Subskrybuj nas na Youtube
Od 1 października br. wejdą w życie przepisy obniżające wiek emerytalny do 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Dzięki nowym regulacjom wiele osób zyska możliwość wcześniejszego zakończenia pracy.
W poradniku omawiamy, kto i na jakich zasadach może ubiegać się o przyznanie emerytury. Przybliżamy też zasady wypełniania wniosku i wskazujemy, kiedy i jakie dokumenty do niego dołączyć. Radzimy również, czy i w jakich sytuacjach warto się spieszyć ze zgłoszeniem już we wrześniu, a kiedy korzystniej będzie się z tym wstrzymać.
Wiele kwestii dotyczy osób, które z wnioskiem o emeryturę zdecydują się wystąpić w kolejnych miesiącach i latach, czy to z powodu odłożenia w czasie decyzji o zgłoszeniu wniosku, czy też dlatego, że dopiero wtedy ukończą wymagany wiek emerytalny.
Kogo obejmą zmiany
Najważniejszą modyfikacją, którą wprowadzi ustawa z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa z 16 listopada 2016 r.), będzie przywrócenie od 1 października 2017 r. powszechnego wieku emerytalnego obowiązującego przed 2013 r. i wynoszącego 60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn. Ta zmiana będzie w praktyce dotyczyła osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., które zamierzają przejść na emeryturę powszechną przysługującą na podstawie art. 24 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tzw. ustawy emerytalnej) z tytułu ukończenia tego wieku. Kobiety i mężczyźni z wcześniejszych roczników osiągnęli już bowiem wiek emerytalny (również podwyższony) i nawet jeśli jeszcze nie zgłosili wniosku o taką emeryturę, mogą to zrobić w każdym czasie, niezależnie od regulacji wchodzących w życie od 1 października br.
Po wejściu w życie nowych przepisów emeryturę powszechną będą mogły uzyskać przede wszystkim osoby, które obniżony wiek osiągną po 30 września 2017 r., czyli kobiety urodzone po 30 września 1957 r. i mężczyźni urodzeni po 30 września 1952 r.
Możliwość skorzystania z nowych regulacji zyskają od 1 października br. również ci, którzy w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 30 września 2017 r. (a więc wtedy, gdy obowiązywał podwyższony wiek emerytalny), nie ukończyli go, ale osiągnęli wiek wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Chodzi o kobiety urodzone po 30 czerwca 1956 r., a przed 1 października 1957 r. oraz mężczyzn urodzonych po 30 czerwca 1951 r., a przed 1 października 1952 r. Osoby te nie mogły przejść na emeryturę powszechną przed 1 października 2017 r. w związku z tym, że nie ukończyły wymaganego wieku emerytalnego. Na podstawie przepisów przejściowych zawartych w ustawie z 16 listopada 2016 r. mogą uzyskać prawo do emerytury w związku z ukończeniem obniżonego wieku emerytalnego, jednak nie wcześniej niż z dniem wejścia jej w życie, tj. 1 października 2017 r. ZUS przyzna im emeryturę od tego dnia, jeśli najpóźniej w październiku 2017 r. zgłoszą wniosek o świadczenie. Zgłoszenie wniosku po tym terminie oznacza, że świadczenie zostanie im przyznane od miesiąca tego zgłoszenia. Nie mogą natomiast liczyć na wyrównanie za okres poprzedzający wejście w życie nowych przepisów.
Ze sposobności przejścia na emeryturę powszechną po 30 września 2017 r. będą mogły skorzystać również osoby, które przed 1 października 2017 r. ukończyły nie tylko obniżony wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), ale również odpowiedni dla siebie (według roku i kwartału urodzenia) podwyższony wiek emerytalny, tj.: kobiety urodzone w okresie od 1 stycznia 1953 r. do 30 czerwca 1956 r. oraz mężczyźni urodzeni w okresie od 1 stycznia 1948 r. do 30 czerwca 1951 r. ZUS przyzna im świadczenie po zgłoszeniu wniosku, o ile nie mają jeszcze przyznanej emerytury z tytułu ukończenia podwyższonego wieku emerytalnego. Oznacza to, że nie mogą drugi raz przejść na emeryturę – tym razem w obniżonym wieku emerytalnym. [przykłady 1 i 2]
PRZYKŁAD 1
Powrót do 65. roku życia
Pan Zenon urodził się 5 października 1952 r. Do 30 września 2017 r. obowiązuje go podwyższony powszechny wiek emerytalny (66 lat i 8 miesięcy). Ukończyłby go dopiero w czerwcu 2019 r., jednak w związku z wejściem w życie ustawy obniżającej wiek emerytalny od 1 października 2017 r. będzie on wynosił dla niego 65 lat. Osiągnie go już w październiku 2017 r. i w związku z tym będzie mógł wtedy przejść na emeryturę.
PRZYKŁAD 2
Ponowny wniosek zostanie odrzucony
Pan Henryk urodził się 20 października 1950 r. W październiku 2016 r. ukończył podwyższony wiek emerytalny (66 lat) i jeszcze w tym samym miesiącu zgłosił wniosek o emeryturę. ZUS przyznał mu świadczenie od ukończenia podwyższonego wieku emerytalnego. Wiek 65 lat (który od 1 października 2017 r. jest dla niego powszechnym wiekiem emerytalnym) osiągnął już w październiku 2015 r. Mimo to nie może jeszcze raz uzyskać emerytury powszechnej. Jeśli zgłosi ponowny wniosek w tej sprawie, ZUS wyda decyzję odmowną w związku z wcześniejszym ustaleniem prawa do emerytury z tytułu osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego.
Tabela. Powszechny wiek emerytalny – teraz i później ⒸⓅ
| obowiązujący do 30 września 2017 r. | obowiązujący od 1 października 2017 r. | |
| dla kobiet urodzonych przed 1 stycznia 1953 r. oraz dla mężczyzn urodzonych przed 1 stycznia 1948 r. | 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn | 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn |
| dla kobiet urodzonych po 31 grudnia 1952 r., a przed 1 października 1973 r. oraz dla mężczyzn urodzonych po 31 grudnia 1947 r., a przed 1 października 1953 r. | wiek emerytalny wyższy od 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn (o 1 miesiąc za każdy kwartał urodzenia później), a niższy niż 67 lat | |
| dla kobiet urodzonych po 30 września 1973 r. oraz dla mężczyzn urodzonych po 30 września 1953 r. | 67 lat dla kobiet i dla mężczyzn | |
Niższy wiek również dla uczestniczących w II filarze
Obniżenie wieku emerytalnego od 1 października 2017 r. będzie miało bezpośrednie przełożenie na możliwość uzyskania okresowej emerytury kapitałowej ze środków zgromadzonych na subkoncie (w tym również przeniesionych z otwartego funduszu emerytalnego). Świadczenie to (zwane emeryturą z II filaru) mogą uzyskać kobiety urodzone po 31 grudnia 1948 r., które:
● przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego,
● uzyskały prawo do emerytury powszechnej z FUS na podstawie art. 24 lub art. 24a ustawy emerytalnej (czyli emerytury z I filaru) przysługującej po ukończeniu wieku emerytalnego,
● na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura, zgromadziły na subkoncie (łącznie ze środkami przeniesionymi z OFE) kwotę równą co najmniej 20-krotności obowiązującej w tym dniu wysokości dodatku pielęgnacyjnego, tj. od 1 marca 2017 r. do 28 lutego 2018 r. – 4191,80 zł (209,59 zł x 20).
Okresowa emerytura kapitałowa przyznawana jest wraz z emeryturą z I filaru. Nie trzeba jednak zgłaszać odrębnego wniosku o ustalenie prawa do tego świadczenia. Zgodnie z obowiązującymi przepisami zgłoszenie wniosku o emeryturę z FUS oznacza jednocześnie zgłoszenie wniosku o okresową emeryturę kapitałową. Omówione wcześniej zasady przechodzenia na emeryturę w wieku emerytalnym obniżonym dla kobiet do 60 lat odnoszą się więc również do okresowej emerytury kapitałowej. [przykład 3]
PRZYKŁAD 3
Okresowa emerytura kapitałowa
Pani Maria, urodzona 15 sierpnia 1957 r., będąca członkiem OFE, do końca września 2017 r. nie ukończy podwyższonego wieku emerytalnego przewidzianego dla kobiet urodzonych w III kwartale 1957 r. (tj. 61 lat i 7 miesięcy). Już jednak w sierpniu 2017 r. ukończyła 60 lat (tj. obniżony wiek emerytalny przewidziany dla kobiet od 1 października 2017 r.). W związku z tym w październiku 2017 r. zamierza zgłosić wniosek o emeryturę. Jeśli to zrobi, ZUS przyzna jej od 1 października 2017 r. nie tylko świadczenie z I filaru, ale również okresową emeryturę kapitałową (o ile środki zgromadzone na subkoncie na koniec września 2017 r. nie będą niższe od kwoty 4191,80 zł).
Zmiany wpłyną też na uzyskanie wcześniejszych emerytur
Od 1 października 2017 r. nadal będzie można ubiegać się o wcześniejsze emerytury przewidziane w ustawie emerytalnej lub w odrębnych przepisach (m.in. o emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, emeryturę nauczycielską lub emeryturę górniczą). W tych przypadkach, w których warunkiem ich uzyskania jest osiągnięcie odpowiedniego wieku, nie ulegnie on zmianie po 30 września 2017 r. Obniżenie powszechnego wieku emerytalnego do 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn wpłynie jednak na możliwość uzyskania tego rodzaju świadczeń. Skróci się bowiem okres, w którym można ubiegać się o przyznanie wcześniejszej emerytury. Do 30 września 2017 r. ZUS przyznaje ją, jeśli wniosek o to świadczenie został zgłoszony przed ukończeniem podwyższonego wieku emerytalnego przewidzianego dla wnioskodawcy. Wyjątek dotyczy emerytury górniczej (zarówno przyznawanej w obniżonym wieku, jak i przysługującej bez względu na wiek), która może być przyznana w każdym czasie, niezależnie od osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.
Od 1 października 2017 r. datą graniczną, której przekroczenie uniemożliwi uzyskanie wcześniejszej emerytury (za wyjątkiem emerytury górniczej), będzie co do zasady ukończenie wieku emerytalnego obniżonego do 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Wyjątek od tej zasady został przewidziany w ustawie z 16 listopada 2016 r. dla nauczycieli. Wejście w życie obniżonego wieku emerytalnego mogłoby być niekorzystne dla tych spośród nich, którzy na wcześniejszą emeryturę przyznawaną bez względu na wiek planowali przejść w najbliższym czasie, a ukończyli już (lub w najbliższym czasie ukończą) obniżony wiek emerytalny. Dlatego też w ustawie z 16 listopada 2016 r. znalazł się dla nich przepis przewidujący możliwość przejścia na omawianą emeryturę niezależnie od ukończenia obniżonego wieku emerytalnego, o ile:
● do 31 grudnia 2008 r. spełnili warunki stażowe określone w art. 88 ust. 2a ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (tj. udowodnili co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym minimum 20 lat wykonywania pracy nauczycielskiej co najmniej w połowie obowiązującego wymiaru zajęć lub – w przypadku nauczycieli szkół, placówek i zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich – co najmniej 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, w tym nie mniej niż 20 lat wykonywania zatrudnienia w szkolnictwie specjalnym) oraz
● przed dniem wejścia w życie ustawy z 16 listopada 2016 r. (tj. przed 1 października 2017 r.) nie osiągnęli podwyższonego wieku emerytalnego obowiązującego do 30 września 2017 r., ale osiągnęli obniżony wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, albo wiek ten osiągną od dnia wejścia w życie nowelizacji z 16 listopada 2016 r. do 31 sierpnia 2018 r. oraz
● rozwiążą na swój wniosek stosunek pracy albo stosunek ten ulegnie rozwiązaniu lub wygaśnięciu w okolicznościach określonych w art. 20 ust. 1, 5c i 7 Karty nauczyciela lub w okolicznościach określonych w art. 225 ust. 1, 6, 7 i 10 lub art. 226 ust. 1 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe oraz
● zgłoszą wniosek o emeryturę do 31 sierpnia 2018 r.
Nauczyciele, którzy do 31 sierpnia 2018 r. nie ukończą wieku emerytalnego obniżonego do 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, również będą mogli przejść na emeryturę przewidzianą w art. 88 Karty nauczyciela, o ile:
● warunki stażowe wymagane do jej przyznania spełnili do 31 grudnia 2008 r.,
● przed ukończeniem obniżonego wieku emerytalnego rozwiążą stosunek pracy (na swój wniosek lub we wskazanych wyżej okolicznościach) oraz
● zgłoszą wniosek o przyznanie tego świadczenia przed ukończeniem ww. wieku.
Należy podkreślić, że rozwiązanie umożliwiające ubieganie się przez określony czas o wcześniejszą emeryturę pomimo ukończenia obniżonego wieku emerytalnego dotyczy wyłącznie nauczycieli. Z takiej możliwości nie będą więc mogły skorzystać pozostałe osoby starające się o nią, w tym zatrudnione w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Aby uzyskać to świadczenie, wniosek o nie będą musiały zgłosić przed ukończeniem obniżonego wieku emerytalnego. [przykłady 4, 5, 6]
PRZYKŁAD 4
Przejściowy przepis dla nauczycieli
Pani Barbara urodziła się w sierpniu 1957 r. Do końca 2008 r. przepracowała w szkole jako nauczyciel w pełnym wymiarze zajęć ponad 30 lat. Do 30 września 2017 r. obowiązuje ją podwyższony wiek emerytalny właściwy dla kobiety urodzonej w III kwartale 1957 r., czyli 61 lat i 7 miesięcy. Wiek ten pani Barbara ukończyłaby w marcu 2019 r. Z końcem sierpnia 2018 r. chciałaby jednak rozwiązać stosunek pracy w szkole i przejść na emeryturę nauczycielską przysługującą na podstawie Karty nauczyciela. W związku z obniżeniem wieku emerytalnego nie miałaby już możliwości uzyskania emerytury nauczycielskiej, gdyż 65 lat ukończyła w sierpniu 2017 r. Na mocy przepisu przejściowego zawartego w ustawie z 16 listopada 2016 r. będzie mogła jednak uzyskać to świadczenie, o ile z wnioskiem o jego przyznanie wystąpi najpóźniej 31 sierpnia 2018 r.
PRZYKŁAD 5
57-letni pedagog nie musi się obawiać
Pan Marek urodził się w październiku 1955 r. Do 31 grudnia 2008 r. udowodnił ponad 30-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 20 lat pracy nauczycielskiej co najmniej w połowie obowiązkowego wymiaru zajęć. Pan Marek obniżony wiek emerytalny, wynoszący dla mężczyzn 65 lat, ukończy w październiku 2020 r., a więc po 31 sierpnia 2018 r. Mimo to do czasu osiągnięcia wskazanego wieku będzie mógł ubiegać się o przyznanie emerytury przewidzianej w Karcie nauczyciela.
PRZYKŁAD 6
Obniżony wiek nie wyklucza świadczenia
Pan Witold urodził się w sierpniu 1952 r. Do końca 1998 r. przepracował ponad 20 lat w szczególnych warunkach jako elektromonter w zakładzie energetycznym. Podwyższony powszechny wiek emerytalny (właściwy dla mężczyzny urodzonego w III kwartale 1952 r.) wynosi 66 lat i 7 miesięcy. Pan Witold osiągnąłby go w marcu 2019 r. We wrześniu 2018 r. zamierza zgłosić wniosek o przyznanie emerytury. Pomimo ukończenia obniżonego wieku emerytalnego ZUS przyzna mu to świadczenie.
WAŻNE
Od 1 października 2017 r. datą graniczną, której przekroczenie uniemożliwi uzyskanie wcześniejszej emerytury (z wyjątkiem emerytury górniczej), będzie co do zasady ukończenie wieku emerytalnego obniżonego do 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Wyjątek od tej zasady został przewidziany dla nauczycieli.
Z wnioskiem we wrześniu czy w październiku
Wybór właściwego momentu przejścia na emeryturę nie jest łatwym zadaniem. Każdy ubezpieczony powinien podjąć w tej kwestii indywidualną decyzję w zależności od swojej sytuacji, a także rodzaju emerytury, o którą się ubiega (emerytura powszechna obliczana według nowych zasad, emerytura powszechna obliczana na starych zasadach, wcześniejsza emerytura obliczana według starych zasad, wcześniejsza emerytura obliczana na nowych zasadach). Osoby, które chciałyby skorzystać z pomocy w wyborze najkorzystniejszego momentu przejścia na emeryturę i dowiedzieć się, jak bardzo na jej wysokość wpłynie dalsza praca i opłacanie składek emerytalnych, powinny udać się do najbliższej placówki ZUS, w której mogą liczyć na odpowiednie wskazówki od doradców emerytalnych. Korzystając z kalkulatora emerytalnego, mogą oni wyliczyć wysokość prognozowanej emerytury na chwilę obecną, jak również w sytuacji, gdyby ubezpieczony pracował jeszcze przez rok, dwa, trzy itd.
W tym miejscu warto natomiast wyjaśnić, że dla ustalenia wysokości emerytury istotne będzie zgłoszenie wniosku o to świadczenie jeszcze we wrześniu 2017 r. lub w październiku br. – przez osoby, które przed 1 października 2017 r. ukończyły/ukończą wiek 60 lat (kobieta) lub 65 lat (mężczyzna) i które chciałyby uzyskać prawo do emerytury już od października br. W razie zgłoszenia wniosku o emeryturę w październiku 2017 r. ważne będzie również to, czy nastąpi ono przed dniem miesięcznych urodzin, czy w późniejszych dniach tego miesiąca.
Przypomnijmy, że nowa emerytura wyliczana jest przez podzielenie podstawy jej obliczenia (składek emerytalnych z uwzględnieniem ich waloryzacji oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego) przez średnie dalsze trwanie życia właściwe dla wieku przejścia na emeryturę danej osoby. Ta ostatnia wartość ma więc również bardzo istotny wpływ na wysokość emerytury obliczanej na nowych zasadach. Średnie dalsze trwanie życia ustalane jest każdorazowo dla wieku, w którym dana osoba przechodzi na emeryturę. Im późniejszy jest to wiek, tym niższa jest wartość średniego dalszego trwania życia. Podzielenie zaś stanu konta przez niższą wartość oznacza wyższą emeryturę.
Obliczając emeryturę, ZUS ustala średnie dalsze trwanie życia według wieku osoby zainteresowanej osiągniętego:
● na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego (jeżeli wniosek o emeryturę został złożony w miesiącu osiągnięcia tego wieku lub przed miesiącem, w którym został osiągnięty wiek emerytalny albo emerytura przyznawana jest z urzędu od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego),
● na dzień złożenia wniosku o emeryturę (jeżeli złożono go w miesiącach następujących po miesiącu, w którym został osiągnięty wiek emerytalny).
Przy ustalaniu wieku przejścia na emeryturę i tym samym właściwej wartości średniego dalszego trwania życia, wiek ubezpieczonego wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Miesiąc liczy się zaś od dnia urodzin do dnia poprzedzającego ten dzień w kolejnych miesiącach.
WAŻNE
Przy ustalaniu wieku przejścia na emeryturę i tym samym właściwej wartości średniego dalszego trwania życia wiek ubezpieczonego wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Miesiąc liczy się zaś od dnia urodzin do dnia poprzedzającego ten dzień w kolejnych miesiącach.
Wskazane zasady ustalania wartości średniego dalszego trwania życia skutkują tym, że w specyficznej sytuacji znajdą się osoby, które przed 1 października 2017 r. ukończą wiek wynoszący 60 lat (w przypadku kobiet) lub 65 lat (w przypadku mężczyzn), który od dnia wejścia w życie ustawy z 16 listopada 2016 r. będzie dla nich powszechnym wiekiem emerytalnym, a nie ukończyły do tego czasu podwyższonego wieku emerytalnego obowiązującego do 30 września 2017 r.
Jeśli z wnioskiem o emeryturę wystąpią do końca września 2017 r., ZUS ustali im średnie dalsze trwanie życia dla wieku osiągniętego 1 października 2017 r. (wiek przejścia na emeryturę na zasadach obowiązujących od 1 października 2017 r. nie może być bowiem wcześniejszy niż data wejścia w życie nowych przepisów). Z kolei osobom, które 60/65 lat ukończą przed 1 października br., ale wniosek o świadczenie zgłoszą później (np. w październiku 2017 r.), ZUS uwzględni przy ustalaniu wysokości emerytury średnie dalsze trwanie życia ustalone według wieku osiągniętego w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę. Oznacza to, że:
● dla osób, które zgłoszą wniosek o emeryturę przed ukończeniem kolejnego miesiąca życia, ZUS przyjmie średnie dalsze trwanie życia dla wieku ukończonego w tym dniu, np. dla kobiety, która ukończy 60 lat 20 września 2017 r. i zgłosi wniosek przed 20 października br., średnie dalsze trwanie życia zostanie ustalone dla wieku 60 lat,
● dla osób, które zgłoszą wniosek o emeryturę w dniu miesięcznych urodzin w danym miesiącu lub później, ZUS przyjmie średnie dalsze trwanie życia już dla wyższego wieku osiągniętego w dniu zgłoszenia wniosku, np. dla kobiety, która ukończy 60 lat 20 września 2017 r. i zgłosi wniosek o emeryturę w październiku br., ale najwcześniej 15. dnia tego miesiąca, średnie dalsze trwanie życia zostanie ustalone dla wieku 60 lat i 1 miesiąca. [przykład 7]
PRZYKŁAD 7
Liczy się termin wystąpienia do ZUS
Pani Maria urodziła się 15 kwietnia 1957 r. Do końca września 2017 r. nie ukończyła podwyższonego wieku emerytalnego, który dla kobiet urodzonych w II kwartale 1957 r. wynosi 61 lat i 6 miesięcy (wiek ten pani Maria osiągnęłaby dopiero w październiku 2018 r.). Przed 1 października br. ukończyła natomiast 60 lat – po 30 września br. będzie to dla niej powszechny wiek emerytalny. Jeśli wniosek o emeryturę zgłosi we wrześniu 2017 r., do ustalenia wysokości emerytury ZUS uwzględni średnie dalsze trwanie życia dla wieku ukończonego 1 października b.r., tj. dla wieku 60 lat i 5 miesięcy (zgodnie z tablicą średniego dalszego trwania życia obowiązującą zarówno 1 października br., jak i w dniu osiągnięcia wieku 60 lat – 259,5 miesięcy). Taka sama wartość średniego dalszego trwania życia zostanie przyjęta w razie zgłoszenia wniosku o emeryturę w październiku, ale przed kolejnymi miesięcznymi urodzinami (tj. przed 15 października). Jeśli natomiast pani Maria zgłosi wniosek o emeryturę w październiku 2017 r., ale najwcześniej 15. dnia tego miesiąca, do obliczenia świadczenia ZUS uwzględni średnie dalsze trwanie życia dla wieku 60 lat i 6 miesięcy (tj. zgodnie z ww. tablicą trwania życia – 258,7 miesięcy). Zakładając, że podstawa obliczenia emerytury (suma składek emerytalnych z uwzględnieniem ich waloryzacji oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego) ustalona na koniec września 2017 r. wyniesie 670 450 zł., obliczenie wysokości emerytury będzie wyglądało następująco:
● w razie zgłoszenia wniosku o emeryturę przed 15 października 2017 r.: 670 450 zł : 259,5 = 2583,62 zł
● przy zgłoszeniu wniosku o emeryturę w okresie 15–31 października 2017 r.: 670 450 zł : 258,7 = 2591,61 zł.
Oznacza to, że gdyby pani Maria zaczekała ze zgłoszeniem wniosku do 15 października 2017 r., jej miesięczne świadczenie byłoby wyższe o niemal 8 zł.
Kto uzyska świadczenie bez konieczności zgłoszenia wniosku
Osoby, które w związku z wejściem w życie przepisów obniżających wiek emerytalny chciałyby przejść na emeryturę, nie zawsze będą musiały zgłosić wniosek o przyznanie świadczenia. W takiej sytuacji będą renciści uprawnieni na dzień 1 października 2017 r. do renty z tytułu niezdolności do pracy (z tzw. ogólnego stanu zdrowia) przyznanej na okres krótszy niż do osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego, a tego podwyższonego wieku nie ukończyli przed 1 października 2017 r. i nie mają ustalonego prawa do emerytury. W związku z ukończeniem wieku obniżonego do 60/65 lat ZUS przyzna im z urzędu emeryturę zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy. Dzień, w którym osoby te zostaną przeniesione z urzędu na emeryturę, zależy od tego, kiedy ukończyli (lub ukończą) obniżony wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) oraz czy pobierają rentę, czy też mają zawieszone prawo do tego świadczenia. Jeżeli obniżony wiek emerytalny osiągną najpóźniej 1 października br. i w tym dniu będą pobierały rentę, to już od tego dnia ZUS zamieni im z urzędu pobieraną rentę na emeryturę. Jeśli pobierając rentę, wiek ten osiągną później, to emerytura zamiast renty zostanie im przyznana od dnia ukończenia tego wieku.
Jeśli jednak odpowiednio 1 października 2017 r. lub w dniu osiągnięcia obniżonego wieku emerytalnego ich renta będzie zawieszona, a zgłoszą wniosek o podjęcie jej wypłaty, emerytura zostanie im przyznana z urzędu od miesiąca, od którego byłaby podjęta wypłata renty, o ile prawo do niej nie ustało wcześniej (np. z powodu upływu okresu niezdolności do pracy).
Powyższe zasady nie będą dotyczyły rencistów, którzy w dniu wejścia w życie ustawy obniżającej wiek emerytalny, będą uprawnieni do renty z tytułu niezdolności do pracy przyznanej co najmniej do osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego obowiązującego do 30 września 2017 r. Jeśli nie mają oni jeszcze prawa do emerytury, zachowają prawo do renty do dnia osiągnięcia tego wieku, chyba że ustanie ono z innych powodów (np. z powodu odzyskania zdolności do pracy). Jeżeli w dniu osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego będą mieli zawieszone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, prawo to zachowają do dnia, od którego byłaby podjęta wypłata renty (pod warunkiem, że nie ustanie wcześniej niezdolność do pracy). W takim przypadku emerytura zostanie przyznana im z urzędu od miesiąca, od którego byłaby podjęta wypłata renty.
Omawiana grupa osób ma oczywiście możliwość wcześniejszego zgłoszenia wniosku o emeryturę w związku z ukończeniem obniżonego wieku emerytalnego. Zgłaszając taki wniosek (najpóźniej przed ukończeniem podwyższonego wieku emerytalnego), zachowają prawo do renty na okres stwierdzonej niezdolności do pracy, jednak przyznanie w ten sposób emerytury może się okazać mniej korzystne od tej przyznanej z urzędu. Emerytura ustalona na wniosek nie będzie bowiem podwyższona do kwoty przysługującej renty z tytułu niezdolności do pracy, natomiast emerytura przyznana z urzędu korzysta z takiej gwarancji. Ponadto, aby ją pobierać, trzeba rozwiązać dotychczasowy stosunek pracy, podczas gdy takiego obowiązku nie ma w przypadku ustalenia prawa do tego świadczenia z urzędu przez ZUS.
Przypomnijmy, że do końca 2012 r. wiek emerytalny wynosił 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z FUS z 11 maja 2012 r. zachowała taki wiek wyłącznie dla kobiet urodzonych najpóźniej 31 grudnia 1952 r., które wymagane 60 lat osiągnęły do 31 grudnia 2012 r. oraz dla mężczyzn urodzonych do końca 1947 r., którzy do tego dnia ukończyli 65 lat. W kolejnych latach obowiązujący wiek emerytalny był stopniowo wydłużany (o jeden miesiąc za każdy późniejszy kwartał urodzenia), a docelowo miał osiągnąć 67 lat dla obu płci.
Ramka 1. Wystarczą już podstawowe dane
Osoby, które nie zdecydują się na zgłoszenie wniosku o emeryturę za pomocą formularza opracowanego przez ZUS, powinny pamiętać, aby zawierał on pewne minimum pozwalające na jego przyjęcie i rozpatrzenie, czyli aby określał rodzaj świadczenia, o jakie występują, oraz dane:
● imiona i nazwisko,
● datę urodzenia,
● imiona rodziców,
● miejsce zamieszkania,
● adres do korespondencji (jeżeli jest inny niż miejsce zamieszkania),
● PESEL, a w razie braku tego numeru – seria i numer dowodu osobistego albo paszportu.
Uwaga! Wniosek musi być podpisany.
Sporządzenie wniosku o emeryturę
Osoby, które zamierzają przejść na emeryturę w związku z obniżeniem wieku emerytalnego od 1 października 2017 r., muszą (poza opisanymi wyżej wyjątkami) zgłosić wniosek o świadczenie. Obowiązujące przepisy nie przewidują wymogu złożenia tego wniosku na określonym formularzu, warto jednak skorzystać z formularza przygotowanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (o symbolu EMP). Prawidłowe jego wypełnienie pozwala bowiem na przekazanie do ZUS wszystkich niezbędnych informacji wpływających na prawo do świadczenia oraz na jego wysokość. Wzór formularza jest zamieszczony (w formie edytowalnej oraz w formie wyłącznie do wydruku) na stronie internetowej http://www.zus.pl w zakładce ,,Wzory formularzy”. Druki formularzy dostępne są również w każdej terenowej placówce ZUS.
WAŻNE
Na pomoc płatnika składek w przygotowaniu wniosku o emeryturę oraz przekazaniu dokumentacji emerytalnej do ZUS mogą liczyć osoby ubiegające się o emeryturę obliczaną według starych zasad.
Osoby przechodzące na emeryturę w związku z obniżeniem wieku emerytalnego od 1 października 2017 r. to ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r., których świadczenie zostanie wyliczone według nowych zasad. W odniesieniu do tej grupy osób płatnik składek nie ma obowiązku przygotowania wniosku o emeryturę oraz przedłożenia go, za zgodą ubezpieczonego, organowi rentowemu nie później niż na 30 dni przed zamierzonym terminem jego przejścia na emeryturę. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby i w tej sytuacji płatnik składek, pomimo braku takiego obowiązku nałożonego przez ustawę, przygotował za ubezpieczonego dokumentację emerytalną (i przesłał ją do ZUS). Jeśli jednak nie będzie takiej woli z jego strony, sporządzeniem wniosku o emeryturę oraz przekazaniem tego wniosku do ZUS musi zająć się sam ubezpieczony zainteresowany przyznaniem świadczenia. Dotyczy to także osób ubiegających się o wcześniejszą emeryturę z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyznawaną na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – również obliczaną według nowych zasad.
Na pomoc płatnika składek w przygotowaniu wniosku o emeryturę oraz przekazanie dokumentacji emerytalnej do ZUS mogą natomiast liczyć osoby ubiegające się o emeryturę obliczaną według starych zasad (np. o emeryturę bez względu na wiek przyznawaną na podstawie Karty nauczyciela). W takim przypadku płatnik musi wykonać wspomniany obowiązek wynikający z art. 125 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Wypełnienie wniosku o emeryturę
Pierwsza część formularza wniosku o emeryturę przygotowanego przez ZUS przeznaczona jest na wpisanie danych osobowych wnioskodawcy (m.in. imienia i nazwiska, daty urodzenia, numeru PESEL) oraz jego danych adresowych (adresu zameldowania na pobyt stały, aktualnego adresu zamieszkania i adresu do korespondencji).
W kolejnej części (,,Zakres wniosku”) osoba zainteresowana podaje dane umożliwiające prawidłowe i zgodne z żądaniem ustalenie wysokości świadczenia.
Dla osób ubiegających się o emeryturę obliczaną według nowych zasad w związku z obniżeniem wieku emerytalnego od 1 października 2017 r. ta część wniosku nie ma znaczenia, w związku z tym powinny ją pominąć. Jest natomiast bardzo ważna dla osób ubiegających się o wcześniejszą emeryturę (obliczaną na starych lub na nowych zasadach) a także dla tych, które ukończyły wiek emerytalny (powszechny lub obniżony) w latach 2009–2014.
I tak, jeżeli wnioskodawca jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, a ubiega się o wcześniejszą emeryturę (np. emeryturę nauczycielską przysługującą na podstawie Karty nauczyciela lub emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przysługującą na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS), w punkcie 4 tej części formularza powinien zaznaczyć, że wnosi o przekazanie środków zgromadzonych w funduszu, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. Przyznanie takiej emerytury uzależnione jest bowiem od nieprzystąpienia do OFE lub złożenia takiego właśnie oświadczenia. Analogiczną deklarację powinna złożyć osoba, która wiek emerytalny ukończyła w latach 2009–2014 i ubiega się o obliczenie świadczenia w tzw. mieszanej wysokości (częściowo według nowych, a częściowo według starych zasad). Ustalenie wysokości emerytury w ten sposób nie jest bowiem możliwe w odniesieniu do członka OFE.
Gdy wnioskodawca występuje o emeryturę obliczaną na dotychczasowych zasadach (np. o wcześniejszą emeryturę przysługującą na podstawie Karty nauczyciela), w omawianej części formularza deklaruje, z których lat kalendarzowych ZUS ma ustalić podstawę wymiaru świadczenia. Co do zasady ma do wyboru dwie możliwości – wskazanie wynagrodzeń z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z ostatniego 20-lecia lub z 20 dowolnych lat ubezpieczenia. W obu wariantach muszą to być lata przypadające przed rokiem zgłoszenia wniosku o emeryturę. Jeśli jednak wnioskodawcy trudno jest ocenić, w których dokładnie latach uzyskiwał najkorzystniejsze zarobki (w stosunku do przeciętnych płac obowiązujących w tych latach) powinien zaznaczyć rubrykę ,,Zarobki pozwalające na ustalenie najkorzystniejszej kwoty świadczenia”.
Jeśli o emeryturę wnioskuje osoba urodzona przed 1 stycznia 1949 r., która kontynuuje ubezpieczenia po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego, wypełniając formularz wniosku powinna zaznaczyć, że wnosi o obliczenie wysokości emerytury w myśl nowych zasad. Tak obliczone świadczenie będzie jej przysługiwało, o ile okaże się korzystniejsze od emerytury obliczanej według dotychczasowych zasad, przewidzianej dla osób urodzonych przed 1949 r.
Dalsza część wniosku (,,Oświadczenia wnioskodawcy”) przeznaczona jest do podania informacji o ewentualnym pobieraniu przez pracownika różnego rodzaju świadczeń lub zgłoszenia wniosku o ich przyznanie, a także złożenia deklaracji co do dalszego prowadzenia działalności zarobkowej. Te dane pozwolą organowi rentowemu przede wszystkim na ustalenie, czy i od kiedy przysługuje wypłata przyznanego świadczenia. Ponadto informacja, czy wnioskodawca ubiega się również o świadczenie w innym organie rentowym (np. KRUS), pozwoli na ustalenie, który organ (ZUS czy KRUS) będzie wypłacał i od kiedy przyznano świadczenie.
Szczególnie istotne jest złożenie w tej części formularza deklaracji co do dalszego pozostawania w stosunku pracy. Na podstawie tej informacji ZUS podejmie decyzję co do podjęcia wypłaty emerytury lub też jej zawieszenia. Wypłata świadczenia nie jest bowiem możliwa, gdy pracownik kontynuuje nieprzerwanie stosunek pracy nawiązany przed przejściem na emeryturę.
Ponadto w razie zgłoszenia wniosku o emeryturę obliczaną według dotychczasowych zasad (np. o emeryturę nauczycielską przewidzianą w Karcie nauczyciela), niezwykle ważną informacją dla ustalenia daty powstania prawa do tego świadczenia jest wskazanie, czy osoba zainteresowana pobiera zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy. Prawo do takiej emerytury może bowiem powstać dopiero z dniem zaprzestania pobierania tych świadczeń.
WAŻNE
Jeśli wniosek wypełnia za osobę zainteresowaną zatrudniający ją płatnik składek, dodatkowo powinien we wstępnej jego części podać datę jego sporządzenia, a tuż obok pieczęć i podpis musi złożyć osoba przez niego upoważniona.
W przypadku osób, które nie ukończyły powszechnego wieku emerytalnego (a więc wieku, którego osiągnięcie pozwala im dorabiać bez żadnych ograniczeń), niezwykle istotne jest również złożenie we wniosku o emeryturę deklaracji co do wysokości przychodu, który zamierzają osiągać z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych lub z tytułu służby. Na podstawie tej informacji ZUS podejmie decyzję co do dalszej wypłaty emerytury (w pełnej lub zmniejszonej wysokości) lub też jej zawieszenia. Wypłata świadczenia nie jest bowiem możliwa, gdy osoba uprawniona nie ukończyła powszechnego wieku emerytalnego, a uzyskuje przychód przekraczający 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W razie osiągania przychodu pomiędzy 70 a 130 proc. tego wynagrodzenia emerytura podlega odpowiedniemu zmniejszeniu.
W końcowej części formularza należy m.in. wskazać sposób wypłaty przyznanej emerytury, a także poinformować, czy oprócz polskich okresów składkowych i nieskładkowych są również okresy ubezpieczenia przebyte w państwach członkowskich UE/EFTA lub w innych krajach, z którymi Polska ma podpisaną umowę międzynarodową w zakresie ubezpieczeń społecznych. Następnie należy podać liczbę dołączanych dokumentów (np. potwierdzających okresy składkowe i nieskładkowe, wysokość uzyskiwanych wynagrodzeń).
Wypełniony formularz wniosku o emeryturę należy czytelnie podpisać.
Jeśli formularz wypełnia za osobę zainteresowaną zatrudniający ją płatnik składek, dodatkowo powinien we wstępnej jego części podać datę sporządzenia wniosku, a tuż obok pieczęć i podpis musi złożyć osoba przez niego upoważniona. Płatnik składek, który wypełniał formularz wniosku o emeryturę, nie podpisuje się jednak pod wnioskiem. Musi to zrobić sam ubezpieczony zainteresowany przyznaniem emerytury.
Dokumenty, które trzeba dołączyć do wniosku
Katalog dokumentów, jakie muszą dołączyć do wniosku osoby, które w związku z wejściem w życie od 1 października 2017 r. przepisów obniżających wiek emerytalny zamierzają uzyskać emeryturę obliczaną według nowych zasad, zależy od tego, czy mają już ustalony kapitał początkowy (a przynajmniej została złożona dokumentacja w celu jego ustalenia), czy też do ZUS nie została jeszcze taka dokumentacja dostarczona.
W pierwszym przypadku do wniosku o emeryturę należy dołączyć jedynie wypełniony dokument potwierdzający przebieg ubezpieczenia, tj. informację o okresach składkowych i nieskładkowych (formularz ERP-6), gdy wnioskodawca ma przebyte wyłącznie okresy składkowe i nieskładkowe w Polsce lub wypełniony formularz unijny E 207 PL (jeśli wnioskodawca udowodnił nie tylko polskie okresy, lecz także okresy przebyte w państwach należących UE/EFTA). Przekazana informacja o przebiegu ubezpieczenia będzie pomocna dla organu rentowego ZUS przy ustalaniu okresu uprawniającego do podwyższenia nowej emerytury do kwoty najniższego świadczenia, jeżeli zajdzie taka potrzeba (tzn. gdy wyliczona kwota świadczenia okaże się niższa od kwoty najniższej emerytury). Ponadto osoby, które pozostawały ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę w stosunku pracy, powinny dołączyć do tego wniosku świadectwo pracy lub zaświadczenie pracodawcy. Dokument ten można przekazać również w późniejszym czasie (jeśli stosunek pracy nie został jeszcze rozwiązany lub pracodawca nie zdążył jeszcze wydać świadectwa pracy), pamiętając jednak o tym, że ZUS podejmie wypłatę emerytury dopiero wtedy, gdy zostanie on dostarczony.
Dodatkowe dokumenty muszą dołączyć do wniosku o emeryturę obliczaną na nowych zasadach, przysługującą z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, te osoby, które przed 2009 r. przepracowały co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a nie mają z tytułu wykonywania takiej pracy ustalonego prawa do wcześniejszej emerytury ani do emerytury pomostowej. W takiej sytuacji konieczne są dokumenty potwierdzające okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienione w wykazie A lub B (załącznikach do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze) przebyte do końca 2008 r. Posłużą one do ustalenia rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, która powiększy kapitał początkowy i wpłynie na wyższą wysokość emerytury obliczonej według nowych zasad, przyznanej po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego.
Przypomnijmy, że okresy pracy w szczególnych warunkach pracodawca potwierdza, wydając świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach albo dokonując odpowiedniego wpisu do świadectwa pracy. Zakres informacji, jakie powinien w nich podać, uzależniony jest od tego, czy zobowiązany był do stosowania resortowych wykazów takich prac, wydanych w zarządzeniu lub uchwale. Jeśli stosował resortowe wykazy, musi określić nie tylko okres i rodzaj pracy wykonywanej w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze ściśle według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia, lecz także stanowisko pracy wymienione w wykazie, dziale, pozycji i punkcie zarządzenia resortowego lub uchwały. Jeśli pracodawca od dnia swojego powstania miał status zakładu prywatnego i nigdy nie stosował resortowych wykazów, zakres informacji, jakie powinien podać w świadectwie pracy, jest węższy. Potwierdzając bowiem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach wykonywanego na danym stanowisku pracy, musi powołać się wyłącznie na rodzaj pracy wymieniony w odpowiednim wykazie, dziale i pozycji rozporządzenia.
Znacznie szerszy katalog dokumentów muszą dołączyć do wniosku o emeryturę powszechną obliczaną na nowych zasadach te osoby, które jeszcze nie ubiegały się o ustalenie kapitału początkowego. Przede wszystkim wskazane jest, aby w celu jego obliczenia i poinformowania ZUS o wszystkich okolicznościach wpływających na prawidłowe jego ustalenie dołączyły do dokumentacji emerytalnej wypełniony wniosek o ustalenie kapitału początkowego (formularz o symbolu EKP).
Osoby, które nie mają ustalonego kapitału początkowego, muszą również dołączyć do wniosku o emeryturę dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe przebyte przed 1 stycznia 1999 r. (np. świadectwa pracy, zaświadczenia, legitymacje ubezpieczeniowe zawierające odpowiednie wpisy dotyczące okresów zatrudnienia, zaświadczenia szkoły wyższej o okresie odbytych studiów, książeczki wojskowe potwierdzające okresy służby wojskowej, oświadczenia o sprawowaniu opieki nad dziećmi wraz z odpisami aktów ich urodzenia itd.). Omawiana grupa osób musi również dołączyć dokumenty potwierdzające wynagrodzenia uzyskiwane w poszczególnych latach kariery zawodowej przed 1999 r., tj. zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, np. na druku ZUS RP-7 lub legitymacje ubezpieczeniowe zawierające odpowiednie wpisy dotyczące uzyskiwanych wynagrodzeń.
Przedłożenie takiej dokumentacji konieczne jest również przy ubieganiu się o emeryturę ustalaną według dotychczasowych zasad, czyli o emeryturę powszechną dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. lub o emeryturę wcześniejszą (np. przysługującą nauczycielom na podstawie Karty nauczyciela), z zastrzeżeniem, że dokumenty poświadczające wysokość zarobków należy przedłożyć również za lata przypadające po 1998 r. W odróżnieniu bowiem od danych dotyczących okresów składkowych i nieskładkowych przebytych po 31 grudnia 1998 r. ZUS nie posiada zapisów pozwalających na ustalenie wysokości zarobków uwzględnianych do ustalenia podstawy wymiaru emerytury obliczanej według dotychczasowych zasad. Dołączenie dokumentacji potwierdzającej wynagrodzenia uzyskiwane przed rokiem zgłoszenia wniosku o emeryturę konieczne jest również wtedy, gdy wnioskuje o nią osoba uprawniona do obliczenia świadczenia częściowo według nowych, a częściowo według starych zasad (tzw. emerytura mieszana).
Gdy o wcześniejszą emeryturę przysługującą na podstawie Karty nauczyciela ubiega się osoba, która wykonywała pracę nauczycielską, dokument wystawiony przesz szkołę (świadectwo pracy, zaświadczenie) powinien zawierać dodatkową informację, w jakim wymiarze obowiązkowego wymiaru zajęć praca ta była wykonywana w danym okresie/okresach. Dokument musi również potwierdzać tryb i podstawę prawną rozwiązania stosunku pracy oraz informację, z czyjej inicjatywy został on rozwiązany. Dokumenty poświadczające wykonywanie w określonym wymiarze pracy górniczej określonej w ustawie o emeryturach i rentach z FUS powinny też dołączyć do wniosku osoby ubiegające się o wcześniejszą emeryturę górniczą.
WAŻNE
Okresy pracy w szczególnych warunkach pracodawca potwierdza, wydając świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach albo dokonując odpowiedniego wpisu do świadectwa pracy. Zakres informacji, jakie powinien w nich podać, zależny jest od tego, czy zobowiązany był do stosowania resortowych wykazów takich prac wydanych w zarządzeniu lub uchwale.
Przekazanie dokumentacji do ZUS
Dokumenty w sprawie przyznania emerytury (wniosek wraz z załącznikami) należy złożyć w ZUS osobiście lub wysłać za pośrednictwem poczty. Można je przekazać do dowolnej jednostki ZUS, ale by nie przedłużać postępowania, najlepiej aby była to placówka ZUS właściwa do rozpatrzenia wniosku, tj.:
● placówka ZUS właściwa ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy (w przypadku zamieszkiwania w Polsce – właściwa ze względu na jego adres zameldowania na pobyt stały),
● placówka ZUS właściwa ze względu na adres miejsca pobytu lub adres ostatniego zameldowania na pobyt stały w Polsce (przy braku adresu zamieszkania w Polsce),
● właściwa placówka realizująca umowę międzynarodową (dla osób mających okresy ubezpieczenia lub zamieszkania za granicą w państwie członkowskim UE albo EFTA lub w państwie, z którym Polska zawarła umowę dwustronną o zabezpieczeniu społecznym albo osób nieposiadających tych okresów, ale zamieszkałych w ww. państwach – wykaz tych jednostek można znaleźć w serwisie internetowym Zakładu Ubezpieczeń Społecznych),
● placówka ZUS właściwa ze względu na ostatnie miejsce zameldowania wnioskodawcy na pobyt stały w Polsce (w przypadku osób zamieszkałych za granicą, w państwie, z którym Polska nie zawarła umowy dwustronnej o zabezpieczeniu społecznym).
Osoby mające konto na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) – na PUE ZUS oraz profil zaufany na Elektronicznej Platformie Usług Administracji Publicznej (ePUAP) lub kwalifikowany podpis elektroniczny, wniosek o emeryturę mogą też zgłosić elektronicznie za pośrednictwem PUE ZUS. Jeżeli jednak dołączane są jakieś dokumenty, należy je złożyć w placówce ZUS lub wysłać do ZUS pocztą.
Uwaga! Wniosek o emeryturę można wycofać, ale nie później niż do dnia uprawomocnienia się decyzji w sprawie świadczenia (w terminie jednego miesiąca od dnia jej doręczenia). W przypadku złożenia odwołania od decyzji ZUS wniosek może być wycofany aż do czasu prawomocnego zakończenia postępowania przed sądem.
WAŻNE
Dokumentację w sprawie przyznania emerytury można przekazać do dowolnej jednostki ZUS, ale by nie przedłużać postępowania, najlepiej aby była to placówka ZUS właściwa do rozpatrzenia wniosku.
Wydanie decyzji i postępowanie odwoławcze
Po zgłoszeniu wniosku o emeryturę ZUS przeprowadza postępowanie o przyznanie świadczenia i wydaje decyzję. Musi to zrobić nie później niż w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do jej wydania. W tym samym terminie powinien też wypłacić świadczenie.
Jeśli osoba ubiegająca się o świadczenie nie zgadza się z decyzją ZUS, może wnieść odwołanie do sądu okręgowego pracy i ubezpieczeń społecznych w ciągu miesiąca od dnia doręczenia odpisu decyzji. Jeżeli jednak zakład nie wydał jej w ciągu dwóch miesięcy od daty złożenia wniosku o świadczenie, wniesienie odwołania możliwe jest w każdym czasie po upływie tego okresu.
Odwołanie wnosi się na piśmie lub ustnie do protokołu do właściwego sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem jednostki ZUS, która wydała decyzję. Powinno ono zawierać oznaczenie zaskarżonej decyzji (najlepiej podać jej numer nadany przez ZUS), sformułowanie zarzutów i wniosków, ich uzasadnienie oraz podpis ubezpieczonego lub jego przedstawiciela ustawowego bądź pełnomocnika. Wniesienie odwołania do sądu po terminie powoduje jego odrzucenie. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy przekroczenie terminu było niewielkie i nastąpiło z przyczyn, na które osoba odwołująca się nie miała wpływu.
W wyniku złożenia odwołania ZUS ma 30 dni na ponowne przeanalizowanie sprawy i ewentualną zmianę lub uchylenie zaskarżonej decyzji. W przypadku nieuwzględnienia odwołania (choćby w części) organ ten musi, również w terminie 30 dni, przekazać sprawę do sądu wraz z uzasadnieniem. Natomiast w razie uwzględnienia odwołania w całości ZUS nie nadaje mu dalszego biegu, uchylając poprzednią decyzję i wydając nową.
Jeżeli sprawa zostanie przekazana do sądu, przeprowadzane jest postępowanie według zasad określonych w przepisach kodeksu postępowania cywilnego. W jego wyniku sąd albo oddala odwołanie (jeśli nie ma podstaw do jego uwzględnienia), albo je uwzględnia, zmieniając zaskarżoną decyzję w całości lub w części i orzekając co do istoty sprawy.
Jeśli orzeczenie wydane przez sąd okręgowy nie jest dla osoby uprawnionej korzystne, może ona złożyć apelację do sądu apelacyjnego za pośrednictwem sądu, który wydał wyrok w terminie dwóch tygodni od jego doręczenia wraz z uzasadnieniem. W przypadku gdy nie zażądała uzasadnienia wyroku w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia.
Z kolei od wyroku sądu apelacyjnego kończącego postępowanie w sprawie można za pośrednictwem tego sądu wnieść kasację do Sądu Najwyższego w ciągu miesiąca od daty doręczenia odpisu orzeczenia wraz z uzasadnieniem. Kasacja jednak musi być wniesiona przez adwokata lub radcę prawnego.ⒸⓅ
Podstawa prawna
Art. 1, art. 17–21 ustawy z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz.38).
Art. 88 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1189).
Art. 15, art. 24–27, art. 53, art. 55–55a, art. 100, art. 116–117, art. 125, art. 125a, art. 182–183 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1383).
Par. 3–4, par. 6, par. 21–22 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. nr 237, poz. 1412).
Art. 83 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.).
Art. 367, art. 369, art. 3981–art. 39821, art. 4779–art. 47714a ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm.).