Czego można się spodziewać na maturze z historii? Które okresy historyczne najczęściej pojawiają się na egzaminie? I co warto powtórzyć, gdyby mieć tylko jeden dzień na naukę? Na te pytania odpowiada Dominik Niklas, historyk i prawnik, absolwent Uniwersytetu Gdańskiego i członek Towarzystwa Historiograficznego, który od 14 lat przygotowuje uczniów do matury z historii.
Co będzie na egzaminie z historii? - Na pewno będzie dużo ikonografii w zadaniach, dlatego też warto zaopatrzyć się w lupę na egzamin. Jednym z dwóch najtrudniejszych zadań na maturze w maju 2023 w formule 2023 było właśnie zadanie z mapą – chodziło o bitwę pod Ostrołęką 26 maja 1831 roku, poprawnie rozwiązało je jedynie 10% zdających - mówi Dominik Niklas, twórca kursu maturalnego z historii i autor artykułów historycznych, który popularyzuje wiedzę historyczną w internecie jako sos.matura.historia.
Historyk i prawnik mówi także o pytaniach, które już dawno nie pojawiły się na egzaminie, i które warto mieć na uwadze.
Matura 2024. Rozmowa z historykiem
Ma pan jakieś przeczucia odnośnie tego, co może pojawić się na tegorocznej maturze z historii?
Naturalnie, że mam! Jednak przeczucia to jedno, a rzeczywistość to drugie. CKE nieraz pokazała, że wróżby i przewidywania maturalne niekoniecznie przekładają się na to, co pojawia się w arkuszach, zaskakując tym samym uczniów i nauczycieli. Dlatego też bardziej niż przeczuciom ufam własnym analizom tego, co do tej pory było najczęściej w arkuszach i na tej podstawie mogę wyłonić, jakiego typu zadania są swoistymi pewniakami.
Myślę, że w zadaniach testowych na pewno pojawią się zadania z mapą, karykaturami (te zadania są wysoko punktowane, można za nie zdobyć 3 punkty), na pewno pojawią się zadania z wierszami lub piosenkami jako źródłem do interpretacji, nie zabraknie zadań z analizą drzewa genealogicznego (warto pamiętać, że należy je czytać od lewej do prawej, zwracać uwagę na pokrewieństwo – co to znaczy, że ktoś jest potomkiem „po kądzieli”, „po mieczu”) oraz zadań typu „rozstrzygnij i uzasadnij odpowiedź”.
Na pewno będzie dużo ikonografii w zadaniach, dlatego też warto zaopatrzyć się w lupę na egzamin. Jednym z dwóch najtrudniejszych zadań na maturze w maju 2023 w formule 2023 było właśnie zadanie z mapą – chodziło o bitwę pod Ostrołęką 26 maja 1831 roku, poprawnie rozwiązało je jedynie 10% zdających.
Matura 2024. Tematy, których można się spodziewać patrząc na arkusze egzaminacyjne
Wspomniał pan o arkuszach z poprzednich lat. Jakich tematów dawno nie było? Czego można się spodziewać w tym roku?
W przypadku matury z historii należy osobno spojrzeć na egzamin w formule 2015 (stara formuła) i 2023 (nowa formuła). Już wyjaśniam dlaczego.
/>
Egzamin w formule 2023 różni się od egzaminu w formule 2015 zarówno w kwestii konstrukcji pytań testowych, jak i w kwestii wypracowań – zamiast dotychczasowych 5 tematów, gdzie każde dotyczyło danej epoki historycznej (starożytności, średniowiecza, nowożytności, XIX wieku i historii najnowszej), mamy teraz 3 tematy, w ramach których mogą pojawić wyżej wymienione epoki, czyli zawsze zostaną pominięte dwie epoki. Różnice dotyczą też innego rodzaju polecenia (w tematach w formule 2023 jest zawsze teza, wobec której należy zająć stanowisko w wypracowaniu), w formule 2023 nie pojawiają się materiały źródłowe, które wykorzystuje się do opracowania danego tematu.
Warto, moim zdaniem, skupić się na analizie tematów wypracowań, bowiem wypowiedź argumentacyjna stanowi w arkuszu najwyżej punktowane zadanie (12 punktów w formule 2015, 15 punktów w formule 2023).
Analizując arkusze z 2022 i 2023 roku w formule 2015 (zarówno z maja, jak i czerwca) można zauważyć, że nie pojawiały się w wypracowaniach pytania o starożytne Ateny i wojny grecko-perskie.
W ostatnich latach pytano zarówno o historię średniowiecznej Polski (wpływ przywilejów szlacheckich na rozwój społeczeństwa stanowego w Polsce w XIV–XV wieku, polityka dynastyczna Jagiellonów w XV wieku), jak i o historię powszechną średniowiecza (krucjaty, rywalizacja cesarsko-papieska w X-XII wieku o prymat nad średniowieczną Europą). Nie pojawiały się natomiast pytania np. o rządy pierwszych Piastów, kryzys monarchii wczesnopiastowskiej w I poł. XI w., rozbicie dzielnicowe, zjednoczenie Polski za panowania Władysława Łokietka, czy reformy Kazimierza Wielkiego. Nie pytano też w wypracowaniach o podboje wikingów, Mongołów, wojnę stuletnią czy kryzys religijny w XIV wieku.
Co do nowożytności, nie pytano w ostatnich latach o wojny toczone przez Rzeczpospolitą w XVII w., wojnę o niepodległość Stanów Zjednoczonych w latach 1775–1783, czy rozbiory Rzeczypospolitej w XVIII w. (pojawiały się pytania o unię lubelską w 1569 roku, tolerancję religijną w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII w., wojnę trzydziestoletnią, czy Wielką Rewolucję Francuską).
W 2022 i 2023 roku nie pojawiały się w wypracowaniach pytania o powstanie wielkopolskie, krakowskie czy styczniowe, kongres wiedeński i jego skutki dla Europy, Wiosnę Ludów, czy zjednoczenie Włoch i Niemiec (pytano o politykę Napoleona Bonaparte wobec sprawy polskiej, nowoczesne ruchy polityczne na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX wieku, powstanie listopadowe, rolę kultury w utrzymaniu i kształtowaniu tożsamości narodowej Polaków w XIX wieku. Z historii najnowszej nie pytano w wypracowaniach m. in. o I wojnę światową, traktat wersalski, czy zimną wojnę. Pytano natomiast o sytuację międzynarodową i wysiłek militarny Polaków podczas II wojny światowej, zmiany w rolnictwie od II RP do upadku PRL, przygotowanie II Rzeczypospolitej do wojny obronnej, czy stalinizm w Polsce jako przykład systemu totalitarnego).
Jeśli chodzi o arkusze w formule 2023 w wypracowaniach pojawiały się do tej pory pytania dotyczące średniowiecza (epoka średniowiecza jako „wiekami ciemna”, tendencje decentralizacyjne w państwie polskim w XI-XII wieku, rozbicie dzielnicowe i jego skutki dla Polski, relacje z państwem krzyżackim za panowania dynastii Jagiellonów), nowożytności (rewolucję amerykańską i francuską z końca XVIII wieku, zewnętrzne i wewnętrzne czynniki upadku Rzeczypospolitej w końcu XVIII w.), XIX wieku (warunki do życia Polaków w zaborze austriackim w II poł. XIX wieku) i XX wieku (podobieństwa i różnice pomiędzy nazizmem i stalinizmem, Polskie Państwo Podziemne, blok państw komunistycznych w Europie w latach 1945-1989, wydarzenia zimnej wojny w latach 50. XX wieku).
Nie pojawiały się jak dotąd pytania ze starożytności.
Matura 2024. Najważniejsze okresy historyczne
Czy któreś epoki, okresy historyczne, czy wydarzenia są szczególnie ważne i zawsze pojawiają się na maturze?
Myślę, że mogę tutaj zdecydowanie wskazać XIX i XX wiek.
W arkuszach CKE w formule 2023 (czerwiec 2023) 11 z 22 zadań testowych to były właśnie pytania o XIX i XX w., czyli 50%. Wmaju 2023 takich zadań było 13 z 25 (52%), zaś w arkuszu z grudnia 2022 - 11 z 25(44%). Warto pamiętać o tym, że wiele zadań w arkuszach maturalnych tworzy tzw. wiązkę zadaniową, więc za dane pytanie można dostać 2 a nawet 3 punkty. Uważam, że tym dwóm okresom historycznym należy poświęcić najwięcej uwagi.
Gdyby mieć tylko jeden dzień na powtórzenie historii przed maturą, to co wybrać pana zdaniem?
Jeśli mamy do dyspozycji tylko jeden dzień na powtórki to uważam, że warto porobić sobie osie czasu z zestawieniem najważniejszych wydarzeń z historii Polski i historii powszechnej.
W zadaniach maturalnych w nowej formule nie zapytają nas bowiem o to, w którym roku było wydarzenie X, a o to, czy było ono w tym samym czasie, co wydarzenie Y, czy wcześniej czy później. Warto więc umieć porównywać różne wydarzenia i określić ich chronologię.
Warto też w przygotowaniach do maturyz historii, na tej ostatniej prostej, nie zapominać o rzeczach najważniejszych – należy się porządnie wyspać, dbać o regularne posiłki i pić dużo wody! Nie ma niczego gorszego niż bycie niewyspanym i zmęczonym na egzaminie maturalnym! Łatwo wtedy o pomyłkę a 80%zadań egzaminacyjnych na maturze z historii to zadania otwarte, gdzie trzeba się skupić na poleceniu, żeby nie napisaćani za dużo, ani za mało.
/>
Wszystkim tegorocznym maturzystom polecamy zestaw testów i arkuszy egzaminacyjnych – MATURA 2024.
Publikacje dostępne są na Sklep.infor.pl/matura 2024