Hazardzista, seksoholik, osoba uzależniona od gier komputerowych czy nadmiernego jedzenia będzie mogła iść na leczenie bez skierowania od lekarza. Podobnie jak wszyscy współuzależnieni.
Coraz więcej Polaków walczy z uzależnieniami behawioralnymi, ale niewiele osób zgłasza się na refundowane przez NFZ leczenie. Tylko w przypadku internetu liczbę uzależnionych szacuje się na przynajmniej 100 tys. osób, kolejne 750 tys. jest zagrożonych. Jednak na terapię w placówkach mających kontrakty z NFZ zgłasza się niewielki ułamek – w sumie z powodu hazardu i różnych uzależnień niezwiązanych z alkoholem i narkotykami – mniej niż 6 tys. osób rocznie. Chodzi nie tylko o kolejki, ale też o przełamanie np. wstydu przed przyznaniem się lekarzowi z pobliskiej poradni i poproszenie o skierowanie do ośrodka leczenia uzależnień.
Prościej i szybciej
Obecnie z posiadania skierowania ustawa zwalnia w wyjątkowych sytuacjach – gdy potrzebna jest np. wizyta u psychiatry lub gdy terapii odwykowej wymaga osoba uzależniona, ale tylko od alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych. W przypadku członków rodzin i osób pozostających w bliskich relacjach z uzależnionymi, patologicznymi hazardzistami lub osobami z rozpoznaniem innych zaburzeń, nawyków i popędów, każda wizyta w poradni uzależnień – poza poradą psychiatry – również wymaga skierowania. Jak uważa ministerstwo, jego zniesienie spowoduje, że więcej osób i we wcześniejszych stadiach problemu będzie mogło skorzystać z pomocy. Podkreśla, że postulowali o to specjaliści.
– W przypadku uzależnionych wsparcie najbliższych jest niezwykle ważne, z kolei ryzyko współuzależnienia wysokie – wyjaśnia Milena Kruszewska, rzeczniczka resortu. Dodaje, że chodzi też o to, by pomoc była bardziej kompleksowa. – Podobne rozwiązania wprowadzono w większości państw członkowskich UE – dodaje Kruszewska.
Eksperci chwalą kierunek zmian.
– Z punktu widzenia procesów terapeutycznego i diagnostycznego proponowane zmiany mogą przyczynić się do przyspieszenia momentu zgłaszania się pacjentów do poradni leczenia uzależnień – przyznaje psychiatra Wiktor Pałys, który pracuje m.in. z osobami uzależnionymi i ich bliskimi. – Warto zaznaczyć, że osoby uzależnione niechętnie się do nich zgłaszają m.in. ze względu na konieczność uzyskania skierowania, najczęściej od lekarza POZ. Po wprowadzeniu zmian osoby takie będą mogły przyjść do poradni leczenia uzależnień „z ulicy”, nie angażując w to otoczenia – dodaje. Pałys podkreśla jednak przy tym, że aby uzyskać korzystny efekt z wprowadzonych zmian, konieczna jest akcja informacyjna.
Będzie też nowa, szersza definicja współuzależnionych – jako spokrewnionych lub niespokrewnionych z osobą uzależnioną, wspólnie zamieszkujących i gospodarujących oraz tych, których stan psychiczny powstał w wyniku pozostawania w związku emocjonalnym z uzależnionym. – Jest to z pewnością próba odzwierciedlenia relacji społecznych i dostosowania do nich obowiązujących przepisów – podkreśla dr Katarzyna J. Kowalska z Wydziału Prawa i Administracji UW. W przepisach dotyczących świadczeń zaproponowano również zmianę terminu „leczenie odwykowe”, które kojarzy się z alkoholizmem czy narkomanią na „leczenie uzależnień”, które obejmuje szerszą grupę pacjentów i świadczeń.
Potrzeba jeszcze więcej
Zmianom przyklaskują także prawnicy współpracujący z organizacjami społecznymi.
– Propozycję w odniesieniu do uzależnionych i ich najbliższych ocenić należy jako dobrą i wychodzącą naprzeciw ich realnym problemom – stwierdza dr Katarzyna J. Kowalska. – Niewątpliwie przepisy biorące pod uwagę okoliczności społeczne, z jakimi te osoby się borykają, np. przełamywanie wstydu związane z uzależnieniem od substancji odurzających czy też hazardu, powinny zostać wprowadzone – dodaje.
Jednocześnie jednak zwraca uwagę, że potrzebne są też dalsze zmiany legislacyjne, które będą prowadziły do zapewnienia osobom uzależnionym i ich rodzinom kompleksowej opieki – w tym również prawnej. – Chodzi m.in. o zmiany w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej i rozszerzenie katalogu beneficjentów o osoby uzależnione – wyjaśnia Katarzyna J. Kowalska.
Pilotaże zmian w zdrowiu
Korzystne dla uzależnionych i ich bliskich zmiany wpisano do projektu nowelizacji ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw, który właśnie skierowano do przyjęcia przez Radę Ministrów. Jego główne zapisy dotyczą jednak innej kwestii. Wprowadzają ramy prawne do prowadzenia pilotażu różnych zmian w systemie ochrony zdrowia. Przepisy mają zostać wykorzystane m.in. w rocznym testowaniu nowych rozwiązań w podstawowej opiece zdrowotnej. Zgodnie z nimi m.in. lekarz POZ ma koordynować leczenie chorych w różnych placówkach.
Potrzebne są dalsze zmiany legislacyjne, prowadzące do zapewnienia osobom uzależnionym kompleksowej opieki