Osoba zwolniona z pracy nie może od razu go uzyskać. Przedtem musi się zarejestrować w urzędzie pracy i co najmniej przez pół roku pobierać zasiłek dla bezrobotnych.
Osoby, które nie osiągnęły jeszcze powszechnego wieku emerytalnego, ale udowodniły długi staż pracy i spełniły kilka innych warunków, mogą ubiegać się o przyznanie świadczenia przedemerytalnego. Zasady nabywania uprawnień do tego świadczenia zawiera ustawa o świadczeniach przedemerytalnych. Na podstawie jej przepisów prawo do świadczenia przedemerytalnego mogą uzyskać:
osoby, z którymi stosunek pracy lub stosunek służbowy został rozwiązany z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy w rozumieniu przepisów ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, osoby, z którymi stosunek pracy lub stosunek służbowy został rozwiązany z przyczyn dotyczących zakładu pracy w rozumieniu ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, które ogłosiły upadłość, osoby, które utraciły prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Wymagany staż, a czasami również wiek
Szczegółowe warunki przyznania świadczenia przedemerytalnego uzależnione są od tego, która z wymienionych wyżej grup osób uprawnionych ubiega się o jego uzyskanie. Niemal w każdym przypadku warunkiem przyznania tego świadczenia jest ukończenie wieku emerytalnego obniżonego w stosunku do wieku powszechnego. W zależności od wariantu kobieta może uzyskać świadczenie przedemerytalne po ukończeniu 55 lub 56 lat, a mężczyzna po osiągnięciu 60 lub 61 lat. W przypadku pracowników zwolnionych z zakładu pracy oraz przedsiębiorców, którzy ogłosili upadłość, wiek ten musi zostać ukończony odpowiednio do dnia rozwiązania stosunku pracy lub do dnia ogłoszenia upadłości. Z kolei osoby przechodzące na omawiane świadczenie w związku z utratą prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy wymagany wiek muszą ukończyć najpóźniej do dnia ustania prawa do tej renty.
Zwolnieni pracownicy mogą również uzyskać świadczenie przedemerytalne bez względu na osiągnięty wiek, o ile udowodnią staż ubezpieczeniowy wyższy od tego, którego przepisy wymagają w stosunku do zwolnionych pracowników przechodzących na świadczenie w obniżonym wieku emerytalnym.
Udowodnienie odpowiednio długiego stażu składkowego i nieskładkowego to drugi z warunków wymaganych do przyznania świadczenia przedemerytalnego od każdej z wymienionych grup uprawnionych. W zależności od wariantu przejścia na to świadczenie wynosi on od 20 do 35 lat dla kobiet i od 25 do 40 lat dla mężczyzn. Wymagany staż ubezpieczeniowy może być osiągnięty odpowiednio do: dnia rozwiązania stosunku pracy z określonych w ustawie przyczyn, ogłoszenia upadłości lub utraty prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Zwalniani pracownicy ubiegający się o świadczenie przedemerytalne muszą również udowodnić co najmniej 6-miesięczny okres pozostawania w stosunku pracy (lub w stosunku służbowym) u pracodawcy, który ich zwolnił z przyczyn dotyczących zakładu pracy lub z powodu jego likwidacji bądź niewypłacalności.
Nie od razu do ZUS
Zarówno osoby zwolnione z pracy z określonych w ustawie przyczyn, jak i osoby tracące prawo do renty oraz przedsiębiorcy ogłaszający upadłość nie mogą od razu ubiegać się z tego tytułu o świadczenie przedemerytalne. Najpierw muszą bowiem spełnić pewne ogólne warunki wymagane do przyznania świadczenia przedemerytalnego.
Każda osoba ubiegająca się o świadczenie przedemerytalne w pierwszej kolejności powinna udać się do właściwego powiatowego urzędu pracy i zarejestrować się tam jako osoba bezrobotna, przy czym jeśli ubiega się o świadczenie przedemerytalne w związku z utratą prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, musi to zrobić w ciągu 30 dni od ustania uprawnień do tego świadczenia.
Gdy osoba ubiegająca się o świadczenie przedemerytalne uzyska już status osoby bezrobotnej, musi jeszcze spełnić kilka innych warunków, tj.
pobierać zasiłek dla bezrobotnych przynajmniej przez 180 dni, w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie może odmówić powiatowemu urzędowi pracy bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, a także zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych, złożyć wniosek o świadczenie przedemerytalne wraz z odpowiednią dokumentacją w ciągu 30 dni od wydania przez powiatowy urząd pracy zaświadczenia potwierdzającego wymienione wyżej okoliczności oraz aktualny status osoby bezrobotnej.
Jeśli po upływie sześciomiesięcznego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych zainteresowany wykonuje jeszcze zatrudnienie lub inną pracę zarobkową bądź też prace interwencyjne lub roboty publiczne, wniosek o świadczenie przedemerytalne musi złożyć w terminie 14 dni od daty ustania tego zatrudnienia lub prac. W szczególnie uzasadnionych przypadkach ZUS może, na wniosek osoby zainteresowanej, przywrócić termin na złożenie wniosku o świadczenie przedemerytalne. [przykład 1]
Można uzupełnić
Jednym z warunków przyznania świadczenia przedemerytalnego wymaganych od wszystkich zainteresowanych jego uzyskaniem jest pobieranie przez co najmniej 180 dni zasiłku dla bezrobotnych. Do tego okresu wlicza się również okresy podjętego w czasie pobierania zasiłku zatrudnienia na podstawie stosunku pracy (w tym w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych) bądź innej pracy zarobkowej (np. w ramach umowy-zlecenia, umowy o dzieło). Nie tylko wtedy, gdy podjęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej miało miejsce na podstawie skierowania PUP, lecz także wówczas, gdy nastąpiło ono z własnej inicjatywy osoby bezrobotnej. [przykład 2]
Podlegają wliczeniu również niektóre okresy, w których nie przysługiwało prawo do tego zasiłku. Chodzi o tzw. okresy wyczekiwania na zasiłek określone w art. 75 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Osoba, która w okresie 6 miesięcy przed zarejestrowaniem w urzędzie pracy spowodowała ze swojej winy rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego bez wypowiedzenia, może nabyć prawo do zasiłku dla bezrobotnych dopiero po okresie 180 dni od dnia rejestracji w tym urzędzie. Jednakże okres, w którym nie mogła uzyskać zasiłku dla bezrobotnych, ZUS wliczy do okresu pobierania tego zasiłku wymaganego do przyznania świadczenia przedemerytalnego.
Zsumowanie okresów
Może się zdarzyć, że osoba, która pobierała zasiłek dla bezrobotnych, a następnie utraciła status osoby bezrobotnej (w wyniku podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, pozarolniczej działalności lub uzyskiwania przychodu w miesięcznej wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę), ponownie zarejestruje się w powiatowym urzędzie pracy. Jeśli dokona tego w okresie 14 dni od dnia ustania tej działalności lub zaprzestania osiągania przychodu, a przerwa w utracie statusu bezrobotnego była krótsza niż 365 dni, zgodnie z art. 73 ust. 5 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ma prawo do zasiłku dla bezrobotnych na czas skrócony o okres pobierania tego zasiłku przed utratą statusu osoby bezrobotnej.
W takiej sytuacji, ubiegając się o świadczenie przedemerytalne (np. z tytułu rozwiązania ostatniego stosunku pracy), osoba bezrobotna może nie udowodnić wymaganego 180-dniowego okresu pobierania zasiłku przypadającego po ustaniu ostatniego zatrudnienia. Mimo to ZUS uzna, że warunek ten został spełniony, uwzględniając poprzedni okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych, przypadający po rozwiązaniu wcześniejszego stosunku pracy. [przykład 3] ©?
PRZYKŁAD 1
Warunki spełnione
Jan G. z końcem maja 2015 r. został zwolniony z przyczyn dotyczących zakładu pracy przez pracodawcę, u którego był zatrudniony przez ostatnie dwa lata. Wcześniej już osiągnął wymagany wiek emerytalny oraz odpowiedni staż ubezpieczeniowy. W pierwszych dniach czerwca 2015 r. zarejestrował się w powiatowym urzędzie pracy i nabył prawo do zasiłku dla bezrobotnych. Zasiłek ten pobierał następnie przez 180 dni. Dwa tygodnie po upływie tego okresu zgłosił wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego. Do wniosku dołączył m.in. zaświadczenie powiatowego urzędu pracy potwierdzające, że pobierał zasiłek dla bezrobotnych przez co najmniej przez 180 dni, nie odmówił przyjęcia propozycji zatrudnienia składanej przez powiatowy urząd pracy oraz nadal zachowuje status osoby bezrobotnej. W związku z tym ZUS przyznał wnioskodawcy świadczenie przedemerytalne.
PRZYKŁAD 2
Zlecenie także doliczone
Zenon K. z końcem marca 2015 r. został zwolniony z pracy w związku ze zmniejszeniem, z powodów ekonomicznych, liczby etatów przez jego pracodawcę. Niedługo po tym zarejestrował się w PUP jako osoba bezrobotna i nabył prawo do zasiłku. Dwa miesiące później podjął zatrudnienie w ramach umowy-zlecenia. Zatrudniając się jako zleceniobiorca, ubezpieczony nie tylko nie stracił możliwości ubiegania się o świadczenie przedemerytalne, lecz także okres wykonywania zatrudnienia w ramach umowy-zlecenia został mu zaliczony do wymaganego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych.
PRZYKŁAD 3
Kolejne zatrudnienie
Maria D. 31 stycznia 2015 r. rozwiązała umowę o pracę. Ustanie zatrudnienia nie nastąpiło z przyczyn uprawniających do świadczenia przedemerytalnego. Po zarejestrowaniu się w powiatowym urzędzie pracy i pobraniu zasiłku dla bezrobotnych przez 65 dni znalazła nową pracę, którą wykonywała przez 7 miesięcy. Po tym czasie stosunek pracy uległ jednak rozwiązaniu – tym razem z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Przed ustaniem tego zatrudnienia ukończyła wiek 55 lat oraz udowodniła ponad 30-letni okres składkowy i nieskładkowy. Kilka dni później pani Maria ponownie zarejestrowała się w powiatowym urzędzie pracy, nabywając status osoby bezrobotnej. Urząd pracy podjął wypłatę zasiłku dla bezrobotnych, ale tylko na 115 dni, do wyczerpania maksymalnego okresu 180 dni (łącznie z poprzednim okresem pobierania zasiłku). Jeśli pani Maria zgłosi wniosek o świadczenie przedemerytalne w wymaganym terminie, to ZUS doliczy poprzedni okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych w wymiarze 65 dni, uznając tym samym, że spełniła ona warunek pobierania zasiłku dla bezrobotnych przez minimalny 180-dniowy okres.
Podstawa prawna
Art. 2 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 170 ze zm.).
Art. 2 ust. 1 pkt 29 oraz art. 73 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 149 ze zm.)