Przesunięcie terminu spłaty pożyczki dla stowarzyszenia gmina musi ująć w uchwale budżetowej

W czerwcu br. nasza gmina udzieliła stowarzyszeniu pożyczki w wysokości 50 tys. zł. W myśl umowy pożyczka miała zostać spłacona do końca grudnia. Ostatnio jednak pożyczkobiorca złożył do wójta wniosek o przełożenie terminu spłaty do końca marca 2025 r. Czy wystarczy, że wójt zmieni aneksem umowę pożyczki?

Jednostki samorządu terytorialnego mogą udzielać pożyczek ze swojego budżetu.

W myśl definicji zawartej w art. 720 kodeksu cywilnego przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Z definicji umowy pożyczki wynikają więc określone zobowiązania stron tej czynności cywilnoprawnej. Wykonanie zobowiązania podmiotu dającego pożyczkę, które polega na przeniesieniu na własność drugiej strony określonej ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku oznacza jednocześnie, że przekazanie pieniędzy bądź rzeczy oznaczonych co do gatunku następuje na własność, a zatem w interesie podmiotu, który je otrzymuje. Biorący pożyczkę uzyskuje zatem uprawnienie do swobodnego nimi dysponowania jako realizacji swojego interesu, w tym celu może realizować określone działania (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 31 stycznia 2023 r., sygn. akt III FSK 1571/21).

Co wójt, a co rada gminy

Kompetencje do udzielania pożyczek ma wójt gminy, co wynika z przepisów ustaw o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) oraz o finansach publicznych (dalej: u.f.p.).

Z kolei z art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. i u.s.g. wynika, że do wyłącznej właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez wójta w roku budżetowym. W myśl art. 52 ust. 1 pkt 2 u.f.p. zaś ujęte w budżecie państwa, budżetach jednostek samorządu terytorialnego i planach finansowych jednostek budżetowych wydatki oraz łączne rozchody stanowią nieprzekraczalny limit.

Zgodnie z art. 6 ust. 2 u.f.p. rozchodami publicznymi są:

1) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;

2) wykup papierów wartościowych;

3) udzielone pożyczki i kredyty;

4) płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;

5) inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością;

6) płatności związane z udziałami Skarbu Państwa w międzynarodowych instytucjach finansowych.

Natomiast z art. 262 u.f.p. wynika, że czynności prawnych polegających na zaciąganiu kredytów i pożyczek, innych zobowiązań zaliczanych do tytułu dłużnego, o którym mowa w art. 72 ust. 1 pkt 2 u.f.p., oraz udzielaniu pożyczek, poręczeń i gwarancji, a także emisji papierów wartościowych dokonuje dwóch członków zarządu wskazanych w uchwale przez zarząd. Dla ważności tych czynności konieczna jest kontrasygnata skarbnika jednostki samorządu terytorialnego. Czynności prawnych, o których mowa, w gminie dokonuje wójt, burmistrz, prezydent miasta.

Nie ma zatem wątpliwości, że ustawodawca rozdzielił kompetencje w zakresie udzielania pożyczek pomiędzy organy stanowiący i wykonawczy gminy. Potwierdzają to również stanowiska organów nadzoru. Na przykład Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Szczecinie w uchwale z 29 marca 2021 r. (nr VII.47.K.2021) stwierdziło, że „Czynności udzielenia pożyczki dokonuje organ wykonawczy w ramach swoich ustawowych uprawnień do wykonywania budżetu, a kompetencja organu stanowiącego w zakresie udzielanych pożyczek, wynikająca z art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. i u.s.g., sprowadza się do corocznego ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń, które w danym roku budżetowym są udzielane przez organ wykonawczy”.

Odzwierciedlenie w budżecie

Użyteczne może być też stanowisko zawarte w wystąpieniu pokontrolnym RIO w Kielcach z 5 stycznia 2024 r. (znak WK.60.13.2023). Izba stwierdziła, że gmina udzieliła pożyczki krótkoterminowej w kwocie 110 tys. zł na realizację projektu, a warunki jej udzielenia określała umowa pożyczki, która stanowiła załącznik do zarządzenia wójta. Umowa została zawarta przez wójta przy kontrasygnacie skarbnika z terminem spłaty do 15 grudnia. Następnie wójt gminy zawarł z przedstawicielami beneficjenta aneks, którym zmieniono termin zwrotu pożyczki krótkoterminowej z 15 grudnia na 1 maja następnego roku. Umowę kontrasygnował skarbnik. RIO stwierdziła, że „Zawarcie powyższego aneksu spowodowało, że spłata pożyczki przekroczyła rok budżetowy, pomimo że w budżecie na 2021 rok nie zostały zaplanowane rozchody z tytułu udzielonych pożyczek”. Zdaniem RIO naruszono przywołany wyżej art. 52 ust. 1 pkt 2 u.f.p. W ramach wniosku pokontrolnego izba nakazała jednostce, aby pożyczek, których termin spłaty przekracza rok budżetowy, udzielać do wysokości rozchodów ujętych z tego tytułu w uchwale budżetowej, stosownie do art. 52 ust. 1 pkt 2 u.f.p.

Podsumowanie: co do zasady nie ma przeszkód, aby gmina przedłużyła termin spłaty pożyczki udzielonej z budżetu gminy. Nie wystarczy jednak zawarcie aneksu do wcześniej zawartej umowy. Dodatkowo trzeba to odpowiednio uwzględnić w uchwale budżetowej na kolejny rok budżetowy (czyli w rozchodach z tytułu udzielonych pożyczek). ©℗