Czy działanie rady gminy w każdym wypadku można zaskarżyć do sądu administracyjnego?
Należy odróżnić sytuację, w której strona składa skargę na decyzję administracyjną w swojej sprawie, od tzw. skargi obywatelskiej dotyczącej działania organu administracji publicznej, które nie jest bezpośrednio związane z sytuacją skarżącego.
W drugim przypadku skarga składana jest na podstawie przepisu art. 227 k.p.a. W takiej sytuacji zarówno sposób jej załatwienia, jak i bezczynność organu nie mogą być skutecznie poddane kontroli sądów administracyjnych, co znajduje potwierdzenie nie tylko w bogatym orzecznictwie sądów administracyjnych, ale również w piśmiennictwie.
W sprawach, w których obywatel nie broni indywidualnego interesu, ustawodawca za wystarczające zabezpieczenie praw obywatelskich uznał poddanie ich nadzorowi sprawowanemu przez organy wyższego stopnia. W takim przypadku brak możliwości zaskarżenia bezczynności organu nie narusza przepisów konstytucji. Na podstawie art. 45 ust. 1 ustawy zasadniczej strona ma prawo do rozpatrzenia sprawy przez sąd. To uprawnienie odnosi się jednak do sytuacji, w której rozstrzyga się o prawach i obowiązkach określonej osoby. Tymczasem skarga wnoszona w trybie art. 227 k.p.a. nie posiada takiego charakteru.
W praktyce, gdy złożona do rady gminy skarga na działanie wójta nie przynosi skutku, a w szczególności, gdy rada pozostaje bezczynna, osoba, która zainicjowała postępowanie, może zwrócić się do właściwego wojewody. Jeżeli natomiast jego działanie byłoby bezskuteczne, ma prawo wnieść kolejną skargę na działalność wojewody do ministra lub prezesa Rady Ministrów (w zależności od przedmiotu skargi).
Wzmocnieniem uprawnień instytucji właściwych do rozpatrywania skarg na działanie organów samorządu terytorialnego jest wynikająca z art. 96 ustawy o samorządzie gminnym możliwość rozwiązania rady gminy. W przypadku powtarzającego się naruszenia przez ten organ konstytucji lub ustaw Sejm, na wniosek prezesa Rady Ministrów, może w drodze uchwały rozwiązać radę gminy. Jeżeli zaś to wójt uporczywie narusza konstytucję lub ustawy, wojewoda wzywa go do zaprzestania naruszeń, a jeżeli to nie odnosi skutku – występuje z wnioskiem do prezesa Rady Ministrów o jego odwołanie.
Konrad Młynkiewicz, radca prawny, dyrektor działu prawa administracyjnego Kancelarii Sadkowski i Wspólnicy