocie dotychczas ustalonej.
PRZYKŁAD 4
Aktywność zawodowa nieco dłuższa
Pan Tomasz urodził się 20 grudnia 1949 r. Podwyższony powszechny wiek emerytalny przewidziany dla mężczyzn urodzonych w IV kw. 1949 r. (65 lat i 8 miesięcy) ukończył w sierpniu 2015 r., a więc przed wejściem w życie ustawy obniżającej wiek emerytalny od 1 października 2017 r. Dotychczas nie wystąpił z wnioskiem o emeryturę, ale zamierza to zrobić w grudniu 2017 r., tuż po ukończeniu 68 lat. Obliczając wysokość emerytury, ZUS porówna średnie dalsze trwanie życia dla tego wieku z tablicy obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę (194,9 miesięcy), z tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego (192,9 miesięcy) oraz z tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego obniżonego do 65 lat (188,8 miesięcy). W związku z tym, że ostatnia z wymienionych wartości będzie najkorzystniejsza, ZUS uwzględni ją przy obliczaniu wysokości emerytury.
Podstawa prawna
Art. 24–26 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.).
Art. 1 pkt 5 i 8 i art. 17 ustawy z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r. poz. 38 ze zm.).
Komunikat prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 24 marca 2017 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (M.P. poz. 292).
Komunikat prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 25 marca 2016 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (M.P. poz. 291).
Komunikat prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 26 marca 2015 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (M.P. poz. 296).
Komunikat prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 26 marca 2014 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (M.P. poz. 245).