Resort edukacji przekonuje, że już o to wszystko zadbał, a tematykę tego rodzaju zawiera również nowa podstawa programowa, która jest w trakcie przygotowania. Reforma ma być wdrażana etapami. Od 1 września 2026 r. nowa podstawa programowa zacznie obowiązywać w przedszkolu oraz w klasach I i IV szkoły podstawowej. Informacje na ten temat są dostępne pod adresem Reforma26.men.gov.pl.

– Ministerstwo Edukacji Narodowej niedługo przedstawi projekt podstawy programowej wychowania przedszkolnego i dla szkoły podstawowej do konsultacji publicznych – deklaruje Ewelina Gorczyca, rzecznik prasowy MEN.

Zapobieganie przemocy w przepisach

Rzecznik praw obywatelskich, prof. Marcin Wiącek, zwrócił się do minister Barbary Nowackiej z propozycjami elementów, które powinny się znaleźć w nowej podstawie programowej. Podstawa programowa to dokument regulujący proces nauczania i wychowania. Wskazuje cele kształcenia oraz wiadomości i umiejętności, które powinien zyskać uczeń po zakończeniu określonego etapu edukacyjnego.

„Wyznacza ona również szkołom i placówkom oświatowym obowiązki dydaktyczne, wychowawcze i organizacyjne wobec każdego ucznia. W obecnie obowiązujących podstawach programowych kwestie dotyczące przeciwdziałania dyskryminacji i przemocy, równego traktowania czy tolerancji nie są uwzględnione w stopniu wystarczającym” – przekonuje rzecznik.

Tymczasem, jego zdaniem, włączenie tych treści do procesu nauczania jest jednym z najskuteczniejszych instrumentów utrzymywania standardu równego traktowania w szkole. „Celem jest umacnianie wśród uczennic i uczniów postaw takich jak szacunek dla drugiego człowieka, uznanie różnorodności i złożoności współczesnego świata. Oczywiście powinno się to odbywać w formie i treści adekwatnej do stopnia rozwoju i nabywanej wiedzy ogólnej, a także z uwzględnieniem wyrażonych w Konstytucji RP zasady bezstronności światopoglądowej władz publicznych oraz prawa rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami” – wyjaśnia RPO.

DGP zapytał resort edukacji, czy zamierza uwzględniać w nowej podstawie programowej elementy edukacji mające na celu zapobieganie dyskryminacji.

– Elementy te są już w podstawie programowej. Budowanie relacji i przeciwdziałanie przemocy – także rówieśniczej – jest bardzo ważnym zadaniem, które stoi przed szkołą, dlatego te kwestie zostały uwzględnione w podstawie programowej edukacji zdrowotnej, która obowiązuje od września br. – przekonuje Ewelina Gorczyca.

Jak dodaje, jednym z ważnych zadań edukacji zdrowotnej jest troska o dobre relacje rówieśnicze i międzypokoleniowe, budowanie postawy szacunku i zrozumienia, troska o zdrowie psychiczne i przeciwdziałanie zagrożeniom związanym z różnymi formami przemocy. Podobne cele uwzględnia edukacja obywatelska, która obowiązuje od września 2025 r. w szkołach ponadpodstawowych. Takie same założenia zostaną zachowane w nowej podstawie programowej.

Rzeczniczka MEN informuje również, że MEN opracowało dla nauczycieli i wychowawców dokument z dobrymi praktykami reagowania na przemoc rówieśniczą pod nazwą „Ścieżka pomocy”. Dla szkół podstawowych i ponadpodstawowych resort przygotował też materiały i broszury na temat cyberprzemocy, bullyingu czy radzenia sobie ze stresem, a także materiały rozwijające umiejętności społeczne, asertywność i sztukę komunikacji. Do dyspozycji są też plakaty, ulotki i grafiki ułatwiające promowanie kultury szacunku i bezpieczeństwa. Pakiet tych materiałów jest dostępny na stronach Ministerstwa Edukacji Narodowej i Ośrodka Rozwoju Edukacji.

MEN wskazuje również, że inicjuje Tydzień Działania Przemocy Rówieśniczej. Dodatkowo wraz z Instytutem Badań Edukacyjnych, Ośrodkiem Rozwoju Edukacji oraz organizacjami pozarządowymi przygotowało specjalne pakiety materiałów edukacyjnych na temat przemocy dostosowane do różnych grup wiekowych oraz specyfiki przedszkoli i szkół. Dla przedszkoli dostępne są scenariusze zajęć, a także scenariusze spotkań z rodzicami oraz materiały wspierające wychowawców w rozpoznawaniu emocji i rozwiązywaniu konfliktów.

Coraz więcej skarg

Z sondy DGP wynika, że skarg rodziców na przemoc rówieśniczą kierowanych do kuratorów oświaty przybywa. – W ubiegłym roku były 42 sprawy dotyczące przemocy (w tym rówieśniczej) w placówkach oświatowych. W tym jest ich 63 – wylicza Janusz Brzozowski, łódzki kurator oświaty.

Jak mówi, najczęściej chodzi o przemoc fizyczną i psychiczną, w tym szykanowanie, zaczepki, cyberprzemoc – hejt, wykluczenie z grupy rówieśniczej, dyskryminację z uwagi na pochodzenie.

– W takich sprawach zbieramy wyjaśnienia od dyrektorów, przeprowadzamy anonimowe ankiety wśród uczniów i wydajemy zalecenia – tłumaczy Janusz Brzozowski.

Z danych kuratoriów wynika również, że w szkołach mamy do czynienia nie tylko z przemocą rówieśniczą. – W 2025 r. Komisja Dyscyplinarna dla Nauczycieli przy Wojewodzie w wyniku przeprowadzonego postępowania dyscyplinarnego ukarała sześciu nauczycieli za czyny dotyczące przemocy wobec uczniów. Cztery sprawy dotyczyły przemocy fizycznej, a dwie psychicznej – wyjaśnia Katarzyna Kwiatkowska-Rodkiewicz z Podkarpackiego Kuratorium Oświaty.

Jak dodaje, przemoc fizyczna polegała na uderzeniu ucznia, szarpaniu za ubranie, naruszeniu nietykalności cielesnej. Z kolei psychiczna na zastraszaniu, poniżaniu, wyśmiewaniu, wywieraniu presji w celu osiągnięcia określonego zachowania. W sytuacjach, kiedy kurator stwierdza na podstawie skargi lub przeprowadzonej kontroli, że mogło dojść do przemocy ze strony nauczyciela wobec ucznia, kieruje sprawę do rzecznika dyscyplinarnego.

– W roku szkolnym 2023/2024 przeprowadzono 24 kontrole doraźne, które dotyczyły m.in. stosowania przez rówieśników przemocy słownej i/lub fizycznej. W roku szkolnym 2024/2025 było ich już 114 – podkreśla Katarzyna Kwiatkowska-Rodkiewicz.

Są to najczęściej sprawy, które zgłaszają rodzice, dotyczące wyśmiewania, obrażania, wyzwisk, poniżania, izolacji, nękania, cyberprzemocy (hejt w internecie, nagrywanie, modyfikowanie i upublicznianie zdjęć, publikowanie wizerunku bez zgody ucznia), naruszenia nietykalności cielesnej (popychanie, poszturchiwanie, kopanie, bicie). ©℗