Subskrybuj nas na Youtube
Nie będą mogły być niższe od minimalnej renty bez względu na staż pracy ubezpieczonego. Pierwsza grupa osób otrzyma dodatkową podwyżkę w marcu 2018 r.
Od 1 grudnia 2017 r. wejdą w życie kolejne istotne zmiany w systemie emerytalnym. Wszystko za sprawą ustawy z 29 września 2017 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Nowelizacja przewiduje korzystne rozwiązanie dla uprawnionych do emerytury przyznanej z urzędu posiadających krótki staż pracy, którym ZUS podwyższy świadczenie do minimalnej renty. Ograniczenia zostaną natomiast wprowadzone przy nabywaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Nie uzyskają już tego świadczenia osoby uprawnione do emerytury lub spełniające warunki wymagane do przyznania tego świadczenia.
Dotychczas nie wszyscy korzystali
Pierwsza z wprowadzanych zmian dotycząca podwyższenia przyznanych z urzędu emerytur to pokłosie rozwiązań przyjętych w ramach tegorocznej waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych. Przypomnijmy, od 1 marca 2017 r. świadczenia te zostały podwyższone wskaźnikiem waloryzacji (100,44 proc.) nie mniej niż o kwotę 10 zł (w przypadku emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy), 7,50 zł (w przypadku renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy) oraz 5 zł (w przypadku emerytury częściowej). Emerytury, które na koniec lutego 2017 r. nie były objęte gwarancją ich podniesienia do kwoty najniższego świadczenia (przyznane bez wymaganego stażu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej od 20 do 25 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn), podlegały jednak podwyższeniu wyłącznie wskaźnikiem waloryzacji. Znacznie bardziej wzrosły natomiast od 1 marca 2017 r. kwoty najniższych świadczeń. Najniższa emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz renta rodzinna zostały podwyższone z kwoty 882,56 zł do 1000 zł, a najniższa renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy – z kwoty 676,75 zł do 750 zł. I w tym jednak przypadku podwyżka przewidziana była wyłącznie dla takich osób, którym przysługuje gwarancja najniższego świadczenia, a więc świadczeniobiorców posiadających wspomniany wyżej wymagany staż ubezpieczeniowy. Z podwyżki najniższego świadczenia skorzystały więc również osoby uprawnione do emerytury przyznanej z urzędu, ale tylko takie, które posiadały wymagany staż.
Należy bowiem przypomnieć, że osoby te w świetle obecnie obowiązujących przepisów mają dwie gwarancje wysokości nowo przyznanego świadczenia. Emerytura, którą ZUS przyznał im z urzędu, nie może być niższa od pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy oraz od kwoty najniższej emerytury. Druga gwarancja obowiązuje jednak tylko wtedy, gdy osoba uprawniona posiada wymagany staż ubezpieczeniowy. Osoba, która wspomnianego stażu nie posiada, po przeniesieniu przez ZUS z urzędu na emeryturę, musi się liczyć z tym, że gdy po wyliczeniu będzie ona niższa od minimalnej emerytury, nie zostanie podwyższona do tej kwoty, a jedynie do kwoty pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy, która podlega podwyższeniu w kolejnych terminach waloryzacji (wskaźnikiem lub o określoną kwotę).
Taka konstrukcja przepisów sprawiła, że osoby uprawnione do emerytury przyznanej z urzędu, które nie udowodniły wymaganego stażu ubezpieczeniowego, nie mogły de facto skorzystać z podwyżki najniższych świadczeń od 1 marca 2017 r., a ich emerytura została jedynie podwyższona na ogólnych zasadach przewidzianych dla tegorocznej waloryzacji.
Przy następnej waloryzacji
Nowelizacja z 29 września 2017 r. przewiduje przeliczenie emerytur przyznanych z urzędu przed 1 marca 2017 r., które w wyniku tegorocznej waloryzacji zostały ustalone, ze względu na brak stażu uprawniającego do najniższej emerytury, w kwotach niższych odpowiednio od:
1000 zł (w przypadku gdy emerytura została z urzędu przyznana po rencie z tytułu całkowitej niezdolności do pracy), lub750 zł (w przypadku gdy emerytura została z urzędu przyznana po rencie z tytułu częściowej niezdolności do pracy).
Emerytury te zostaną z urzędu podwyższone przez ZUS do wymienionych gwarantowanych kwot. Zgodnie z przepisami nowelizacji podwyższenie nastąpi w ramach waloryzacji od 1 marca 2018 r. z wyrównaniem od 1 marca 2017 r.
Podwyższenie wymienionych emerytur będzie możliwe dzięki wprowadzeniu omawianą nowelizacją nowej gwarancji dla osób, które mają z urzędu przyznaną emeryturę, lecz nie posiadają stażu uprawniającego do podwyższenia jej do kwoty najniższego świadczenia. Tą gwarancją będzie każdorazowo kwota najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (jeżeli emerytura została przyznana po takiej rencie) lub kwota najniższej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy (jeśli emeryt był uprzednio uprawniony do takiego świadczenia). Omawiana regulacja będzie miała zastosowanie przy każdej następnej waloryzacji (przeprowadzonej w roku 2018 lub w latach następnych). Jeżeli w wyniku tych waloryzacji emerytura przyznana z urzędu będzie niższa od nowej kwoty najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy (całkowitej lub częściowej – w zależności od rodzaju renty), zostanie ona podwyższona do tej gwarancji. [przykład 1]
O niektóre świadczenia trudniej
Oprócz tych regulacji dla świadczeniobiorców, nowelizacja przewiduje też dość istotne ograniczenie w ubieganiu się o rentę z tytułu niezdolności do pracy.
Obecne przepisy nie stoją bowiem na przeszkodzie w uzyskaniu tego świadczenia przez osobę, która spełnia warunki wymagane do przyznania emerytury, a nawet osiągnęła już powszechny wiek emerytalny lub – co więcej – ma już przyznaną emeryturę. Rentę mogą więc uzyskać nawet te osoby, które ZUS w przeszłości przeniósł z urzędu na emeryturę, o ile tylko spełniają na nowo warunki wymagane do przyznania świadczenia rentowego. Kłóci się to w sposób oczywisty z obowiązującą w polskim systemie emerytalnym zasadą, że renta z tytułu niezdolności do pracy może przysługiwać nie dłużej niż do ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, a wraz z ukończeniem tego wieku ZUS przyznaje z urzędu emeryturę, odbierając prawo do renty.
Dlatego też w nowelizacji ustawodawca zdecydował się wprowadzić dodatkowy warunek uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy. Prawo do tego świadczenia będą mogły nabyć wyłącznie takie osoby, które obok spełnienia dotychczasowych warunków przyznania renty, nie mają ustalonego prawa do emerytury z FUS ani też nie spełniają warunków wymaganych do jej uzyskania. Oznacza to, że prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy nie będą mogły nabyć osoby, które:
mają ustalone prawo do jakiejkolwiek emerytury z FUS (powszechnej, częściowej, wcześniejszej, przysługującej bez względu na osiągnięty wiek), lubspełniają warunki wymagane do przyznania takiej emerytury.
Uzyskanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy nie będzie natomiast uzależnione od tego, czy wnioskodawca ma ustalone prawo lub spełnia warunki do emerytury pomostowej lub emerytury z innego systemu (np. emerytury rolniczej czy emerytury policyjnej).
Nowelizacja wprowadzi również zasadę, zgodnie z którą osoba uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy straci to prawo w każdym przypadku przyznania emerytury – nie tylko tej przysługującej z urzędu, ale również emerytury przyznawanej na wniosek (przysługującej po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego lub emerytury wcześniejszej). Zmiany będą dotyczyły wyłącznie renty z tytułu niezdolności do pracy przysługującej na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Oznacza to, że nadal – mimo uzyskania prawa do emerytury lub spełnienia warunków do jej przyznania – będzie można uzyskać np. wypadkową rentę z tytułu niezdolności do pracy. I konsekwentnie – nabycie prawa do emerytury przez osobę uprawnioną do takiej renty nie będzie skutkowało utratą uprawnień do świadczenia rentowego.
Zmiany nie obejmą również osób, które przed dniem wejścia ich w życie wystąpiły już z wnioskiem o rentę z ogólnego stanu zdrowia. Jeśli postępowanie o przyznanie tego świadczenia nie zakończy się przed tym dniem, nadal będzie mogło być prowadzone na podstawie dotychczasowych przepisów. Wnioskodawca uzyska więc w takiej sytuacji prawo do renty pomimo posiadania uprawnień do emerytury (lub spełnienia warunków do jej uzyskania), o ile tylko spełni dotychczas obowiązujące warunki wymagane do przyznania renty. ⒸⓅ
!Świadczenia nie zostaną podwyższone od razu po wejściu w życie ustawy, ale dopiero wraz z coroczną waloryzacją, która zostanie przeprowadzona w marcu 2018 r.
PRZYKŁAD 1
Należne wyrównanie
Pani Maria była uprawniona do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy przysługującej w kwocie najniższego świadczenia (od 1 marca 2016 r. – 882,56 zł). W maju 2016 r. ukończyła powszechny wiek emerytalny i została przeniesiona z urzędu na emeryturę. Wyliczona kwota tego świadczenia okazała się niższa od minimalnej emerytury (od 1 marca 2016 r. – 882,56 zł), ale wypłacana była w kwocie gwarantowanej renty z tytułu niezdolności do pracy (od 1 marca 2016 r. – 882,56 zł). W ramach waloryzacji od 1 marca 2017 r. przyznana z urzędu emerytura nie została podwyższona do kwoty najniższej emerytury obowiązującej od 1 marca 2017 r. (1000 zł), gdyż uprawniona posiadała jedynie 15-letni staż składkowy i nieskładkowy. Emerytura wypłacana w kwocie gwarantowanej renty została jedynie podwyższona w ramach waloryzacji świadczeń od 1 marca 2017 r. W związku z wejściem w życie nowelizacji ustawy emerytalnej z 29 września 2017 r. ZUS jeszcze raz obliczy emeryturę pani Marii od 1 marca 2017 r., podwyższając ją do gwarantowanej kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (1000 zł). Jednocześnie wypłaci wyrównanie za okres, w którym emerytura była wypłacana w wysokości niższej od tej nowej gwarancji.
PRZYKŁAD 2
Najniższe świadczenie
Pan Henryk jest obecnie uprawniony do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy przysługującej w kwocie najniższego świadczenia (od 1 marca 2017 r. – 750 zł). W styczniu 2018 r. ukończy powszechny wiek emerytalny i ZUS przeniesie go z urzędu na emeryturę. Pan Henryk ma tylko 17-letni staż składkowy i nieskładkowy. Dlatego też, zakładając, że wyliczona emerytura wyniesie np. 670 zł, nie zostanie podwyższona do kwoty najniższej emerytury (od 1 marca 2017 r. – 1000 zł). Emerytura będzie jednak przysługiwała w kwocie gwarantowanej najniższej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Jeśli od 1 marca 2018 r. kwota tej gwarancji ulegnie podwyższeniu, a wysokość emerytury ustalonej w wyniku przyszłorocznej waloryzacji okaże się niższa od tej gwarancji, to do tej nowej kwoty gwarancyjnej zostanie również podwyższona przysługująca panu Henrykowi renta.
Podstawa prawna
Art. 24a, art. 57, art. 85, art. 87 oraz art. 101a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.).
Art. 1–5 ustawy z 29 września 2017 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. poz. 2120).
