Odpowiadamy na wybrane pytania związane z uzyskaniem dotacji, z jej rozliczeniem, a osobom, które dopiero planują uruchomienie placówki, wskazujemy, na co powinni zwrócić uwagę, poszukując lokalu.

Andrzej Wasilewski, ekspert ds. finansowania oświaty i finansów publicznych JST, biegły sądowy
,Liczba żłobków, klubów dziecięcych i oddziałów żłobkowych od wielu lat rośnie. Według najnowszych danych GUS tylko w ub.r. liczba placówek opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 wzrosła o 9,6 proc. w porównaniu z rokiem 2020, a liczba miejsc o 10,4 proc. (łącznie zapewniały miejsca dla ok. 192 tys. dzieci). Co daje się zauważyć - większość żłobków i klubów dziecięcych to placówki prywatne (ok. 75 proc.). Wiele wskazuje na to, że w tym roku i w kolejnych latach zainteresowanie przedsiębiorców tworzeniem tego typu placówek powinno być duże.
Kiedy jest najlepszy czas na uruchomienie placówki? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Ustawa z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1324; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1383; dalej: ustawa żłobkowa) wiąże organizacyjnie sprawowanie opieki z rytmem roku szkolnego. Dziecko w roku, w którym kończy trzy lata, może przebywać w żłobku do 31 sierpnia. Od września powinno trafić do przedszkola. Naturalnym, wynikającym z tego rytmu procesem jest uruchamianie żłobków i klubów dziecięcych z początkiem września. W przypadku osób planujących podjęcie działalności gospodarczej w zakresie prowadzenia opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 wakacje to okres wzmożonych prac przygotowawczych i podejmowania wiążących decyzji, aby móc wystartować w najdogodniejszym czasie. To także czas zapoznawania się z przepisami w zakresie prowadzenia żłobkowej działalności, w tym prawidłowości rozliczeń. Decyzja o uruchomieniu żłobka wymaga bardzo starannej analizy nie tylko uwarunkowań ekonomicznych, lecz także obowiązujących przepisów. Rozwiązania odnoszące się do działań władz szczebla centralnego oraz samorządowych przewidują możliwość uzyskania wsparcia zarówno w trakcie uruchamiania, jak i później w trakcie funkcjonowania żłobka (klubu dziecięcego, opiekuna). Wsparcie to odbywa się zarówno na wniosek podmiotów prowadzących żłobki, jak i na wniosek rodziców dzieci do nich uczęszczających. Odpowiadamy zatem na wybrane pytania związane z uzyskaniem dotacji, z jej rozliczeniem, a osobom, które dopiero planują uruchomienie placówki, wskazujemy, na co powinni zwrócić uwagę, poszukując lokalu.
Unijne zobowiązanie
Polska, przyjmując postulat ze Strategii EUROPA 2020, założyła cel, aby objąć opieką instytucjonalną 33 proc. populacji dzieci w wieku do lat 3. Osiągnięciu tego celu miała służyć ustawa żłobkowa, która wprowadziła alternatywą opiekę w postaci klubów dziecięcych, opiekunów dziennych i niań. Kontynuacją tych starań jest także plan, aby ze środków przewidzianych w Krajowym Planie Odbudowy powstało dodatkowe ponad 35 tys. miejsc opieki dla maluchów. Zainteresowaniu żłobkami sprzyja ponadto wprowadzony przez rząd od 1 stycznia 2022 r. rodzinny kapitał opiekuńczy. ©℗
Pozyskanie finansowania
Podstawa prawna uzyskania wsparcia
PYTANIE Rozważam uruchomienie żłobka, ale chciałbym, aby opłaty, jakie ponoszą rodzice, nie były wygórowane. Jakie mam możliwości pozyskania wsparcia od gminy?
ODPOWIEDŹ W ustawie żłobkowej można znaleźć dwa przepisy, które dają gminom podstawę dotowania opieki nad dziećmi w wieku do lat 3. Pierwszy to art. 60 w ust. 1 ustawy, w którym wskazano, że „podmioty (…) prowadzące żłobek lub klub dziecięcy lub zatrudniające dziennych opiekunów (…), mogą otrzymać na dziecko objęte opieką w żłobku lub klubie dziecięcym, lub przez dziennego opiekuna dotację celową z budżetu gminy”. Sformułowanie oznacza fakultatywność. Inaczej mówiąc: udzielenie dotacji zależy wyłącznie od woli gminy, a nie chęci jej otrzymania przez żłobek lub klub dziecięcy.
Natomiast ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U z 2021 r. poz. 305; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1283) w odniesieniu do dotacji celowej udzielanej z budżetu samorządu określa, że zarząd jednostki samorządu terytorialnego, udzielając jej, zawiera umowę (art. 250). Z kolei art. 60 ustawy żłobkowej nakłada na organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego obowiązek określenia uchwałą wysokości i zasad ustalania oraz rozliczania dotacji, w tym określenia kategorii dzieci, na które jest ona przyznawana. Tak więc podstawą do ubiegania się o dotację w danej gminie jest przyjęcie przez jej radę odpowiedniej uchwały. Przy czym wypłata środków nie odbywa się „z automatu”, lecz każdy uprawniony podmiot, który chce je otrzymywać, musi złożyć wniosek i zawrzeć z JST wspomnianą umowę wskazywaną w ustawie o finansach publicznych.
Drugim przepisem pozwalającym na dotowanie przez gminę opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 jest art. 61 ustawy żłobkowej, który stanowi, że gmina - jako inicjator powołania, utworzenia i uruchomienia żłobka - może wyłonić podmiot (spośród utworzonych zgodnie z ustawą żłobkową), który za otrzymywaną dotację poprowadzi organizację opieki sprawowanej w formie żłobka lub klubu dziecięcego czy przez dziennych opiekunów. Wyłonienia tego dokonuje się w trybie ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U z 2022 r. poz. 1327). A zatem art. 61 pozwala gminie na „pozbyć się” wszelkich spraw związanych z prowadzeniem i utrzymaniem własnego żłobka i wyeliminowanie ryzyka z tym związanego. Warto wiedzieć, że można także zaproponować gminie prowadzenie żłobka, który aktualnie działa. Można też, wykorzystując przepisy ustawy z 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 407; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1079), zaproponować gminie wspólne przedsięwzięcie, jego finansowanie i prowadzenie wsparte taką właśnie dotacją na prowadzenie żłobka czy klubu dziecięcego.
Opieka nad maluchami z innej JST
PYTANIE Czy dotacja celowa może być przyznana na dzieci z innej gminy?
ODPOWIEDŹ To zależy od tego, jakie rozwiązania przewidziano w danej JST. Po pierwsze od tego, czy w uchwale dotyczącej dotacji żłobkowej zamieszczono zapis, zgodnie z którym dotacja może zostać przyznana również na dzieci zamieszkałe na terenie innej gminy niż ta, która przyznaje tego typu wsparcie. Po drugie - niektóre gminy zawierają porozumienia w sprawie dotowania żłobków zapewniających opiekę ich małym mieszkańcom. Przykładem takiego rozwiązania może być porozumienie pomiędzy gminami Człuchów i Czarne opublikowane w Dzienniku Urzędowym Województwa Pomorskiego z 24 lutego 2021 r. (poz. 756). Ustalono w nim, że gmina Człuchów przekazuje dotację żłobkom położonym na jej terenie także za dzieci zamieszkałe na terenie gminy Czarne, przy czym jej kosztami obciąża gminę Czarne - w odniesieniu do liczby dzieci objętych opieką żłobków dotowanych przez JST. Takie rozwiązanie wspomaga przedsiębiorców prowadzących żłobki poprzez uproszczenie księgowości, sporządzania rozliczeń, przeprowadzania kontroli i przekazywania środków.
Jeżeli jednak przedsiębiorca będzie pozyskiwać dotację z kilku gmin osobno, powinien pamiętać, że trzeba również oddzielnie te środki ewidencjonować i rozliczać. Każda z tych jednostek będzie także uprawniona do kontrolowania wydatkowania dotacji przez nią udzielonej.
Zaprzestanie wypłaty
PYTANIE Od dwóch lat prowadzę żłobek i dostaję dotacje od gminy. Gmina planuje otworzyć swój żłobek, obecnie trwa jego budowa. Słyszałem, że burmistrz obawia się, że po jego otwarciu nie będzie mógł już przeznaczać pieniędzy na dotacje dla podmiotów zewnętrznych z uwagi na wysokie wydatki na własny żłobek. Czy rzeczywiście gmina może nie przedłużyć mi dotacji na żłobek?
ODPOWIEDŹ Dotowanie żłobków prowadzonych przez podmioty prywatne nie jest uzależnione od tego, czy gmina prowadzi swój żłobek, czy nie. W stosunku do własnego żłobka JST ustala opłaty za korzystanie ze żłobka oraz za wyżywienie. Kierujący taką placówką jest realizatorem postanowień gminy, a w zakresie ustalonego przez organ stanowiący JST planu nadzoru - podlega wójtowi/burmistrzowi/prezydentowi na takich samych zasadach jak inne żłobki. Prawo przysługujące gminie do określenia odpłatności może się wiązać z polityką wsparcia rodzin i ustalenia opłat na takim poziomie, który - aby ponieść koszty utrzymania przyjętych do żłobka dzieci - wymaga zaangażowania środków gminy. Z tych względów, pomimo posiadania własnego żłobka, zasadnym może być objęcie wsparciem także rodziców, dla których nie wystarczyło miejsc w żłobkach gminnych, i dotowanie placówek prowadzonych przez inne podmioty. Uchwała rady dająca żłobkom (klubom dziecięcym, opiekunom) możliwość otrzymania dotacji musi być respektowana przez organ wykonawczy (wójta/burmistrza/prezydenta), który jest jej realizatorem i jest zobowiązany zawrzeć umowę na udzielenie dotacji, jeśli uprawniony podmiot złoży wniosek w tej sprawie. Wójta zobowiązuje do tego art. 30 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 559; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1561). Regulacja ta, wskazująca zadania włodarza, przypisuje mu m.in. określanie sposobu wykonywania uchwał, a w art. 60 daje mu prawo dokonywania wydatków budżetowych. Warto wiedzieć, że uchwała w sprawie dotacji jest aktem prawa miejscowego i podlega zasadom określonym w ustawie z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1461), dlatego burmistrz nie może zaprzestać jej realizacji. Gdyby jednak organ stanowiący zdecydował o uchyleniu tej uchwały i zaprzestaniu wypłacania dotacji, to musi mieć na względzie odpowiednie vacatio legis i fakt, że budżet jest rocznym planem finansowym, a powiązane z nim umowy stanowiące podstawę wypłaty dotacji z reguły kończą się wraz z upływem roku budżetowego, co ogranicza możliwość zaprzestania wypłaty z dnia na dzień.
Treść umowy
PYTANIE Czy umowa o dotację może wprowadzić dodatkowe wymogi wobec prowadzącego żłobek?
ODPOWIEDŹ Treść umowy dotacji reguluje art. 250 ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z nim umowa ta określa w szczególności:
  • wysokość dotacji, cel lub opis zakresu rzeczowego zadania, na którego realizację są przekazywane środki dotacji;
  • termin wykorzystania dotacji, nie dłuższy niż do 31 grudnia danego roku budżetowego;
  • termin i sposób rozliczenia udzielonej dotacji oraz termin zwrotu niewykorzystanej części dotacji celowej, z tym że termin ten nie może być dłuższy niż terminy zwrotu określone ustawą.
Umowa może też zawierać inne ustalenia wynikające z postanowień uchwały, dotyczące zarówno dzieci objętych opieką (np. zamieszkałych na terenie innych gmin, z niepełnosprawnościami), jak i zakresu wydatków, na które jest przeznaczona dotacja (np. wydatki bieżące), lub celu, któremu służy dotacja (np. organizacja bezpiecznych, zbliżonych do domowych, warunków bytowych opieki nad dziećmi w wieku do lat 3). Należy jednak pamiętać, że organ wykonujący uchwałę nie może wprowadzać postanowień stanowiących (władczych), czyli takich, które są przypisane kompetencyjnie radzie gminy. Postanowienia umowy powinny zawierać doprecyzowanie zapisów ustawowych i zawartych w uchwale albo opisywać sposób realizacji kompetencji przypisanych wójtowi, takich jak np. rozliczenie dotacji i kontrola prawidłowości jej wydatkowania.
Częstotliwość wypłat
PYTANIE Gmina proponuje mi wypłacanie dotacji celowej w cyklach kwartalnych, a nie miesięcznych? Czy to prawidłowe?
ODPOWIEDŹ Tak, rytm wypłacania dotacji zależy od ustaleń umowy dotacji celowej. Rozwiązaniem odróżniającym dotacje żłobkowe od dotacji oświatowych są postanowienia związane z częstotliwością ich wypłacania i rozliczania. O ile ustawa z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1930; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1116) narzuca wypłacanie poszczególnych części dotacji w rytmie miesięcznym, o tyle w przypadku żłobków mogą to być okresy dowolne. Dlatego w praktyce można spotkać rozwiązania, w których gmina w ramach jednego roku budżetowego zawiera dwie umowy odnoszące się np. do okresów roku szkolnego, tzn. styczeń-sierpień oraz wrzesień-grudzień, wiążąc z tymi terminami także rozliczanie dotacji. Ustalenia o częstotliwości i terminach wypłacania części dotacji powinny znaleźć się w zapisach umowy (kwartalne, miesięczne, inne uzgodnione przez strony).
Zlecenie od gminy
PYTANIE Miasto nie udziela żłobkom dotacji, ale zapowiedziało zorganizowanie konkursu/przetargu na miejsca w żłobkach dla tych dzieci, które z powodu braku miejsc nie zostaną przyjęte do miejskiego żłobka. Wybrane zostaną placówki, które zaoferują najmniejszą kwotę miesięczną za opiekę nad dzieckiem w wieku do lat 3. Jako oferent musiałabym zagwarantować, że do dzieci skierowanych z miasta będę stosowała opłaty za pobyt i wyżywienie na warunkach, jakie obowiązują w żłobkach miejskich. Czy do ewidencji żłobków można zgłosić, że część miejsc będzie objęta opłatami w wysokości X, a część opłatami Y? Jak wydatkować otrzymane od miasta pieniądze? Na wszystkie dzieci czy tylko na te skierowane?
ODPOWIEDŹ Jak wspomniano wyżej, ustawa żłobkowa reguluje sprawę dotacji w dwóch różniących się zasadniczo artykułach, tj art. 60 i art. 61. O ile rozumienie treści art. 60 jest oczywiste - podmioty „mogą otrzymać na dziecko objęte opieką (…) dotację celową z budżetu gminy” -- i odnoszone do dotacji uzależnionej od liczby dzieci w żłobku, o tyle właściwe odczytanie intencji wynikających z art. 61 nastręcza sporo trudności. Z treści tego przepisu wynika, że:
  • Wójt może zlecić organizację opieki sprawowanej w formie żłobka, klubu dziecięcego lub dziennego opiekuna (art. 61 ust. 1). Istotnym jest tu zapis odnoszący do „formy”, oznaczający, że dotacja z art. 61 nie dotyczy liczby dzieci, jak ta wskazana w art. 60, lecz ujmuje zadanie prowadzenia żłobka, klubu dziecięcego lub zatrudnienia dziennego opiekuna jako całość. Takie zlecenie opieki w formie żłobka zbliżone jest do dotacji podmiotowej udzielanej szkołom i przedszkolom. Dotacja udzielana jest tu nie „na” np. 16 dzieci objętych opieką żłobka, lecz „w celu” np. zapewnienia 16 dzieciom opieki prowadzonej w formie żłobka. A więc całość organizacyjna zapewnia odpowiedniej liczbie oddziałów (klas) i dzieci (uczniów) opiekę (kształcenie, wychowanie). Przepisu nie należy interpretować rozszerzająco, ograniczając cel tej dotacji do „części żłobka”, „liczby miejsc w żłobku” itp.
  • Zlecenie opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 może nastąpić wyłącznie w trybie przewidzianym ustawą z 23 kwietnia 2003 r. o pożytku publicznym i wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1327). Ustawa ta wskazuje na udzielanie dotacji celowych poprzez finansowanie lub dofinansowywanie zadań zleconych do realizacji (art. 12 ust. 1 pkt 1 lit. e). Ponieważ, jak wskazałem wyżej, zlecenie zadania polega na „sprawowaniu opieki w formie” (a nie fragmencie czy części formy, jaką jest żłobek), to konkurs może dotyczyć:
a) powierzenia wykonania zadań publicznych (tu: np. prowadzenia żłobka lub klubu dziecięcego) albo
b) wspierania wykonywania zadań publicznych (tu: np. dotacji na koszt utrzymania lokalu, przekazania lokalu na czas prowadzenia żłobka itp.).
  • Żłobek ma obowiązek określenia w statucie warunków przyjmowania dzieci, z uwzględnieniem preferencji dla rodzin wielodzietnych i dzieci niepełnosprawnych, oraz zasady ustalania opłat za pobyt i wyżywienie w przypadku nieobecności dziecka w żłobku lub klubie dziecięcym (art. 11 ustawy żłobkowej). Ponadto z art. 27 ust. 4 ustawy żłobkowej wynika, że rejestr zawiera informacje odnoszące się do liczby miejsc oraz wysokość opłat w żłobku lub klubie dziecięcym. Z tych powodów nie powinno mieć miejsca rezerwowanie miejsc, na które zostaną przyjęte dzieci wskazane przez gminę, oraz różnicowanie opłat w zależności od tego, czy dziecko jest umieszczone w żłobku przez rodzica, czy przez gminę.
Ustawa przewiduje konieczność zawierania umów pomiędzy żłobkiem a rodzicami dzieci, ale nie przewiduje możliwości ingerencji gminy w te umowy. W pytaniu pojawia się konieczność zagwarantowania opłat na warunkach miejskich, tymczasem takie działanie byłoby niezgodne z prawem i niedozwolone oraz naruszałoby swobodę zawierania umów między przedsiębiorcą prowadzącym żłobek a rodzicami korzystającymi z jego usług opieki. Nie mogą więc istnieć dwie różne opłaty - „za miejsce w żłobku” i „za miejsce w żłobku z dopłatą gminy”. Ze strony gminy byłoby to złamanie podstawowej zasady opisanej w art. 43 ustawy o finansach publicznych, która w omawianej sytuacji prawo realizacji zadań finansowanych ze środków publicznych przyznaje wszystkim podmiotom wskazanym w art. 8 ust. 1 ustawy żłobkowej.
Nie powinna zatem wystąpić sytuacja, w której konieczne będzie udowadnianie, że dotacja związana z prowadzeniem opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 została wydatkowana na „konkretnie wskazane przez gminę dzieci”.
Zasady rozliczania
Księga przychodów i rozchodów
PYTANIE Prowadzę klub dziecięcy i miasto przekazuje mi dotację na każde dziecko. Działalność rozliczam za pomocą księgi przychodów i rozchodów. Jak prawidłowo księgować otrzymane od gminy środki?
ODPOWIEDŹ Obowiązki związane z prowadzeniem podatkowej księgi przychodów i rozchodów wskazuje rozporządzenie ministra finansów z 23 grudnia 2019 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2544). Ustala ono m.in. szczegółowe warunki, jakim powinna odpowiadać ta księga, oraz szczegółowo reguluje zakres jej prowadzenia. W definicji przychodu zawartej w rozporządzeniu znajdujemy odesłanie do przepisów ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1128, ost. zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1561; dalej: ustawa o PIT). O tym, że dotacja otrzymywana przez żłobek na każde dziecko jest przychodem z działalności gospodarczej, przesądza art. 14 ust. 2 pkt 2 tej ustawy. Takie brzmienie przepisów nie pozostawia wątpliwości, że wpływ dotacji od gminy należy jako przychód wykazać. Będzie do tego właściwa kolumna 8 księgi „Pozostałe przychody”. Podstawą zapisu będzie umowa dotacji i powiązany z nią sposób przekazywania należności na rachunek bankowy przedsiębiorcy potwierdzony przelewem bankowym (wyciąg). Podatkowo przychód z dotacji, jak i ponoszone z niej wydatki w PKPiR są neutralne, tzn. dotacja jest zwolniona z podatku, ale wydatki z niej ponoszone nie stanowią kosztów uzyskania przychodów (art. 21 ust. 1 pkt 129 oraz art. 23 ust. 1 pkt 56 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).
Warto zauważyć, że dofinansowanie przyznane przez ZUS rodzicom w oparciu o wnioski składane na podstawie ustawy o rodzinnym kapitale opiekuńczym, a przekazywane bezpośrednio do żłobka, dotacją nie jest. Rozliczenie wpływu tych środków powinno odbywać się w stosunku do każdego kontrahenta (rodzica) i będzie traktowane jako sprzedaż usług ujmowana w kolumnie 7 księgi „Wartość sprzedanych towarów i usług”.
Podatek
PYTANIE Czy jeżeli zgodnie z umową część kwoty dotacji przeznaczę na wynagrodzenie osoby prowadzącej żłobek, to powinienem zapłacić podatek dochodowy?
ODPOWIEDŹ Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dotacja żłobkowa jest przychodem z działalności gospodarczej, ale jednocześnie art. 21 ust. 1 pkt 129 ustawy o PIT stanowi, że dotacje, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, otrzymane z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego, z zastrzeżeniem ust. 36, są wolne od podatku dochodowego. Z kolei art. 21 ust. 36 ustawy o PIT dodaje, że zwolnienie od opodatkowania nie ma zastosowania do tej części dotacji otrzymanej na prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, która na podstawie odrębnych przepisów została przeznaczona na wynagrodzenie osoby fizycznej prowadzącej tę działalność i ma głównie zastosowanie do dotacji podmiotowych udzielanych z budżetów JST jednostkom oświatowym. Zatem w przypadku żłobka - o ile oczywiście uchwała i umowa przewidywały możliwość sfinansowania z dotacji wynagrodzenia przedsiębiorcy jako osoby prowadzącej żłobek, klub lub będącej opiekunem dziecięcym - podatkowi będzie podlegała właśnie ta część dotacji. Dodajmy, że środki z budżetu gmin przekazane w formie dotacji zgodnie z art. 126 ustawy o finansach publicznych podlegają szczególnym zasadom rozliczania, o czym z pewnością będzie postanowione w umowie o dotację. Dla przedsiębiorcy oznacza to najczęściej konieczność takiego wyodrębnienia w prowadzonej księgowości zarówno przychodów, jak i powiązanych z nimi kosztów, aby możliwa była ich bezsprzeczna identyfikacja - i to bez względu na sposób prowadzenia księgowości (księgi rachunkowe lub PKPiR).
Wiek dzieci
PYTANIE Jaki może być wiek dziecka, które przyjmuję do żłobka, żeby przysługiwała na nie dotacja i została ona uznana za wydaną prawidłowo?
ODPOWIEDŹ W art. 2 ust. 3 ustawy żłobkowej wskazano, że opieka nad dzieckiem może być sprawowana do końca roku szkolnego (czyli do 31 sierpnia każdego roku kalendarzowego), w którym dziecko ukończy trzeci rok życia (czyli np. także te, które urodzone np. 2 stycznia 2019 r.,w sierpniu br. będzie mieć trzy lata i osiem miesięcy). Natomiast w przypadku gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym, opieka może trwać do ukończenia w roku szkolnym czwartego roku życia (czyli np. także te, które urodzone np. 2 stycznia 2018 r., w sierpniu br. będzie mieć cztery lata i osiem miesięcy). Przyjęcie dziecka do żłobka w tym drugim przypadku jest możliwe na uzasadniony wniosek rodziców, który zawiera oświadczenie o przeszkodach w objęciu dziecka wychowaniem przedszkolnym.
Dłuższa nieobecność
PYTANIE Czy dotacja przysługuje, jeśli dziecko jest zapisane do żłobka, ale nie jest obecne przez dwa lub trzy miesiące?
ODPOWIEDŹ Co do zasady wynikającej z art. 60 ustawy żłobkowej dotacja przysługuje „na dziecko objęte opieką”. Może zatem pojawić się pytanie: czy można objąć opieką kogoś, kogo fizycznie w placówce nie ma? I tak zadania żłobka wskazuje art. 10 ustawy, w którym czytamy, że ma on zapewnić opiekę pielęgnacyjną oraz edukacyjną (do 10 godz. dziennie względem każdego dziecka) przez prowadzenie zajęć zabawowych z elementami edukacji. Przy czym żłobek musi uwzględniać indywidualne potrzeby dziecka, jak też prowadzić zajęcia opiekuńczo-wychowawcze i edukacyjne, uwzględniające rozwój psychomotoryczny dziecka, właściwy do wieku dziecka. Zaś z kolejnego artykułu (art. 11) dowiadujemy się, że statut musi określać zasady ustalania opłat za pobyt i wyżywienie w przypadku nieobecności dziecka w żłobku lub klubie dziecięcym. Z tak sformułowanych zapisów ustawy należy wyciągnąć wniosek, że dotacja przysługująca na „dziecko objęte opieką” nie oznacza dziecka „faktycznie obecnego” w żłobku. Potwierdził to wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie (sygn. akt I SA/Kr 211/13). Wprawdzie wydany był w ówczesnym stanie prawnym (przed 1 stycznia 2018 r.), jednak kluczowe wnioski są dalej aktualne, tak więc różnicowanie dotacji pod względem faktycznej ilości dni, w których dzieci przebywają w placówce, czy ilości godzin, w ciągu których sprawowana jest nad nimi opieka, jest całkowicie nieuprawnione. Podobnie stwierdziła Regionalna Izba Obrachunkowa w Krakowie (uchwała z 26 lutego 2014 r.; sygn. KI-411/79/14). Stwierdziła ona mianowicie, że „objęcie dziecka opieką, o czym mowa w art. 60 ust. 1 ustawy, oznacza przyjęcie dziecka do żłobka lub klubu dziecięcego na warunkach określonych w statucie danego podmiotu, co wynika z art. 11 ust. 2 pkt 3 ustawy. Dotacja przyznawana jest na dziecko objęte opieką, niezależnie od tego, czy jest obecne, czy też nie”.
Jak już wcześniej omówiono, rada gminy posiada uprawnienie - wynikające z art. 60 ust. 2 ustawy żłobkowej - do określenia uchwałą zasad ustalania oraz rozliczania dotacji celowej. Z kolei organ wykonawczy określa sposób jej wykonania i zawiera umowę na dotację celową, jednak nie może to prowadzić do powstania nowych, nieznanych uchwale uregulowań, wymogów czy obowiązków. Uchwała w sprawie dotacji dla żłobków jako akt prawa miejscowego nie może być uzupełniana, rozbudowywana czy rozszerzana działaniami podmiotów je realizujących, albowiem zgodnie z art. 94 Konstytucji RP organy samorządu terytorialnego ustanawiają akty prawa miejscowego na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Wydanie zarządzenia przez organ wykonawczy JST zapewniającego sprawną realizację uchwały lub zawarcie umowy nie może zaś naruszać określonych aktem prawa miejscowego uregulowań. Nie może też zawierać zapisów nieprzewidzianych przez ten akt lub inne, mające zastosowanie w sprawie ustawy.
Warto też zaznaczyć, że od 1 stycznia 2018 r. obowiązuje dodany do ustawy żłobkowej art. 18b, który stanowi, że „w przypadku nieobecności dziecka w żłobku lub klubie dziecięcym dyrektor żłobka lub klubu dziecięcego może przyjąć na miejsce tego dziecka na czas jego nieobecności inne dziecko, na podstawie umowy z jego rodzicami”. Oznacza to, że w tym przypadku dotacja będzie przysługiwała wyłącznie w związku z pobytem dziecka przyjętego „na miejsce dziecka objętego opieką”, a nie za dwójkę zapisanych na jedno miejsce dzieci.
Równoległe uczęszczanie dziecka do dwóch klubów dziecięcych
PYTANIE Dziecko uczęszczające do mojego klubu przebywało w nim tylko przez pół miesiąca. Rodzice nieobecność tę tłumaczyli chorobą malucha. Jednak sytuacja ta się powtórzyła w kolejnym miesiącu. Przez przypadek dowiedziałam się, że dziecko jest także zapisane do innego klubu i to w nim przebywa w okresie, w którym według zapewnień rodziców choruje. Czy ta sytuacja może mieć wpływ na dotację, jaką otrzymuję na to dziecko? Czy będę musiała ją zwrócić?
ODPOWIEDŹ To zależy od ustaleń wynikających zarówno z umowy zawartej z gminą w sprawie dotacji, jak i pośrednio z umowy zawartej z rodzicami dziecka objętego opieką. Co do zasady - a potwierdziły ją m.in. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 10 marca 2015 r., sygn. akt I SA/Kr 2012/14 czy uchwała nr 255/G319/D/14 Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku z 19 grudnia 2014 r. - gmina nie może uzależniać przyznania dofinansowania dla prywatnego żłobka od kryterium frekwencyjnego; ani dotacja nie może zależeć od liczby godzin opieki sprawowanej nad dzieckiem. Nie powinna więc wystąpić konieczność zwrotu dotacji za czas, gdy dziecko choruje. Można jednak spotkać się z sytuacją, gdy dziecko nie uczęszcza do żłobka lub klubu, zaś prowadzący jest przekonany, iż nieobecność ta jest związana z jego chorobą, a okaże się, że uczęszcza ono do innego żłobka lub klubu dziecięcego. W takiej sytuacji gmina może zażądać zwrotu dotacji jako nienależnie pobranej, i to wraz z odsetkami. Właśnie tego typu sytuacje winny być przewidziane i umowami opisane, z wyraźnym oznaczeniem, kto i w jakim zakresie odpowiada za przedstawioną sytuację.
Kapitał rodzicielski
PYTANIE Jak zaksięgować i rozliczyć pieniądze otrzymane z kapitału rodzicielskiego? Rodzice w całości opłacili rachunki za wcześniejsze miesiące, a ZUS przysłał łączną kwotę za kilka miesięcy.
ODPOWIEDŹ Ustawa z 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym (Dz.U. z 2021 r. poz. 2270) przewiduje dofinansowanie obniżenia opłaty za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna w kwocie 400 zł, jednak nie więcej niż wynosi opłata ponoszona przez rodziców za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna. Ustawa wyraźnie precyzuje, że dopłata przysługuje na wniosek rodziców, jej celem jest obniżenie opłaty rodzica, a jej przekazanie odbywa się bezpośrednio na rachunek bankowy podmiotu prowadzącego opiekę nad dzieckiem w terminie do 20. dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Z tak ułożonej procedury przekazywania dofinansowania wynikają następujące zasady postępowania w ewidencji księgowej podmiotu prowadzącego żłobek:
  • ewidencja należności i zobowiązań powinna być prowadzona w odniesieniu do każdego dziecka objętego opieką żłobka;
  • podstawą naliczeń (przypisów) należności jest umowa z rodzicem (prawnym opiekunem) dziecka;
  • wpływ opłaty za opiekę - w odniesieniu do konkretnego dziecka i bez względu na to, kto ją wnosi - powoduje, że saldo rozliczeń może wykazywać niedopłatę lub nadpłatę.
W sytuacji opisanej w pytaniu powstanie nadpłata w rozrachunkach wobec rozliczeń związanych z dzieckiem, na które ZUS przekazał środki. Przykładowo za okres czterech pierwszych miesięcy br. mogła to być kwota nawet 1600 zł. W sytuacji powstania tego typu nadpłaty rodzice przez kolejne miesiące mogą nie wnosić opłat za żłobek, i to zarówno z tytułu opieki, jak i za wyżywienie, gdyż na ich wniosek powstałą nadpłatę można zaliczyć na wskazane opłaty należne lub dokonać zwrotu na podane przez rodziców konto. Ideałem byłoby, gdyby w zawieranych z rodzicami umowach taka sytuacja została uregulowana, i to już na etapie przyjmowania dziecka do żłobka, żeby strony wiedziały, jak będą postępować z nadpłatą. W większości przypadków jednak umowy przewidują jedynie to, jak zachowają się strony w sytuacji, gdy wystąpią zaległości w opłatach, nie biorąc pod uwagę opisanej wyżej sytuacji. Na marginesie należy dodać, że wbrew niektórym twierdzeniom dofinansowanie przekazywane przez ZUS nie jest dotacją, a jego wydatkowanie nie podlega odrębnemu rozliczaniu.
Tworzenie ZFŚS
PYTANIE Od września będę prowadzić w jednej miejscowości cztery żłobki połączone w jeden zespół. Jako osoba prowadząca działalność gospodarczą jestem pracodawcą dla ponad 50 pracowników. Czy mam obowiązek tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, mając na względzie łączne zatrudnienie, czy należy każdy ze żłobków traktować jako oddzielny zakład pracy? Czy z dotacji mogę pokryć odpis na ZFŚS?
ODPOWIEDŹ Podstawowe obowiązki pracodawcy i zasady zawierania umów z pracownikami żłobka wynikają z ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; dalej: k.p.). Umowa o pracę wskazywać musi miejsce wykonywania pracy (art. 29 k.p.). Nie zmienia to faktu, że dla czterech prowadzonych przez jeden podmiot żłobków pracodawca jest jeden. Pracodawca, który zatrudnia co najmniej 50 pracowników, ma obowiązek ustalić regulamin pracy (art. 77[2] k.p.). Podobną granicę 50 pracowników (w przeliczeniu na pełne etaty) ustala ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 923), która zobowiązuje pracodawcę do utworzenia ZFFŚ. Oba przepisy wskazują też, że zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników (w przeliczeniu na pełne etaty) tworzą fundusz i regulamin pracy na wniosek zakładowej organizacji związkowej. Są to obowiązki egzekwowalne przez inspekcję pracy. W sytuacji opisanej w pytaniu pracodawca musi zatem utworzyć ZFŚS i przekazywać na jego konto odpowiednie, przewidziane przepisami odpisy. Odrębnym zagadnieniem jest możliwość sfinansowania dotacją celową przekazywanego odpisu. Należy pamiętać, że wydatkowanie dotacji polega na „fizycznym zużyciu” pieniądza, czyli dokonaniu wydatku poprzez realizację przelewu czy zapłatę gotówką. Obowiązki związane zaś z finansowaniem odpisu ZFŚS ustawa dzieli na dwa terminy, tj.:
  • 30 maja, gdzie należy zasilić rachunek funduszu kwotą stanowiącą 75 proc. planowanego rocznego odpisu, oraz
  • 30 września, kiedy przekazujemy pozostałe 25 proc. rocznego odpisu.
Ponieważ dotacja na żłobki jest dotacją celową udzielaną na podstawie uchwały obowiązującej w danej gminie, to jej przeznaczenie i wydatkowanie może się między poszczególnymi JST różnić. Jeżeli dotacja udzielona jest na pokrycie wydatków bieżących związanych z zapewnieniem opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 i obejmuje okres całego roku budżetowego, to oczywiście obowiązkowy, wynikający z przepisów wydatek pracodawcy stanowi podstawę ujęcia go w rozliczeniu jej wydatkowania. Problemy mogą pojawić się w sytuacji, gdy dotacja będzie udzielona w trakcie roku - czy do rozliczenia przyjąć proporcjonalną kwotę funduszu, czy faktyczne, przekazane na rachunek funduszu kwoty w okresie obowiązywania umowy. Należałoby tę kwestię przewidzieć i doprecyzować w umowie dotacji, aby na etapie rozliczenia lub kontroli nie stwarzały one różnic interpretacyjnych. Każdy z przedstawionych sposobów jest akceptowalny i poprawny, a dla dobra zarówno żłobka, jak i JST należałoby to dookreślić w umowie.
Zmiana stawki żywieniowej
PYTANIE Czy można w trakcie miesiąca zmieniać stawkę za żywienie dziecka w żłobku i klubie dziecięcym? Jak to zrobić prawidłowo?
ODPOWIEDŹ Nie ma przeszkód w wielokrotnym ustalaniu stawki żywieniowej w ciągu roku czy nawet miesiąca. Trzeba jedynie pamiętać o kilku zasadach. Po pierwsze, w statucie żłobka lub klubu dziecięcego musi być określone, w jaki sposób będzie ona ustalana za okres, w którym dziecko nie korzysta ze żłobka, gdyż jest nieobecne (art. 11 ust. 2 pkt 4 ustawy żłobkowej). Po wtóre, ustawa zobowiązuje rodziców do wnoszenia opłat za wyżywienie (art. 23). Po trzecie opłaty za wyżywienie w żłobkach i klubach dziecięcych prowadzonych przez JST lub dziennych opiekunów zatrudnianych przez JST ustala organ stanowiący danej JST w formie uchwały. Każda instytucja opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 jest zaś zobowiązana ujawnić w rejestrze żłobków i klubów dziecięcych (prowadzonym przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta) wysokość opłat (art. 27 ust. 4 pkt 10 oraz art. 46 ust. 2 pkt 8 ustawy żłobkowej). Zgodnie z postanowieniami art. 35 ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy żłobkowej zmianę wysokości opłaty za wyżywienie należy zgłosić w terminie trzech dni od jej dokonania. Z ustawy wprost nie wynika, że żłobek lub klub dziecięcy powinien zawierać z rodzicami przyjmowanego dziecka umowę. Z art. 18b można wyczytać intencję ustawodawcy, że jednak jakieś umowy na linii rodzic-instytucja opieki są pożądane. Obowiązuje tu zasada swobodnego zawierania umów wynikająca z art. 353[1] kodeksu cywilnego. Rolą umowy zawieranej pomiędzy rodzicami a podmiotem prowadzącym żłobek jest wyeliminowanie ryzyka, jakie może nieść brak precyzyjnych ustaleń w zakresie praw i obowiązków obu stron. Zasady wnoszenia opłat za wyżywienie, częstotliwość ich ustalania, przyczyny i sposób wprowadzenia nowych stawek, zasady zwrotu lub zwolnienia z opłaty - powinny być także uregulowane umową. Można określić w niej sposób informowania o nowej wysokości odpłatności i czy wymaga ona podpisania aneksu (nowego brzmienia umowy), czy też wchodzi do stosowania na zasadzie „braku uzasadnionego sprzeciwu”.
Wyposażenie placu zabaw
PYTANIE Czy można wydać dotację żłobkową otrzymywaną z gminy na wyposażenie placu zabaw w huśtawki, zjeżdżalnie i piaskownicę?
ODPOWIEDŹ Wysokość, zasady ustalania i rozliczania dotacji dla żłobków ustala organ stanowiący JST w uchwale. Uchwała określająca możliwość otrzymania dotacji pozwala dopiero na ubieganie się i zawarcie umowy dotacyjnej. Taka umowa jest obowiązkowa. Umowa może zawierać szczegóły jej wypłaty i raport rozliczenia jej wydatkowania, a nawet sposób wykorzystania dotacji. Gmina może narzucić pewien sposób, w jaki można tę dotację wydatkować (oczywiście w granicach celu dotacji), np. „na wynagrodzenia osób zatrudnionych w celu zapewnienia sprawowania opieki nad dziećmi w wieku do lat 3”. Jeżeli umowa w sprawie dotacji nie będzie zawierała żadnych ograniczeń i będzie sprowadzała się do ogólnej możliwości „sfinansowania wydatków zapewniających organizację i funkcjonowanie opieki nad dziećmi w wieku do lat 3”, to każdy wydatek realizujący ten cel jest uzasadniony i podlega rozliczeniu z udzielonej dotacji.
Warto ponadto zauważyć, że organizacja placu zabaw również podlega przepisom i normom - chodzi tu m.in. o rozporządzenie ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1225) czy normy PN-EN 1176 oraz PN-EN 1177). Przed podjęciem decyzji o budowie placu zabaw należy więc sprawdzić obowiązujące wymogi bezpieczeństwa, a także procedury budowlane - najczęściej rozpoczęcie tego typu inwestycji wymaga zgłoszenia robót budowlanych. Warto też skorzystać z porad projektanta, a przynajmniej odwiedzić stronę UOKiK poświęconą organizacji bezpiecznych placów zabaw (https://www.placezabaw.uokik.gov.pl/).
Zatrudnienie kucharki
PYTANIE W umowie dotacji mam zapis, że dotacja „nie może być przeznaczona na wyżywienie”. Czy oznacza to, że nie można z niej sfinansować zatrudnienia kucharki oraz środków do sprzątania kuchni?
ODPOWIEDŹ Przytoczony zapis z umowy dotacyjnej nie jest precyzyjny. Umożliwia w zasadzie różną interpretację. W przepisach oświatowych w miarę precyzyjnie określono, że odpłatność za wyżywienie w szkole (przedszkolu), która jest ponoszona przez rodziców, jest ograniczona do wartości produktów spożywczych zużytych do przygotowania posiłku, tzw. wsadu do kotła. Wydatki związane z zatrudnieniem personelu stołówki i jej utrzymaniem (gaz, prąd itd.) obciążają organ prowadzący szkołę (przedszkole). Odpłatności za wyżywienie w szkole lub przedszkolu nie podlegają także VAT. Mniej precyzyjnie prawo odnosi się do posiłków przygotowywanych przez podmioty trzecie (catering) na rzecz uczniów szkoły lub przedszkola, wówczas odpowiedź na pytanie, ile ma płacić rodzic, nie jest już tak oczywista. Analogicznie w żłobkach - podmiot prowadzący żłobek ustala wysokość odpłatności za wyżywienie, ale przepisy nie narzucają mu, jak ma to zrobić i co uwzględnić w cenie. Oczywiście na mocy art. 43 ust. 1 pkt 24 lit. b ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT) świadczenie żywienia nie podlega temu podatkowi, ale to, jak traktować opisane w pytaniu wyłączenie finansowania żywienia z dotacji, strony umowy powinny ściśle doprecyzować w umowie. Bardzo trudnym lub wręcz niemożliwym jest w żłobku oddzielenie i ustalenie, które środki czystości i w jakiej ilości posłużyły np. do umycia podłogi w kuchni. Przytoczony w pytaniu zapis może w przyszłości niepotrzebnie komplikować relacje organ dotujący-dotowany. Z tych względów należałoby wskazać w umowie o dotację - jeśli już musi ona zawierać negatywny katalog - które dokładnie wydatki lub ich kategorie ściśle powiązane z zapewnieniem wyżywienia nie będą uwzględniane przy rozliczaniu dotacji. Sensownym wydaje się tu - wzorem przepisów obowiązujących w oświacie - wprowadzenie ograniczenia związanego z zakupem produktów niezbędnych do przygotowania posiłków; pozostałe wydatki można byłoby wtedy z powodzeniem uwzględnić w udzielanej dotacji.
Zatrudnienie pielęgniarki
PYTANIE Kontrola w moim żłobku stwierdziła, że muszę mieć zatrudnioną pielęgniarkę. Czy są jakieś wymogi związane z zatrudnieniem takiej osoby? Żłobek jest czynny ponad 10 godzin dziennie, co przekracza jeden etat. Czy pielęgniarka musi być w żłobku przez cały czas jego funkcjonowania?
ODPOWIEDŹ Zacznijmy od tego, że zgodnie z ustawą z 15 lipca 2011 r. o zawodzie pielęgniarki lub położnej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 551; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 830) zawód taki może wykonywać osoba posiadająca prawo wykonywania zawodu stwierdzone albo przyznane przez właściwą okręgową radę pielęgniarek i położnych; ustawa określa też zadania pielęgniarki. Z kolei ustawa żłobkowa w art. 15 ust. 3 przewiduje dość lakonicznie, że „w żłobku, do którego uczęszcza więcej niż dwadzieścioro dzieci, zatrudnia się przynajmniej jedną pielęgniarkę lub położną”. Dodajmy na marginesie, że wymóg ten nie dotyczy klubów dziecięcych oraz podmiotów zatrudniających dziennych opiekunów. Należy podkreślić, że w cytowanym wyżej przepisie jest mowa o pielęgniarce jako personelu zatrudnionym w żłobku, nie wskazuje on jednak podstawy tego zatrudnienia ani jego wymiaru.
Ponadto ustawa żłobkowa (w art. 16) wskazuje, że opiekunem w żłobku może być osoba posiadająca kwalifikacje pielęgniarki, a ustawa o zawodzie pielęgniarki i położnej uznaje za wykonywanie zawodu pielęgniarki „zatrudnienie na stanowisku pielęgniarki w żłobku lub klubie dziecięcym”. Mając na względzie zadania przypisane do wykonywania zawodu pielęgniarki, zatrudniona w żłobku osoba może (powinna) zapewnić dzieciom objętym opieką m.in.:
  • rozpoznawanie warunków i potrzeb zdrowotnych, w tym objawów nieprawidłowości wymagających skierowania do lekarza;
  • rozpoznawanie problemów pielęgnacyjnych;
  • planowanie i sprawowanie opieki pielęgnacyjnej;
  • udzielanie, w określonym przez lekarza zakresie, świadczeń zdrowotnych.
Pielęgniarka w żłobku odpowiada też za edukację zdrowotną i prowadzenie działań z zakresu promocji zdrowia.
Podsumowując: czas pobytu pielęgniarki w żłobku uzależniony będzie od indywidualnej oceny podmiotu prowadzącego żłobek i zakresu zadań przypisanych pielęgniarce do realizacji. Jeżeli w żłobku zatrudnimy pielęgniarkę na stanowisku opiekunki, a zakres jej obowiązków będzie obejmował także co najmniej wskazane wyżej zadania, to wymóg ustawowy zostanie w pełni spełniony. Możliwe jest także zlecenie pielęgniarce wykonywania jedynie czynności przypisanych wyłącznie do jej zawodu - w wymiarze, jaki będzie niezbędny do ich realizacji. Forma umowy o pracę nie jest tu wymagana.
Choroba dziennego opiekuna
PYTANIE Jako opiekunka dziecięca na własny rachunek zajmuję się pięciorgiem dzieci. Otrzymuję dotację z gminy na każde dziecko w wysokości 250 zł. Ponadto ZUS przelewa mi po 400 zł miesięcznie. Resztę opłaty ponoszą rodzice. Ze względów zdrowotnych muszę przejść zaplanowaną operację, która spowoduje, że do pracy wrócę po rehabilitacji, co może potrwać nawet trzy miesiące. W tej sytuacji rodzice będą musieli dowozić dzieci do oddalonego o 17 km żłobka lub zatrudnić nianię. Czy w tym okresie będzie mi przysługiwała dotacja?
ODPOWIEDŹ W trakcie choroby dziennego opiekuna rodzice mają prawo do zasiłku opiekuńczego na dziecko wypłacanego przez ZUS za okres pełnienia opieki nad dzieckiem. Muszą wówczas przedłożyć dokument, który potwierdza, że dzienny opiekun nie może opiekować się dzieckiem, ponieważ jest chory, np. kopię zwolnienia lekarskiego opiekuna. Zatem taka sytuacja nie zawsze musi się wiązać z zapewnieniem dziecku opieki w innym żłobku (szczególnie przy chorobach krótkotrwałych) i ewentualnym pozbawieniem dziennego opiekuna dotacji. Pytanie wskazuje jednak na dłuższe zwolnienie lekarskie dziennego opiekuna. W takim przypadku mamy de facto do czynienia z zawieszeniem świadczenia usług wobec dziecka objętego opieką dziennego opiekuna. Uchwała dotacyjna winna wskazywać, jakie będzie postępowanie gminy w przypadku usprawiedliwionego zawieszenia świadczenia opieki. Trzeba też pamiętać, że dzienny opiekun za czas zwolnienia lekarskiego - jako osoba prowadząca działalność na własny rachunek i opłacająca obowiązkowe składki - ma prawo do świadczeń wypłacanych przez ZUS w trakcie choroby. Umowa dotacji zawarta pomiędzy gminą a dziennym opiekunem może precyzować, na czym polega wydatkowanie dotacji i jak będzie traktowany przy rozliczeniu dotacji okres usprawiedliwionego zawieszenia działalności spowodowanego np. chorobą. Jest to ważne zarówno dla gminy, którą obowiązuje dbałość o finanse publiczne, jak i dziennego opiekuna, który winien wiedzieć, jak się zachować w takiej sytuacji.
Znacznie bardziej skomplikowana jest dalsza część przedstawionego w pytaniu zagadnienia.
I tak ZUS przekazuje 400 zł wskazanemu przez rodziców żłobkowi, klubowi dziecięcemu lub dziennemu opiekunowi za każdy miesiąc sprawowania opieki. Rodzic w przypadku zmiany żłobka ma obowiązek wskazać nowe miejsce opieki nad jego dzieckiem poprzez złożenie nowego wniosku. We wniosku powinien podać, że wcześniej wniosek był już składany i że informuje o zmianie żłobka/klubu dziecięcego/dziennego opiekuna. Na podstawie tej informacji ZUS przekaże dopłatę do nowego żłobka/klubu dziecięcego/dziennego opiekuna. Natomiast gdy dzienny opiekun zakończy już zwolnienie lekarskie i ponownie podejmie opiekę nad dzieckiem, rodzic ponownie może dokonać zamiany wskazania instytucji, w ślad za czym ZUS przekaże dopłatę dziennemu opiekunowi.
Wymogi lokalowe
Podstawowe przepisy
PYTANIE Gdzie znajdę podstawowe regulacje określające, jakie podstawowe warunki trzeba wziąć pod uwagę, wybierając lokal na żłobek?
ODPOWIEDŹ Podstawowe wymogi lokalowe i sanitarne ustawa żłobkowa formułuje w art. 24 i 25. I tak art. 24 wskazuje bardzo lakonicznie, że lokal, w którym tworzony i prowadzony jest żłobek lub klub dziecięcy, powinien posiadać co najmniej jedno pomieszczenie. W obu rodzajach placówek trzeba zapewnić ponadto możliwość higienicznego spożywania posiłków oraz miejsce na odpoczynek dla dzieci. Z kolei art. 25 ust. 3 ustawy żłobkowej delegował na ministra właściwego do spraw rodziny uprawnienie do wydania (w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia) specjalnego rozporządzenia, które szczegółowo określa wymogi. I tak zgodnie z rozporządzeniem ministra pracy i polityki społecznej z 10 lipca 2014 r. w sprawie wymagań lokalowych i sanitarnych, jakie musi spełniać lokal, w którym ma być prowadzony żłobek lub klub dziecięcy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 72), pomieszczenia tego typu placówek muszą spełniać wymagania określone w przepisach w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, oraz wymagania ochrony przeciwpożarowej dla kategorii zagrożenia ludzi ZL II, określone w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej.
Rozporządzenie określa także inne szczegółowe wymogi związane z pomieszczeniami przeznaczonymi na żłobek lub klub dziecięcy, dlatego korzystnym rozwiązaniem przy adaptacji pomieszczeń na potrzeby żłobka lub klubu dziecięcego będzie zatrudnienie projektanta, który pomoże w utrzymaniu odpowiedniego standardu. Jest to tym bardziej istotne, że spełnienie wymogów sanitarno-lokalowych w przypadku żłobków musi być potwierdzone w decyzji właściwego państwowego inspektora sanitarnego, określającej w szczególności maksymalną liczbę miejsc w żłobku. Dla porównania - w przypadku klubów dziecięcych wystarczające jest potwierdzenie spełnienia powyższych wymogów sanitarno-lokalowych w pozytywnej opinii wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
Cechy lokalu
PYTANIE Na co zwrócić uwagę, poszukując lokalu na prowadzenie żłobka? Jakie cechy mogą być szczególnie przydatne?
ODPOWIEDŹ Poszukując lokalu czy decydując się na przeznaczenie posiadanego lokalu na prowadzenie żłobka, trzeba mieć na względzie bezpieczeństwo powierzonych opiece dzieci. Przepisy są bardzo szczegółowe, tym niemniej warto wskazać kilka kwestii, na które należy zwrócić uwagę.
  • Usytuowanie lokalu. Pomieszczenia żłobka powinny znajdować się na pierwszej kondygnacji nadziemnej budynku i stanowić zwarty zespół przylegających do siebie i powiązanych funkcjonalnie pomieszczeń.
  • Odpowiednia liczba wejść. Lokal powinien posiadać co najmniej dwa wyjścia na zewnątrz, przy czym jednym powinny być drzwi wyjściowe z lokalu, a drugim - inne drzwi lub okno umożliwiające osobom wykonującym pracę w żłobku lub klubie dziecięcym wyjście z dziećmi w bezpieczny sposób, bezpośrednio w bezpieczne miejsce na zewnątrz budynku.
  • Wielkość lokalu. Rozporządzenie dotyczące wymogów lokalowych wskazuje, że wystarczające jest 16 mkw. dla pobytu w pomieszczeniu od trzech do pięciorga dzieci oraz dodatkowo 2 mkw. na każde dziecko, jeżeli pobyt jest nie dłuższy niż 5 godz., lub 2,5 mkw. dla pobytów dłuższych niż 5 godzin.
Ponadto warto zwrócić uwagę na otoczenie - np. sprawdzić, czy jest dostępne bezpieczne parkowanie pojazdów w bezpośrednim sąsiedztwie planowanego żłobka (rodzice z reguły śpieszą się do pracy), czy okna pomieszczeń wychodzą bezpośrednio na ulicę (hałas może utrudnić dzieciom odpoczynek) oraz czy żłobek będzie miał bezpośredni dostęp do terenu otwartego, niedostępnego dla osób postronnych (plac zabaw).
Dodajmy, że ustawa żłobkowa ułatwia przedsiębiorcom wybór i dostosowanie lokalu, albowiem w jej art. 25 ust. 2c wprost zobowiązano zarówno wójta/burmistrza/prezydenta, jak i powiatowego inspektora sanitarnego i komendanta powiatowego Państwowej Straży Pożarnej do udzielania wyjaśnień oraz przekazywania wytycznych w sprawie warunków lokalowych i sanitarnych, jakie musi spełniać lokal, w którym ma być prowadzony żłobek lub klub dziecięcy. Przed podjęciem decyzji o najmie lub zakupie lokalu przeznaczonego na żłobek lub klub dziecięcy warto z tego uprawnienia skorzystać.
Wymogi wobec klubu dziecięcego
PYTANIE Dysponuję dwukondygnacyjnym lokalem, który zajmuje pierwsze piętro i poddasze budynku. Czy mogę go zaadoptować na klub dziecięcy?
ODPOWIEDŹ Rozporządzenie w sprawie wymagań lokalowych i sanitarnych, jakie musi spełniać lokal, w którym ma być prowadzony żłobek lub klub dziecięcy, bardzo precyzyjnie określa, jaki lokal może być dopuszczony do użytkowania jako klub dziecięcy. Poza wymogami związanymi z wielkością powierzchni, wysokością pomieszczeń oraz temperaturą w nich panującą, a także ich wietrzeniem, wspomina się w nim m.in. o takich elementach jak meble, nocniki czy zabawki i wyposażenie. Ponadto klub dziecięcy obowiązują także przepisy z zakresu ochrony przeciwpożarowej, tj. ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 869 ze zm.). Akt ten w szczególnych wypadkach przewiduje możliwość zastosowania pewnych odstępstw od rygorystycznych norm, jednakże nawet wtedy dopuszcza się prowadzenie klubu dziecięcego tylko wówczas, gdy lokal znajduje się na pierwszej kondygnacji nadziemnej budynku i stanowi zwarty zespół przylegających do siebie i powiązanych funkcjonalnie pomieszczeń przeznaczonych na prowadzenie klubu dziecięcego. Oceny konkretnego lokalu pod kątem spełnienia wymogów przeciwpożarowych dokonać może komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, jest także władny wydać zgodę na zastosowanie przez przedsiębiorcę rozwiązań zamiennych.
Czy taras jest potrzebny
PYTANIE Czy lokal przeznaczony na klub dziecięcy musi mieć taras lub balkon do werandowania dzieci?
ODPOWIEDŹ Przepisy odnoszące się do wymagań, jakie muszą spełniać pomieszczenia przeznaczone na klub dziecięcy, nie zawierają wymogu tzw. werandowania dzieci. Wspomina się w nich tylko o zapewnieniu możliwości otwierania co najmniej 50 proc. powierzchni okien (jeśli pomieszczenia nie są wyposażone w wentylację mechaniczną lub klimatyzację). Wskazuje się też, że pomieszczenia przeznaczone na pobyt dzieci powinny być wietrzone w ciągu dnia co najmniej cztery razy przez co najmniej 10 min, o ile nie są wentylowane poprzez instalację wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej lub klimatyzowane.
Wynika z tego, że nie istnieje konieczność posiadania tarasu lub balkonu, jednak jeżeli klub dziecięcy będzie dysponował lokalem z dostępem do tarasu lub balkonu - należy przede wszystkim zabezpieczyć możliwość niekontrolowanego znalezienia się na nim dziecka oraz odpowiednio zabezpieczyć i przeciwdziałać możliwości wspięcia się dziecka na elementy konstrukcyjne lub przedostania się poza ogrodzenie tarasu lub balkonu. ©℗

poleca