Oświatowa „Solidarność” rozpoczęła protest. Nauczyciele walczą o płace i godziny ponadwymiarowe

Cel akcji

Oflagowanie polega na wywieszeniu flag NSZZ „Solidarność” na budynkach lub w widocznych miejscach wewnątrz szkół i przedszkoli. Jak podkreślono w uchwale związku, akcja jest wyrazem solidarności środowiska oświatowego oraz sprzeciwu wobec lekceważenia dialogu społecznego, pogarszania warunków pracy i braku systemowego wzrostu wynagrodzeń nauczycieli oraz pracowników niepedagogicznych.

Związkowcy zaznaczają, że decyzja o rozpoczęciu protestu została podjęta w związku z brakiem realizacji postulatów Krajowej Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność”. Dotyczą one m.in.:

• systemowego wzrostu wynagrodzeń nauczycieli i pracowników oświaty,
• powiązania wynagrodzenia nauczycieli z przeciętnym wynagrodzeniem w sektorze przedsiębiorstw,
• zaprzestania pozorowanego dialogu społecznego z organizacjami związkowymi,
• działań zmierzających do usunięcia negatywnych skutków zmian w ustawie Karta Nauczyciela.

Spór o godziny ponadwymiarowe

Jednym z głównych powodów protestu jest kwestia rozliczania tzw. godzin ponadwymiarowych. Są to godziny zajęć przydzielone nauczycielowi ponad obowiązkowe pensum, ale w ramach 40-godzinnego tygodnia pracy. Temat stał się szczególnie głośny po wejściu w życie tzw. dużej nowelizacji Karty Nauczyciela z początkiem roku szkolnego 2025/2026.

Nowelizacja uszczegółowiła przepisy dotyczące wynagrodzeń za godziny ponadwymiarowe i zastępstwa doraźne, określając m.in. sytuacje, w których nauczyciel zachowuje lub traci prawo do wynagrodzenia za niezrealizowane godziny.

Związki zawodowe wskazują, że w praktyce nauczyciel, który jest w szkole i gotów do pracy, nie otrzymuje zapłaty za godziny ponadwymiarowe, jeśli nie ma uczniów – na przykład z powodu wycieczki klasy. Związek Nauczycielstwa Polskiego informuje, że w ramach solidarności zawodowej niektóre szkoły wstrzymują organizowanie wyjść i wycieczek.

Stanowisko resortu i zapowiedź zmian

W październiku Ministerstwo Edukacji przypomniało, że wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, czyli za zrealizowane zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze. Jednocześnie wskazano dwa wyjątki, w których nauczyciel zachowuje prawo do zapłaty mimo niezrealizowania godzin – gdy realizuje inne obowiązki z polecenia dyrektora (np. opieka podczas wycieczki) lub gdy nie odbyły się zajęcia z przyczyn niezależnych od nauczyciela (np. choroba ucznia).

Pod koniec października premier Donald Tusk zapowiedział nowelizację Karty Nauczyciela, która zagwarantuje wynagrodzenie nauczycielom gotowym do pracy, jeśli zajęcia nie odbyły się z przyczyn od nich niezależnych. Projekt złożono w Sejmie 4 listopada.

Zgodnie z jego treścią, wynagrodzenie przysługuje także wtedy, gdy niezrealizowanie godzin nastąpiło z przyczyn niedotyczących nauczyciela, a ten był gotów do pracy. W takim przypadku dyrektor może przydzielić nauczycielowi inne zajęcia wynikające ze statutu szkoły.

Krytyka projektu przez „Solidarność”

KSOiW NSZZ „Solidarność” negatywnie ocenia poselski projekt. W swojej opinii związek wskazuje, że zaproponowane przepisy „pozornie zachowują zasadę wypłaty wynagrodzenia w przypadku gotowości do pracy”, ponieważ dopuszczają możliwość przydzielenia nauczycielowi innych zajęć. Zdaniem „Solidarności” oznacza to zmianę charakteru wynagrodzenia z bezwarunkowego na warunkowe.

Związek postuluje wprowadzenie jednoznacznego zapisu:

„Solidarność” podkreśla, że jest to zgodne z Kodeksem pracy, według którego pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, jeśli był gotów do pracy, a przeszkody wynikały z przyczyn leżących po stronie pracodawcy.

Związek zwraca też uwagę, że projekt nie rozwiązuje kwestii uczestnictwa nauczycieli w szkoleniach i dokształcaniu zawodowym, które również odbywają się w ramach czasu pracy. Dodatkowo nowelizacja ma wejść w życie dopiero 1 stycznia 2026 r., bez wyrównania za okres od września do grudnia 2025 r.

Apel o powstrzymanie się od wycieczek

Oświatowa „Solidarność” wezwała nauczycieli i pracowników oświaty do powstrzymania się od organizowania i uczestnictwa w wycieczkach, wyjściach do instytucji kultury i zawodach sportowych do czasu wypracowania jasnych rozwiązań prawnych i finansowych.

„Obecna sytuacja, w której nauczyciele wykonują obowiązki służbowe poza godzinami pracy, w weekendy, a często także w nocy, bez należnego wynagrodzenia lub przy niejasnym sposobie jego naliczania, jest niedopuszczalna i godzi w wolność wykonywania naszego zawodu” – napisano w apelu.

Stanowisko Sądu Najwyższego

Na początku 2025 roku Sąd Najwyższy orzekł, że praca nauczycieli wykonywana ponad normę czasu pracy określoną w Karcie Nauczyciela stanowi pracę w godzinach nadliczbowych w rozumieniu Kodeksu pracy. Oznacza to, że wynagrodzenie za nadgodziny jest zasadą w polskim prawie pracy.

Zgodnie z Kartą Nauczyciela tygodniowy czas pracy nauczyciela w pełnym wymiarze nie może przekroczyć 40 godzin. Wlicza się w niego prowadzenie zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, przygotowanie do lekcji, samokształcenie oraz doskonalenie zawodowe. Godziny nadliczbowe powstają, gdy nauczyciel wykonuje te obowiązki ponad wyznaczone normy.