Da się rozwiązać problem odpadów w gminie i uzyskać oszczędności. To możliwe m.in. dzięki nowemu trybowi zamówień publicznych, do stosowania którego zachęca Unia Europejska.
Dotychczas zamawiający mieli utrudnione zadanie, jeśli zamierzali połączyć w jednym postępowaniu elementy rozwojowe i zakupowe. Procedury utrudniały bowiem ustanowienie partnerstwa w zamówieniach publicznych w celu opracowania, a następnie zakupu innowacyjnej usługi, dostawy lub roboty budowlanej bez konieczności przeprowadzania odrębnego postępowania. W związku z tym do systemu zamówień publicznych w UE, czyli także w Polsce, wprowadzono - jako jeden z rodzajów postępowań o udzielenie zamówienia - partnerstwo innowacyjne (dalej: PI).
Nowe przepisy mają zachęcać zamawiających do wprowadzania innowacji bez naruszania zasad przejrzystości i konkurencji. Unia uważa bowiem, że jeśli podmioty publiczne w roli zamawiających pozostaną konserwatywne w swoich zachowaniach zakupowych, to wykonawcy nie będą zmotywowani do dostarczania innowacyjnych usług, dostaw i robót budowlanych.
Gdzie modernizacja jest najpilniejsza
PI może zostać wykorzystane do wsparcia projektów i innowacji w zakresie gospodarki cyrkularnej (chodzi o gospodarkę zasobami minimalizującą wpływ tworzonych produktów na środowisko przez umożliwienie ich powtórnego wykorzystania). Ważne jest przy tym, że ten tryb zamówień można wykorzystać nie tylko do budowy instalacji i świadczenia usług w zakresie gospodarki odpadami, lecz także do uzyskania innowacyjnych instrumentów jej finansowania.
PI może stanowić również dobre narzędzie do zwiększenia poziomu recyklingu odpadów komunalnych, a także promowania i wykorzystania produktów powstałych z recyklingu. Należałoby również rozważyć skorzystanie z tego narzędzia w celu opracowania innowacyjnych rozwiązań wykorzystania paliwa wyprodukowanego na bazie odpadów - nie tylko jako źródła energii, ale także jako źródła surowców.
Program wskazuje cele
W ramach europejskiego działania PPI4Waste Project [ramka], finansowanego z funduszy unijnych, przeprowadzono badania i analizy w celu wyselekcjonowania obszarów gospodarowania odpadami komunalnymi, które wymagają innowacyjności. Jako główny obszar, który wymaga ulepszenia, zostały wskazane bioodpady. Na podstawie analizy ekspertów PI mogłoby w tym przypadku dotyczyć:
zwiększenia poziomu przetwarzania bioodpadów w obecnie funkcjonujących instalacjach należących do zamawiających publicznych, zwiększenia poziomu wykorzystania obecnie stosowanych rozwiązań, takich jak bioreaktory, wybudowania nowych instalacji przeznaczonych do odpowiedniego przetwarzania bioodpadów pochodzących z selektywnej ich zbiórki.
Drugim obszarem innowacyjności powinna być selekcja różnych rodzajów plastiku. Obecne systemy przetwarzania opadów nie są w stanie oddzielić bioplastiku od plastiku opartego na ropie naftowej. Dwie główne grupy, w których ten surowiec jest wykorzystywany, to wytwarzanie opakowań i budownictwo. O ile przy zbieraniu zużytych opakowań odnotowano spore sukcesy, to w innych grupach efekty nie są tak zadowalające.
Jako główne cele PI w zakresie poziomu recyklingu plastiku można wskazać:
zwiększenie poziomu odzysku plastiku oraz możliwości selektywnego zbierania różnych rodzajów plastiku, otrzymanie czystego materiału do produkcji wysokiej jakości produktów.
Uzyskanie w toku realizacji zamówienia ww. produktów mogłoby stanowić część należnego wynagrodzenia partnera. Rozliczenie barterowe jest dopuszczalne na gruncie zamówień publicznych.
Trzecim rodzajem odpadów, gospodarowanie którymi wymaga większej innowacyjności, są odpady wielkogabarytowe. Działania zamawiających publicznych w ramach PI powinny skupić się wokół zwiększenia poziomu odzysku poprzez opracowanie przez partnera ulepszonego systemu ich zbiórki. Jednocześnie zamawiający, zwłaszcza np. związek międzygminny, może wspierać rozwój przemysłu, który miałby ponowne wykorzystywać odpady wielkogabarytowych po ich zebraniu. Umożliwiłoby to częściowe rozliczenie barterowe z partnerem i obniżenie kosztów realizacji usługi zbiórki i zagospodarowania tego rodzaju odpadów.
Mało znany tryb
PI to wieloetapowy tryb udzielenia zamówienia publicznego, który stosuje się w celu opracowania, a następnie zakupu nowego, innowacyjnego produktu, usługi lub robót budowlanych, pod warunkiem że taki innowacyjny produkt, usługa lub roboty budowlane mogą być wykonane zgodnie z ustalonymi poziomami wydajności i kosztami, bez konieczności przeprowadzania odrębnego postępowania o udzielenie zamówienia dla ich zakupu.
W pierwszym etapie PI w odpowiedzi na ogłoszenie o zamówieniu wykonawcy składają wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. W kolejnym etapie zamawiający zaprasza wykonawców dopuszczonych do udziału w postępowaniu do składania ofert wstępnych i prowadzi z nimi negocjacje. W trzecim etapie zaprasza ich do składania ofert na opracowanie innowacyjnej usługi, dostawy lub robót budowlanych oraz na ich zakup.
Co istotne, zamawiający oceniając spełnianie przez wykonawcę warunków udziału w postępowaniu, powinien uwzględnić w szczególności zdolności wykonawców w zakresie badań i rozwoju oraz opracowywania i wdrażania usług innowacyjnych.
Zamawiający wybiera najkorzystniejszą ofertę, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny lub kosztu i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia. Można wybrać kilka ofert złożonych przez kilku wykonawców. Przy czym zamawiający dokonuje zakupu, pod warunkiem że usługa, dostawa lub roboty budowlane odpowiadają poziomom wydajności i maksymalnym kosztom uzgodnionym między zamawiającym a wykonawcą lub wykonawcami (partnerami).
Co z umową
Realizacja zamówienia w zakresie PI na usługi, dostawy lub roboty budowlane składa się z etapów odpowiadających kolejności działań w procesie badawczo-rozwojowym. Umowa o PI powinna określać cele pośrednie, które ma osiągnąć partner lub partnerzy, oraz przewidywać wynagrodzenie w częściach uwzględniających etapy partnerstwa lub cele pośrednie. Szacowana wartość innowacyjnych usług, dostaw lub robót budowlanych musi być proporcjonalna do wartości inwestycji niezbędnych do ich opracowania.
Struktura umowy o PI, w szczególności ustalenia co do czasu jej trwania oraz wartości poszczególnych etapów, powinna odzwierciedlać stopień innowacyjności proponowanego rozwiązania i kolejność działań niezbędnych do opracowania innowacyjnej usługi, dostawy lub roboty budowlanej.
Należy mieć jednak na uwadze, że zgodnie z polskim prawem umowy w sprawie zamówień, których przedmiotem są świadczenia okresowe lub ciągłe, powinny być zawierane na czas do 4 lat. Jeśli jest to uzasadnione m.in. zdolnościami płatniczymi zamawiającego lub zakresem planowanych nakładów oraz okresem niezbędnym do ich spłaty umowa może być jednak zawarta na dłużej.
Bez czteroletniego limitu
W kontekście szczególnych przepisów ustawy z 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 2164 ze zm.) dotyczących PI, etap polegający na opracowaniu innowacyjnej usługi nie podlegałby limitowi 4 lat. Natomiast zakup opracowanej innowacyjnej usługi/dostawy w ramach umowy o PI powinien obejmować co do zasady okres 4 lat. Trzeba mieć jednak na uwadze, że motywem wprowadzenia PI do unijnego systemu zamówień publicznych było zgodnie z preambułą dyrektywy 2014/24/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych (Dz.Urz. UE z 2014 r. L 94, s. 65) „umożliwienie instytucjom zamawiającym ustanowienie długotrwałego partnerstwa innowacyjnego w celu opracowania, a następnie zakupu nowego, innowacyjnego produktu, usługi lub robót budowlanych”. Nie można zatem wykluczyć, że w celu zapewnienia zgodności polskich przepisów z celami wskazanej dyrektywy należałoby dopuścić dłuższy niż czteroletni okres umowy dotyczącej zakupu świadczeń okresowych lub ciągłych w ramach PI.
Zamawiający może po każdym etapie realizacji umowy zakończyć PI lub, w przypadku PI z kilkoma partnerami, zmniejszyć liczbę partnerów przez rozwiązanie poszczególnych umów, pod warunkiem że wskazał w specyfikacji istotnych warunków zamówienia taką możliwość oraz określił warunki skorzystania z niej.
W przypadku PI z kilkoma partnerami zamawiający nie może ujawniać pozostałym partnerom proponowanych rozwiązań ani innych informacji poufnych udzielanych w ramach PI przez jednego z partnerów, bez jego zgody.
WAŻNE
Tryb partnerstwa innowacyjnego można wykorzystać nie tylko do budowy instalacji i świadczenia usług w zakresie gospodarki odpadami, lecz także do uzyskania innowacyjnych instrumentów jej finansowania.
!Zamawiający może po każdym etapie realizacji umowy zakończyć PI lub, w przypadku PI z kilkoma partnerami zmniejszyć liczbę partnerów przez rozwiązanie poszczególnych umów, pod warunkiem że wskazał w specyfikacji istotnych warunków zamówienia taką możliwość oraz określił warunki skorzystania z niej.
Co w ogłoszeniu i w specyfikacji
Zamawiający w ogłoszeniu o zamówieniu powinien zawrzeć m.in.:
określenie zapotrzebowania na innowacyjną usługę, dostawę, roboty budowlane,
elementy opisu przedmiotu zamówienia definiujące minimalne wymagania, które muszą spełnić oferty,
wykaz oświadczeń lub dokumentów potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu oraz brak podstaw wykluczenia,
informacje o podziale negocjacji na etapy w celu ograniczenia liczby ofert podlegających negocjacjom przez zastosowanie kryteriów oceny ofert wskazanych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia, jeżeli przewiduje się taki podział.
Ponadto w specyfikacji istotnych warunków zamówienia należy wskazać m.in.:
informacje o etapach PI, celach do osiągnięcia po każdym z nich oraz celach pośrednich,
zasady, na jakich nastąpi wybór partnera lub partnerów, w tym kryteria oceny ofert,
informację o ustanowieniu PI tylko z jednym wykonawcą lub możliwość jego ustanowienia z wieloma wykonawcami,
informację o wypłacie wynagrodzenia w częściach,
informację o możliwości zakończenia PI lub zmniejszenia liczby partnerów po każdym etapie oraz warunki skorzystania z tych możliwości, jeżeli przewiduje się taką możliwość,
rozwiązania mające zastosowanie do praw własności intelektualnej.
Międzynarodowe konsorcjum szuka rozwiązań
PPI4Waste Project to konsorcjum ośmiu partnerów, które składa się z jednostek badawczych, rządowych, samorządowych oraz uniwersytetów z krajów Unii Europejskiej. Jego zadaniem jest podjęcie działań w celu zwiększenia innowacyjnych rozwiązań w obszarze zbiórki i przetwarzania odpadów. Więcej informacji, w tym raporty i analizy opracowane przez konsorcjum, można odnaleźć na stronie internetowej>>