Rada powiatu podjęła uchwałę w sprawie określenia rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych od 1 stycznia do 31 grudnia 2018 r. Projekt aktu został zaopiniowany przez burmistrzów i wójtów z terenu powiatu oraz okręgową izbę aptekarską, ale do aptekarzy nikt się o opinię nie zwracał. Czy projekt uchwały powinien być uzgodniony z aptekarzami? Czy rada mogła podać w załączniku do uchwały numery telefonów do aptek, jak i podmiotów je prowadzących lub farmaceutów w nich zatrudnionych?
Sprawa ustalania dyżurów aptek budzi od lat olbrzymie emocje właścicieli placówek, którym często dyżury są narzucane wbrew ich woli. Z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika jednak, że zaopiniowanie projektu uchwały ustalającej rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych nie jest konieczne. Procedura podejmowania tego aktu określona w art. 94 ust. 2 ustawy z 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (dalej: p.f.) przewiduje jedynie zasięgnięcie opinii wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) gmin z terenu powiatu i samorządu aptekarskiego. Pogląd ten wyrażono m.in. w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 12 października 2017 r. (sygn. akt III SA/Po 503/17). Sąd wyraźnie stwierdził, że procedura z art. 94 ust. 2 p.f. nie przewiduje, aby uchwałodawca musiał się zwracać o opinię do przedsiębiorców i farmaceutów. Zdaniem sądu rada powiatu może skorzystać z konsultacji i uwzględnić stanowisko właścicieli aptek, jednak nie jest to wymagane.
Odpowiedź na drugie pytanie również znajdziemy w wyżej wymienionym wyroku. Poznański sąd administracyjny odniósł się m.in. do zarzutu aptekarza, że przez publikację numerów telefonów doszło do naruszenia prywatności farmaceutów. Sąd stwierdził, że numery telefonów do aptek czy aptekarzy można wyszukać w internecie bez jakiejkolwiek trudności. Trudno więc uznać, że doszło do naruszenia prywatności.
Ustalanie dyżurów
Zgodnie z art. 94 ust. 1 i 2 p.f. rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych powinien być dostosowany do potrzeb ludności i zapewnić dostępność świadczeń również w porze nocnej, w niedziele, święta i inne dni wolne od pracy (ust. 1). Rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych na danym terenie określa w drodze uchwały rada powiatu, po zasięgnięciu opinii wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) gmin z terenu powiatu i samorządu aptekarskiego. Przede wszystkim należy zauważyć, że, jak się wskazuje w orzecznictwie, analiza art. 94 ust. 1 p.f. prowadzi do wniosku, iż trzeba rozróżnić rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych w zwykłych warunkach oraz w sytuacjach nadzwyczajnych. W pierwszym przypadku zastosowanie ma kryterium potrzeb ludności, które należy uwzględniać przy ustalaniu godzin pracy aptek, tak by możliwe było zaspokojenia oczekiwań społeczności lokalnej. Z kolei w przypadkach wymienionych w drugiej części zdania zawartego w art. 94 ust. 1 p.f., najistotniejszym kryterium przy ustalaniu rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych staje się zapewnienie dostępności świadczeń aptecznych w tych szczególnych warunkach. Przy ustalaniu rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych w porze nocnej i dni wolne od pracy nie sposób uwzględniać potrzeb ludności, gdyż nie można przewidzieć prawdopodobieństwa pojawienia się zdarzeń zagrażających zdrowiu lub życiu mieszkańców. W tym wypadku chodzi o ustalenie takiego rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych, który będzie stwarzał możliwość jak najlepszego i najszybszego skorzystania z niezbędnej pomocy wówczas, gdy nie obowiązuje powszedni czas pracy tych placówek, a zaistnieje nadzwyczajna, trudna do przewidzenia potrzeba podania leku. Natomiast to, czy i w jakim zakresie możliwość ta będzie wykorzystywana, nie może mieć tutaj istotnego znaczenia.
Szczególna rola placówek
W orzecznictwie podkreśla się również, że ustalenie rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych w drodze uchwały rady powiatu niewątpliwie stanowi ograniczenie swobody prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsiębiorca prowadzący taką aptekę nie może bowiem samodzielnie wyznaczać ram czasowych jej funkcjonowania. Podkreślenia jednak wymaga, że prowadzenie apteki ogólnodostępnej będącej placówką ochrony zdrowia publicznego, z istoty rzeczy związane jest z pewnymi ograniczeniami. Wspomniane regulacje dotyczące określenia rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych zostały ustanowione w drodze ustawy i były konieczne dla ochrony zdrowia publicznego. Niewątpliwie zapewnienie dostępności świadczenia usług farmaceutycznych, w tym także całodobowo, w porze nocnej i w dni wolne od pracy mieści się w pojęciu ochrony zdrowia publicznego. Ograniczenie swobody działalności gospodarczej polegające na ustaleniu harmonogramu godzin pracy apteki ogólnodostępnej nie narusza istoty tej wolności. Podmiot prowadzący taką aptekę w godzinach określonych w rozkładzie uchwalonym przez radę powiatu nie jest pozbawiony możliwości prowadzenia działalności gospodarczej, a jedynie dotykają go pewne reglamentacje w zakresie czasu funkcjonowania tej placówki. Powyższe stanowisko znajduje swoje odzwierciedlenie m.in. w wyroku WSA w Poznaniu z 11 czerwca 2014 r., sygn. akt IV SA/Po 169/14, oraz w wyroku NSA z 13 sierpnia 2013 r., sygn. akt II GSK 585/12.
Podstawa prawna
Art. 94 ustawy z 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2211).
