Pożyczka na ratowanie przychodni: czy decyduje o niej włodarz czy rada gminy?

Legalność wydatku ze środków budżetowych zależy od tego, czy służy on realizacji zadania własnego gminy. Katalog tych zadań określa art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.). Zgodnie z nim zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy, a wśród nich są m.in. sprawy z zakresu ochrony zdrowia. Zatem nie ma wątpliwości, że gmina może wydatkować środki na szeroko rozumianą ochronę zdrowia. Co istotne, jednostki samorządowe mogą realizować zadanie za pośrednictwem samodzielnego zakładu opieki zdrowotnej. Zasady funkcjonowania tych podmiotów określa ustawa o działalności leczniczej. Z art. 51–53 u.d.l. wynika, że samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej prowadzi gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie. Między innymi pokrywa z posiadanych środków i uzyskiwanych przychodów koszty działalności i reguluje zobowiązania, a podstawą jego gospodarki jest plan finansowy ustalany przez kierownika.

Kto musi podpisać się pod umową pożyczki

Od strony formalnej umowa pożyczki jest stosunkiem cywilnoprawnym, który ma podstawy w art. 720 k.c. W myśl tego przepisu przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki, której wartość przekracza 1 tys. zł, wymaga zachowania formy dokumentowej.

W kontekście pożyczki należy także odnotować różne zakresowo powiązane przepisy, w tym art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. i u.s.g., z którego wynika, że do wyłącznej właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących: ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych zaciąganych przez wójta w roku budżetowym.

Z kolei w myśl art. 262 ust. 1–2 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) czynności prawnych polegających na zaciąganiu kredytów i pożyczek, innych zobowiązań zaliczanych do tytułu dłużnego (…) oraz udzielaniu pożyczek, poręczeń i gwarancji, a także emisji papierów wartościowych dokonuje dwóch członków zarządu wskazanych w uchwale przez zarząd, z zastrzeżeniem ust. 2 (który stanowi, że tych czynności w gminie dokonuje wójt, burmistrz, prezydent miasta). Dla ważności tych czynności konieczna jest kontrasygnata skarbnika jednostki samorządu terytorialnego.

Jakie jest stanowisko RIO na temat udzielania pożyczek przez gminę

Na temat dopuszczalności udzielenia pożyczki na rzecz samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej z przeznaczeniem na spłatę jego zobowiązań wymagalnych wypowiedziała się Regionalna Izba Obrachunkowa w Kielcach w piśmie z 29 maja 2025 r. (znak WI.54.17.2025). RIO wyjaśniła, że przepisy nie wskazują podmiotów, którym gmina może udzielić pożyczki z budżetu. Istotny jest natomiast cel, na który może być ona udzielona. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem administracyjnym i piśmiennictwem środki publiczne mogą zostać przeznaczone jedynie na zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. W konsekwencji, skoro zadaniem własnym jest ochrona zdrowia, to zdaniem RIO, nie ma przeszkód natury prawnej, aby gmina udzieliła pożyczki podmiotowi realizującemu zadania publiczne, a takim podmiotem jest zakład opieki zdrowotnej świadczący usługi zdrowotne na rzecz mieszkańców gminy.

Zatem nie można rozpatrywać udzielenia pożyczki zakładowi opieki zdrowotnej na spłatę zobowiązań wymagalnych jako niegospodarności, ponieważ jest to forma wsparcia w realizacji zadania z zakresu ochrony zdrowia na rzecz lokalnej społeczności.

RIO dodała, że pożyczki udziela organ wykonawczy, a łączna kwota udzielonych pożyczek nie może przekroczyć kwoty ustalonej przez organ stanowiący w stosownej uchwale (art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. i u.s.g.). Dodatkowo wskazała, że w przypadku, gdy termin spłaty wykracza poza rok budżetowy, wówczas organ stanowiący powinien w uchwale budżetowej zabezpieczyć środki finansowe na rozchody związane z udzieleniem pożyczki.

Czy rady gminy musi podjąć uchwałę upoważniającą do udzielenia pożyczki

Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Szczecinie w uchwale z 29 marca 2021 r. (znak VII.47.K.2021) wskazało, że „nie ma podstawy prawnej do tego, aby organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego odrębną uchwałą upoważniał organ wykonawczy do udzielenia pożyczki ze środków budżetu gminy, wskazywał podmiot, któremu ma być udzielona pożyczka oraz warunki jej udzielenia”.

Jak wyjaśniła izba: „Czynności udzielenia pożyczki dokonuje organ wykonawczy w ramach swoich ustawowych uprawnień do wykonywania budżetu, a kompetencja organu stanowiącego w zakresie udzielanych pożyczek, wynikająca z art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. i u.s.g., sprowadza się do corocznego ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń, które w danym roku budżetowym są udzielane przez organ wykonawczy”. ©℗