Przekazanie strażakom gminnego busa. Jaką umowę wybrać – darowizny czy użyczenia?

Jednostka ochotniczej straży pożarnej wystąpiła z prośbą do wójta o przekazanie jej jednego z wysłużonych pojazdów (typu bus). Strażacy planują jego adaptację na potrzeby ochrony przeciwpożarowej. Czy wójt może podarować busa, czy dopuszczalne jest tylko jego użyczenie? Czy regionalna izba obrachunkowa mogłaby podważyć taką darowiznę?

Zasady gospodarowania mieniem komunalnym reguluje ustawa o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.). Między innymi z art. 30 ust. 2 pkt 3 u.s.g. wynika, że do zadań wójta należy w szczególności gospodarowanie mieniem komunalnym. Z kolei w myśl art. 43 u.s.g. mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw. Ponadto w art. 45 u.s.g. wskazano, że podmioty mienia komunalnego samodzielnie decydują o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania składników majątkowych, przy zachowaniu wymogów zawartych w odrębnych przepisach prawa.

Kompetencje włodarza

Zatem z przytoczonych przepisów jednoznacznie wynika uprawnienie wójta gminy (oraz odpowiednio burmistrza lub prezydenta miasta) do gospodarowania mieniem komunalnym (samorządowym). Co więcej, organ ten jest władny samodzielnie decydować o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania tego mienia. Dodajmy, że w przypadku mienia ruchomego nie występują żadne specjalne odgórne reguły gospodarowania. Nie oznacza to jednak dowolności w tym zakresie, bowiem w myśl art. 50 ust. 1 u.s.g. obowiązkiem osób uczestniczących w zarządzaniu mieniem komunalnym jest zachowanie szczególnej staranności przy wykonywaniu zarządu zgodnie z przeznaczeniem tego mienia oraz jego ochrona. Z powyższego można więc wnioskować, że wybór formy przekazania mienia podmiotowi trzeciemu należy do kompetencji organu wykonawczego gminy.

Finansowanie działań OSP

W sytuacji opisanej w pytaniu odbiorcą busa ma być ochotnicza straż pożarna. W tym miejscu trzeba przypomnieć, że to właśnie gmina ponosi zasadniczy ciężar ekonomiczny funkcjonowania tej formacji. Ma to potwierdzenie w przepisach ustawy o ochotniczych strażach pożarnych (dalej: u.o.s.p.). Z art. 10 ust. 1 pkt 1 u.o.s.p. wynika, że w ramach realizacji zadania własnego w zakresie ochrony przeciwpożarowej gmina zapewnia – stosownie do posiadanych sił i środków – ochotniczym strażom pożarnym m.in. obiekty, tereny, pojazdy, sprzęt specjalistyczny, środki ochrony indywidualnej, umundurowanie, w tym umundurowanie wyjściowe, i środki łączności oraz ich utrzymanie.

Ponadto zgodnie z art. 32 ust. 1 pkt 1 u.o.s.p. koszty funkcjonowania ochotniczych straży pożarnych są pokrywane w szczególności z budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Decyzja o wyborze

Wracając do pytania o to, którą formę prawną można zastosować: biorąc pod uwagę treść powyższych przepisów obie sugerowane w zapytaniu (czyli użyczenie i darowizna) są możliwe. Potwierdzenie tego, że przekazanie w formie darowizny jest uznawane za prawidłowe przez regionalne izby obrachunkowe znajdziemy m.in. w stanowisku RIO w Kielcach z 21 listopada 2023 r. (znakWI.54.58.2023). RIO zwróciła w nim uwagę na przytoczony wyżej art. 32 ust. 1 pkt 1 u.o.s.p. Ponadto przypomniała, że gmina w celu realizacji swoich zadań może zawierać umowy. Zdaniem kieleckiej RIO może więc przekazać samochód na własność ochotniczej straży pożarnej w drodze darowizny zawartej na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. I tak z art. 888 k.c. wynika, że przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku, zaś z art. 890 k.c., że oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Przy czym umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

Podsumowując: przepisy nie przesądzają, na podstawie jakiej umowy gmina ma prawo przekazać mienie ruchome dla OSP. Decyduje o tym wójt gminy jako gospodarujący mieniem – może zastosować zarówno umowę darowizny, jak i umowę użyczenia. ©℗