Dyrektorka szkoły w okresie ferii świąteczno-zimowych udała się na urlop. Nie upoważniła żadnego pracownika do zatwierdzania operacji finansowych podczas swojej nieobecności, jednocześnie oświadczyła księgowej, że w tym okresie nie będzie podpisywała żadnych dokumentów. Doprowadziło to do sytuacji, że nie wypłacono w terminie wynagrodzeń pracownikom administracji i obsługi szkoły, a także zagrożona była terminowa wypłata wynagrodzeń dla nauczycieli.

Organ prowadzący podjął działania w celu zapobieżenia niekorzystnym następstwom zaniechania dyrektorki. W uzgodnieniu z bankiem uzupełniono kartę wzoru podpisów o podpis nauczyciela zastępującego dyrektorkę w czasie jej nieobecności, co umożliwiło wypłaty wynagrodzeń z jednodniowym opóźnieniem oraz zapłatę bieżących faktur, by uniknąć niedotrzymania terminów zapłaty. Czy burmistrz może odwołać dyrektorkę w trybie natychmiastowym ze stanowiska?
Artykuł 66 ust. 1 pkt 2 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (dalej u.p.o.) daje organowi prowadzącemu szkołę uprawnienie do odwołania ze stanowiska kierowniczego nauczyciela w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia w razie zaistnienia szczególnie uzasadnionego przypadku. Czy tak mogą być ocenione wskazane okoliczności? Zachowanie dyrektora szkoły polegające na świadomym doprowadzeniu do zaniechania terminowych wypłat wynagrodzeń pracowników szkoły należy traktować jako naruszenie praw pracowniczych, mieszczących się w pojęciu „przypadku szczególnie uzasadnionego”, o jakim stanowi art. 66 ust. 1 pkt 2 u.p.o. Tak uznał WSA w Białymstoku w wyroku z 1 grudnia 2020 r. (sygn. akt II SA/Bk 726/20).
Lekkomyślne zachowanie
Zdaniem sądu organ prowadzący nie może tolerować tak lekkomyślnego i nieodpowiedzialnego zachowania dyrektora szkoły. W ocenie sądu tego typu zaniechanie osoby na stanowisku kierowniczym, odpowiedzialnej za prawidłowe funkcjonowanie placówki, choćby było jednorazowe, kwalifikuje się jako „szczególnie uzasadniony przypadek”, o jakim stanowi art. 66 ust. 1 pkt 2 u.p.o. Warto wskazać, że białostocki WSA nie podzielił stanowiska wojewody podlaskiego, który stwierdził nieważność zarządzenia burmistrza o odwołaniu – zdaniem organu nadzoru w uzasadnieniu aktu odwołania nie wykazał on skutków nagannego zachowania dyrektora. WSA zarzucił wojewodzie, że ten zbagatelizował fakt, że to organ prowadzący szkołę jest odpowiedzialny za realizację zadań publicznych w zakresie oświaty przez prowadzoną placówkę oświatową, w tym powierzenie stanowiska kierowniczego osobie kompetentnej i dbającej o nienaganną postawę w pracy i dobro jej pracowników. Dyrektor szkoły odpowiada przed organem prowadzącym taką placówkę nie tylko za właściwą realizację zadań oświatowych, lecz także za prawidłowe jej funkcjonowanie.
KO: O formie kształcenia w czasie pandemii powinni decydować dyrektorzy szkół
KO: O formie kształcenia w czasie pandemii powinni decydować dyrektorzy szkół

Zobacz również
Uznaniowy charakter odwołania
Białostocki WSA podkreślił, że dla właściwej realizacji zadań związanych z powierzonym stanowiskiem dyrektora szkoły oraz podstawowymi funkcjami placówki (dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej) konieczne jest, by osobie pełniącej w niej stanowisko kierownicze nie można było postawić zarzutu lekceważenia praw pracowniczych. Tymczasem zdaniem sądu w badanej sytuacji do tego doszło, gdyż dyrektorka, będąc świadomą zbliżającego się terminu wypłat wynagrodzeń, oświadczyła, że nie będzie podpisywać dokumentów finansowych i przed urlopem nie zorganizowała zastępstwa w tym zakresie.
Białostocki WSA wyjaśnił, że organ wykonawczy gminy posiada ustrojową kompetencję własną do zatrudniania i zwalniania kierowników gminnych jednostek organizacyjnych (art. 30 ust. 2 pkt 5 ustawy o samorządzie gminnym) oraz uprawnienie do odwołania nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia w przypadkach szczególnie uzasadnionych po zasięgnięciu opinii kuratora oświaty. Konstrukcja podstawy natychmiastowego odwołania nauczyciela z kierowniczego stanowiska wskazuje na uznaniowy charakter odwołania dokonywanego w następstwie stwierdzenia zaistnienia „szczególnie uzasadnionego przypadku” dla odwołania. WSA stwierdził więc, że działanie burmistrza było oparte na prawie i mieściło się w granicach prawa, tj. uprawnienia do natychmiastowego odwołania z funkcji dyrektora placówki oświatowej prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego.
Brak ustawowego katalogu
Artykuł 66 ust. 1 pkt 2 u.p.o. daje organowi prowadzącemu uprawnienie do odwołania ze stanowiska kierowniczego nauczyciela w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia w razie zaistnienia szczególnie uzasadnionego przypadku. Przepis ten jednak nie definiuje pojęcia „szczególnie uzasadnionego przypadku” ani nie zawiera katalogu przypadków (stanów) mogących uzasadniać natychmiastowe odwołanie z funkcji dyrektora placówki oświatowej prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego. Mogą to być zatem zarówno przypadki związane z zaniedbaniami w organizacji pracy placówki oświatowej i kierowaniu nią, jak również sytuacje wiążące się naganną postawą dyrektora placówki poza miejscem pracy. Przy czym nie muszą się one pokrywać (choć mogą) z kodeksowymi – wskazanymi w art. 52 kodeksu pracy – przyczynami rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę bez wypowiedzenia. Ocena konkretnego przypadku z punktu widzenia potrzeby natychmiastowego odwołania z funkcji dyrektora placówki – zdaniem białostockiego WSA – pozostawiona została organowi, który powierzył nauczycielowi stanowisko kierownicze.
Szczególne przypadki
W orzecznictwie sądów administracyjnych na tle stosowania ww. przepisu (a wcześniej na tle analogicznego przepisu art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty) wielokrotnie wyrażony został pogląd, że przypadki szczególnie uzasadnione są to zdarzenia (działanie lub zaniechanie) o charakterze wyjątkowym (nadzwyczajnym), mające charakter niedopełnienia obowiązków lub naruszenia prawa przez dyrektora placówki i są tego rodzaju, że powodują destabilizację w realizacji funkcji szkoły (dydaktycznej, wychowawczej, oświatowej) i dlatego konieczne jest natychmiastowe zaprzestanie wykonywania funkcji dyrektora, albowiem dalsze zajmowanie stanowiska dyrektora godzi w interes szkoły jako interes publiczny (por. m.in. wyrok NSA z 14 lutego 2013 r., sygn. akt I OSK 1797/12; wyrok WSA w Olsztynie z 18 czerwca 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 209/13; wyrok NSA z 11 maja 2012 r., sygn. akt IOSK 1974/11, a także wyroki WSA w Białymstoku z: 26 kwietnia 2012 r., sygn. akt II SA/Bk 924/11 i 13 października 2011 r., sygn. akt II SA/Bk 386/11).
Podsumowanie
Zachowanie dyrektora szkoły polegające na świadomym doprowadzeniu do zaniechania terminowych wypłat wynagrodzeń pracowników szkoły uzasadnia jego natychmiastowe odwołanie.
Podstawa prawna:
•art. 66 ust. 1 pkt 2 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 4).
Warto przeczytać:
PPK w jednostce budżetowej – konsultacje związkowe, wybór instytucji i zawieranie umów o zarządzanie oraz stosowanie prawa zamówień publicznych
Kadry i Płace – dodatek do Rachunkowości Budżetowej 2/2021