Obowiązek finansowania świadczeń medycznych należy do NFZ. Od tej zasady są jednak odstępstwa. Wynikają one z ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. nr 112, poz. 654). Zgodnie z nią takie prawo przysługuje również samorządom, ale w ściśle określonych sytuacjach. Te mogą płacić wyłącznie za:
1) programy zdrowotne (art. 114 ust. 1 pkt),
2) realizację celów określonych w odrębnych przepisach (art. 114 ust. 1 pkt),
3) zadania nałożone na podmiot leczniczy przez organ tworzący (art. 38 ust. 2).
Samorządy: Fala szpitalnych długów zatopi nasze budżety
Samorządy: Fala szpitalnych długów zatopi nasze budżety

Zobacz również

Programy zdrowotne

Jednostki samorządu terytorialnego (j.s.t.) mogą opracowywać, wdrażać, realizować i finansować programy zdrowotne. Ustawa o działalności leczniczej zawiera przykładowe wyliczenie zakresów, jakich mogą one dotyczyć. Są nimi:
● ważne zjawiska epidemiologiczne,
● istotne problemy zdrowotne dotyczące całej lub określonej grupy osób,
● wdrożenie nowych procedur medycznych i przedsięwzięć profilaktycznych.
Ustawa nie nakłada obowiązku na j.s.t., a jedynie stwarza możliwość wprowadzenia programu zdrowotnego. Aby jednak go uruchomić, samorząd musi uzyskać w tej sprawie opinię Agencji Oceny Technologii Medycznych. Nie jest ona wiążąca. Jednak, jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) w wyroku z 19 listopada 2002 r. (sygn. II SA/Wr 1597/02), zasięgnięcie opinii przez j.s.t. jest formą współdziałania, a jeżeli jest to przewidziane przez przepisy, to nieuzyskanie jej jest kwalifikowanym naruszeniem prawa. Tym samym brak opinii agencji przed powzięciem uchwały o programie zdrowotnym należy traktować jako rażące naruszenie prawa, które powinno skutkować jej uchyleniem w trybie nadzoru przez wojewodę lub złożeniem skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego (WSA).
Programy te mogą być roczne lub wieloletnie. Korzystniejsze jest opracowywanie tych długofalowych. Pozwala to na bardziej racjonalne wydatkowanie środków przez samorząd oraz zaplanowanie świadczeń i przychodów przez placówki medyczne, gdzie programy są realizowane.



Odrębne regulacje

Przepisy umożliwiają powiatom czy gminom przekazanie środków również na cele inne (określone w odrębnych przepisach) niż te wymienione w ustawie o działalności leczniczej. Jako przykład można wskazać choćby ustawę z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, która w art. 41 ust. 1 pkt 1 jako jedno z zadań samorządów wskazuje zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu. Tym samym daje prawo j.s.t. na przekazywanie odpowiednim placówkom medycznym środków na ten cel.

Zadania zlecone

Zgodnie z art. 38 ust. 2 pkt 2 ustawy o działalności leczniczej, samorząd może nałożyć na samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej (SPZOZ), dla którego jest podmiotem tworzącym, obowiązek wykonania określonego zadania. Przepis ten nie zawiera żadnych warunków wydania takiego zlecenia.
Poprzednio obowiązująca ustawa o zakładach opieki zdrowotnej (ZOZ) w art. 67a zawierała analogiczną regulację, jednakże zlecenie wykonywania danego świadczenia było możliwe wyłącznie w przypadkach niezbędności ze względu na potrzeby systemu opieki zdrowotnej, w przypadku klęski żywiołowej lub w celu wykonania zobowiązań międzynarodowych. Przyjąć należy, iż ustawodawca świadomie zrezygnował z warunków dopuszczalności nałożenia na publiczną placówkę medyczną dodatkowych obowiązków, które wcześniej były zawarte w powołanym przepisie ustawy o ZOZ.
Jak wskazuje się w piśmiennictwie, art. 38 ust. 2 pkt 2 dotyczy sytuacji nietypowych, kiedy to nie można przekazać środków w inny przewidziany w ustawie sposób (M. Dercz, T. Rek, „Ustawa o działalności leczniczej, Komentarz”, ABC a Wolters Kluwer business, Warszawa 2012 r. s. 178). Oczywiście możliwa jest interpretacja tego przepisu opierająca się na wykładni funkcjonalne. Jednakże stanowisko takie nie wynika wprost z powołanego przepisu. Gdyby intencją ustawodawcy było ograniczenie zastosowania tego rozwiązania do przypadków wyjątkowych, nic nie stało na przeszkodzie wprowadzeniu takiego uregulowania.

Samorządy nie mają obowiązku, a jedynie możliwość tworzenia i realizacji określonego programu zdrowotnego. Aby jednak go uruchomić, powiat czy gmina musi uzyskać w tej sprawie opinię Agencji Oceny Technologii Medycznych

Tak więc od zasady niedopuszczalności przekazywania środków finansowych przez j.s.t. podmiotowi leczniczemu istnieją wyjątki określone w ustawie o działalności leczniczej. Zakaz ten nie ma charakteru absolutnego.

Jan Ciechorski