Moi rodzice się rozwiedli. Ojciec wyprowadził się z mieszkania. Mama chciałaby go wymeldować, na co on się jednak nie zgadza, choć zamieszkał w innym mieście i nie kontaktuje się z nami. Czy mimo złośliwości ojca mama może coś zrobić i doprowadzić do wymeldowania go – pyta pani Anna.
Kwestia, o którą pyta czytelniczka, została uregulowana w ustawie o ewidencji ludności. Zgodnie z nią każdego obywatela polskiego przebywającego na terenie kraju dotyczy obowiązek meldunkowy – zameldowania się w miejscu stałego lub czasowego pobytu, wymeldowania bądź zgłoszenia wyjazdu za granicę. Miejscem stałego pobytu jest to, w którym się mieszka, nocuje, spożywa posiłki, wypoczywa, przechowuje rzeczy codziennego użytku (por. wyrok WSA w Bydgoszczy z 8 kwietnia 2009 r., sygn. akt II SA/Bd 2/09). Przebywanie bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego w innej miejscowości pod oznaczonym adresem lub w tej samej miejscowości, lecz pod innym adresem, jest natomiast pobytem czasowym.
Trzy sposoby wymeldowania
Przepisy ustawy mają na celu zapewnienie zgodności stanu ewidencji ludności z istniejącym stanem faktycznym i zapobieganie tzw. fikcji meldunkowej. W związku z tym porządkowym charakterem przepisów obowiązki dotyczą nie tylko zameldowania, ale też wymeldowania. Opuszczenie miejsca pobytu stałego albo pobytu czasowego przed upływem deklarowanego okresu wiąże się ze zobowiązaniem do wymeldowania. Można tego dokonać w trojaki sposób. W sytuacji, o której pisze czytelniczka, jej ojciec powinien złożyć odpowiednio wypełniony formularz w organie gminy, przedstawiając do wglądu dokument tożsamości, albo wprowadzić dane w formie dokumentu elektronicznego do systemu teleinformatycznego organu gminy. Mógłby także zameldować się w nowym miejscu pobytu. Ponieważ można mieć jedno miejsce pobytu stałego i jedno pobytu czasowego, ta czynność jest wystarczająca do wymeldowania.
Uprawnienia organów administracji publicznej
Ustawodawca nie przewiduje żadnej sankcji za niewykonanie powyższych obowiązków. Nadaje natomiast uprawnienia decyzyjne organowi gminy, który może wymeldować obywatela polskiego, który opuścił miejsce pobytu stałego albo czasowego (przed upływem zadeklarowanego okresu pobytu) i nie dopełnił obowiązku wymeldowania się. Działa z urzędu lub na wniosek właściciela albo innego podmiotu dysponującego tytułem prawnym do lokalu. Tym samym nie ma przeszkód, by z takim wnioskiem wystąpiła mama pani Anny. Organ, działając na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, zobowiązany jest przeprowadzić postępowanie dowodowe, biorąc pod uwagę wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy (a nie jest sprzeczne z prawem). Zasadne jest zwłaszcza przeprowadzenie oględzin lokalu i przesłuchanie świadków. W każdym przypadku powinien ustalić, czy opuszczenie mieszkania ma charakter trwały i jest dobrowolne (por. wyrok NSA z 7 grudnia 2005 r., sygn. akt II OSK 302/05). Przy rozstrzyganiu nie jest wystarczające jedynie wyrażenie woli dalszego zamieszkiwania opuszczonego lokalu, skoro nie wykorzystano instytucji prawnych umożliwiających dopuszczenie do jego współposiadania (por. wyrok WSA w Białymstoku z 13 grudnia 2013 r., sygn. akt II SA/Bk 287/13).
Nie rozstrzygnie wzajemnych sporów
Istotą postępowania w sprawie wymeldowania z miejsca stałego pobytu nie jest ustalenie, czy dana osoba uprzednio zamieszkiwała w tym miejscu z zamiarem dalszego pobytu, a także czy z różnych powodów nie chce definitywnie zerwać więzi z konkretnym lokalem i ma zamiar w przyszłości w nim zamieszkać bądź zachować inne uprawnienia. Organ nie będzie zainteresowany ustalaniem przyczyn opuszczenia lokalu, ich oceną, ani analizą wzajemnych relacji między stronami postępowania. Rozstrzyganie sporów i konfliktów rodzinnych, często towarzyszących opuszczeniu lokalu, nie należy do organu prowadzącego postępowanie na tle ustawy o ewidencji ludności. Oznacza to, że takie kwestie jak zwrot przechowywanych rzeczy lub podział majątku wspólnego powinny być rozstrzygane przed sądem powszechnym w postępowaniu cywilnym lub polubownie.
Podstawa prawna
Art. 24–25, art. 27, art. 33, art. 35 ustawy z 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 388 ze zm.).