Place zabaw, boiska sportowe, remonty świetlic, imprezy dla mieszkańców - listę popularnych działań można długo rozwijać. Szereg tego typu przedsięwzięć dla lokalnej społeczności może być zrealizowany w ramach działających od wielu lat funduszy sołeckich. Fundusze działają już w zdecydowanej większości gmin w Polsce. Zachętą do ich tworzenia jest możliwość otrzymania zwrotu części poniesionych wydatków z budżetu państwa (od 20 do 40 proc. wydatków wykonanych). Fundusz jest niczym innym tylko wyodrębniona częścią budżetu gminy, przeznaczoną na sfinansowanie zadań zgłoszonych we wnioskach poprawnie złożonych pod względem formalnym i merytorycznym (zgodnie z przepisami ustawy) przez sołectwa.
Środki funduszu przeznacza się na realizację przedsięwzięć, które są: zadaniami własnymi gminy, służą poprawie warunków życia mieszkańców oraz są zgodne ze strategią rozwoju gminy. W ramach funduszu środki mogą być przeznaczone także na pokrycie wydatków na działania zmierzające do usunięcia skutków klęski żywiołowej.
Wójt (burmistrz, prezydent miasta) w terminie do 31 lipca roku poprzedzającego rok budżetowy przekazuje sołtysom informacje o wysokości przypadających danemu sołectwu środków w danym roku budżetowym. Środki funduszu niewykorzystane w roku budżetowym wygasają z upływem roku.
Warunkiem przyznania środków z funduszu jest złożenie do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przez sołectwo wniosku.
Wniosek powinien zawierać wskazanie przedsięwzięć przewidzianych do realizacji na obszarze sołectwa w ramach środków określonych dla danego sołectwa wraz z oszacowaniem ich kosztów i uzasadnieniem. W terminie do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy, którego dotyczy wniosek, sołtys przekazuje wójtowi wniosek celem uwzględnienia go w projekcie budżetu gminy.
Wójt w terminie 7 dni od dnia otrzymania może odrzucić wniosek niespełniający warunków, jednocześnie informując o tym sołtysa. Z kolei sołtys może w terminie 7 dni od dnia otrzymania informacji o odrzuceniu, podtrzymać wniosek, kierując go do rady gminy za pośrednictwem wójta. Gdy wniosek został odrzucony przez wójta z powodu niespełnienia warunków formalnych lub merytorycznych, zebranie wiejskie może ponownie uchwalić wniosek, który sołtys przekazuje radzie gminy za pośrednictwem wójta. Rada gminy rozpatruje ten wniosek w terminie 30 dni od dnia jego otrzymania. Rada gminy odrzuca wniosek niespełniający warunków określonych w ust. 2–4 lub podtrzymany po terminie, o którym mowa w ust. 6. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) związany jest rozstrzygnięciem rady gminy.
W przypadku ponownie uchwalonego wniosku, rada gminy rozpatruje ten wniosek w terminie 30 dni od dnia jego otrzymania. Wniosek sołectwa jest odrzucany jeśli nie spełnia warunków lub gdy przekazany był po terminie. Decyzja rady gminy jest dla wójta wiążąca. Uchwalając budżet, rada gminy odrzuca wniosek sołectwa, w przypadku gdy zamierzone przedsięwzięcia nie spełniają wymogów (tzn. przedsięwzięcia nie są zgodne z zadaniami własnymi gminy, nie służą poprawie warunków życia mieszkańców, nie są zgodne ze strategią rozwoju gminy, przekroczono ustawowe terminy, wniosku nie uchwaliło zebranie wiejskie z inicjatywy sołtysa, rady sołeckiej lub co najmniej 15 pełnoletnich mieszkańców sołectwa).
Sołectwa mogą realizować także wspólne przedsięwzięcia. W takim przypadku każde z sołectw zamierzających wspólnie realizować przedsięwzięcie odrębnie uchwala wniosek. Wniosek obejmujący również wspólne przedsięwzięcia powinien zawierać wskazanie przedsięwzięć przewidzianych do realizacji na obszarze danego sołectwa lub innego sołectwa w danej gminie.
Zgodnie z ustawą możliwa jest także zmiana przedsięwzięć już zgłoszonych we wniosku sołectwa w trakcie roku budżetowego, jednakże nie wcześniej niż po uchwaleniu budżetu gminy na dany rok i nie później niż do 31 października danego roku budżetowego. W takim przypadku sołectwo może złożyć do wójta wniosek o zmianę przedsięwzięć lub ich zakresu przewidzianych do realizacji w ramach funduszu.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim (Dz.U. 2014 poz. 301 z późn. zm.)