Burmistrz to nie szeryf. Nie wypłaci z kasy urzędu nagrody za wykrycie sprawcy podpaleń

Podpalenia lasów, wysypisk, dewastacje na cmentarzach – w przeszłości niejednokrotnie włodarze w takich sytuacjach próbowali ustanawiać nagrody za pomoc we wskazaniu sprawców. Tymczasem w ocenie łódzkiej Regionalnej Izby Obrachunkowej nie mają prawa tego robić. W piśmie z 5 marca 2025 r. (znak WA 4120–11/2025) RIO w Łodzi odpowiadała na pytanie wójta gminy Żytno: „Czy gmina realizując zadanie własne w postaci zapewnienia porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej może przyznać nagrodę za wskazanie sprawcy podpaleń?”

Czy wypłata nagród za informacje należy do zadań własnych gminy

W uzasadnieniu swojej negatywnej odpowiedzi łódzka RIO przypomniała, że w myśl art. 7 ust. 1 pkt 14 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) „zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego”. Zatem według izby „nie znajduje uzasadnienia prawnego stanowisko dotyczące realizacji przez gminę zadania własnego, o którym mowa wyżej, poprzez przyznanie nagrody za wskazanie sprawcy podpaleń”.

Kiedy wydatek z budżetu jest legalny

Uzasadnienie merytoryczne takiego stanowiska RIO można moim zdaniem wywieźć z ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1530; dalej: u.f.p.). W myśl art. 44 ust. 2 u.f.p. „jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków”. Przepis ten wskazuje, że legalność określonego wydatku warunkowana jest istnieniem podstawy wydatkowej. Inaczej mówiąc: muszą istnieć przepisy, które legalizują określony wydatek. W takim kierunku podąża np. stanowisko zawarte w orzeczeniu Głównej Komisji Orzekającej w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych z 21 lutego 2019 r. (sygn. akt BDF1.4800.96.2018), która stwierdziła w nim, że „Możliwość dokonania wydatków ze środków publicznych musi wynikać z istnienia zawartej w przepisach prawa materialnego podstawy prawnej do dokonania konkretnego wydatku”.

Powyższe stanowisko jest spójne z orzecznictwem sądowym z zakresu dyscypliny finansów publicznych, wypracowanego na kanwie art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.). Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z 14 maja 2014 r. (sygn. akt II SA/Go 290/14) wskazał, że art. 7 u.s.g. nie daje samodzielnej podstawy dla działania gmin. Każdy z zakresów spraw wymienionych w art. 7 ust. 1 ustawy musi być „uszczegółowiony w ustawie odrębnej, poświęconej tematycznie sprawom stanowiącym zadania gminy”. Zatem z powyższego należy wnioskować, że brak przepisów prawa materialnego w określonym zakresie przedmiotowym czyni wydatek budżetowy pozbawionym przymiotu legalności.

Bo każdy ma obowiązek zawiadomić

RIO w stanowisku powołała się także na art. 304 par. 1 kodeksu postępowania karnego, z którego wynika, że „każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję”. Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 4 grudnia 2020 r. (sygn. akt I ACa 733/20) podkreślił, że przepis ten wręcz „nakłada społeczny obowiązek na każdą osobę, która powzięła wiadomość o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, przekazania o tym informacji organom ścigania”.

Podsumowując: ocena RIO w Łodzi nie mogła być inna: w świetle przepisów i orzecznictwa włodarze nie mają przesłanek prawnych, aby finansować ze środków budżetowych wydatki z przeznaczeniem na nagrody za ustalenie albo ujęcie sprawcy podpaleń na terenie gminy. ©℗